Feministische rebellerende kunstenaars in het MMKA
‘Het zit wel snor hier’, met deze leuze demonstreerde in de late jaren zeventig De Nederlandse Stichting Vrouwen in de Beeldende Kunst tegen het lage aantal vrouwelijke kunstenaars dat werd geëxposeerd in het Stedelijk Museum. Het MMKA heeft met Rebelle een tentoonstelling gemaakt dat zowel een stukje geschiedenis over feminisme en kunst vertelt, als een rijkdom aan kunst tentoonstelt.
In de eerste zaal van Rebelle ziet de bezoeker op een tijdlijn feministische hoogtepunten en feministische kunstexposities als markeringspunten. Maar in de zalen die volgen wordt er geen chronologisch overzicht gegeven en zijn de kunstwerken van de 90 vrouwelijke kunstenaars grof thematisch ingedeeld. Dat werken uit verschillende tijden en regio’s door elkaar staan is zo gek nog niet: de diversiteit van de feministische kunst komt zo meer tot haar recht.
Net als het feminisme van de afgelopen 40 jaar engageert Rebelle met verschillende aspecten van gender politiek en beleving van gender. Zo zijn er de grappige en spannende foto’s van de Oostenrijkse Renate Bertimann van in elkaar glijdende latexvormen die het midden houden tussen borsten en penissen. Grimmiger kritiek komt van het Nederlandse kunstenaarsduo L.A. Raeven dat als tegenreactie op anorexia een video-opname heeft gemaakt van een meisje dat onophoudelijk water drinkt. Ook de Duitse Ulrike Rosenbach toont de toeschouwer geweld: haar videoperformance van zelfkastijding laat dicht op de huid geweld tegen een vrouwenlichaam zien. .
Naast lichamelijke verkenningen biedt Rebelle onderzoekende werken naar identiteitsconstructies, representatie en betekennissen. Zo lijkt de Nederlandse Suzanne Rossenberg zich in ‘A Room with a Lesbian View’ af te vragen: in hoeverre gaan we anders naar een uitzicht kijken zodra we het lesbisch noemen? .
Melanie Bonajo fotografeert vrouwen innig verstrengeld met hun huisraad waardoor de kijker zich af gaat vragen waar intimiteit zich nou eigenlijk op richt. Teresa M. Diaz Nerio bekritiseert de objectivering en dehumanisering van de historische figuur Saartje Baartman die in de 19e eeuw werd tentoongesteld als de ‘Hottentot Venus’. Door het maken van een pak met de ronde vormen van Baartman vat Nerio samen hoe de Zuid-Afrikaanse gereduceerd werd tot soort en object, ze was niet herkenbaar als mens maar als een pak dat ze niet uit kon trekken. Gelukkig is Rebelle een heel ander soort tentoonstelling, want de bedoeling van dit pak, dat een mens het aantrekt en zichzelf geduldig laat bekijken, wordt niet 3 maanden lang uitgevoerd. De toeschouwer moet op haar beurt maar respecteren dat alleen het pak van Saartje Baartman tentoongesteld wordt en de entertainer met andere zaken bezig is.
De tentoonstelling is een zelfbewuste en aantrekkelijke expositie geworden doordat curator Mirjam Westen niet alleen Europese en Amerikaanse kunst een plaats heeft gegeven, maar ook kunstenaars uit Afrika, het Midden-Oosten en Azië heeft gevraagd. Zo is er werk van Shadi Ghadirian, uit haar Like Everyday serie, waarop een vrouw te bewonderen is die is gehuld in een prachtige Iraanse chador, haar gezicht bedekt met een theepot. In de video van de uit Kenia afkomstige Ingrid Muwangi wordt eveneens een gezicht onzichtbaar gemaakt: de kunstenares creëert met haar eigen dreadlocks langzaam een masker om haar gezicht achter te verbergen. .
Rebelle laat je kennis maken met een verrassend groot aantal feministische kunstenaars. Helaas zijn er per kunstenaar maar één of een paar werken te zien, om de omvang van de expositie te beperken. Gelukkig is je feministische nieuwsgierigheid naar het andere en toekomstige werk van deze kunstenaars dan al gewekt. .
De tentoonstelling Rebelle. Feminisme en kunst van 1969-2009 is tot 23 augustus 2009 te zien in het Museum van Moderne Kunst in Arnhem.