tour Lolita (3)
Doe-t-zelf feminisme
De drie Baltische landen hebben ons overrompeld met hun geweldige steden, dramatische geschiedenis, groener dan groene landschappen en onbehouwen rijstijl. Estland, Letland en Litouwen zijn veertig jaar lang onder Sovjet-bewind geweest, maar uit de interviews komt een volledig ander beeld naar voren dan in Rusland. De cultuur van de Baltische landen is West-Europees; vrije keuze en individualiteit staan centraal. Door de eeuwen van overheersing door grootmachten zijn ze allergisch voor veroordeling door anderen of de overheid en veroordelen zelf ook niet over anderen, ook al hebben ze erg sterke ideeën.
Wij spreken met Helen (22), Pille (25) en Kätlin (22), studentes Engels in de universiteitsstad Tartu in Estland en een paar dagen later met Ruta (25), studente én activiste in Vilnius, de hoofdstad van Litouwen.
De verhalen die de jongeren vertellen, zijn erg herkenbaar voor ons. Ook al heeft er in de Baltische landen geen feministische golf plaatsgevonden zoals in het westen in de jaren ’70, zelfs hier domineert het beeld van feministen als mannenhaters met ongeschoren oksels. Niemand kent daadwerkelijk een radicale feministe, maar het geïmporteerde beeld uit het westen blijkt hardnekkig.
De jongeren storen zich erg aan alle verwachtingen van de maatschappij. Het ideaalbeeld voor vrouwen van dit moment is de Cosmo-vrouw die alles moet kunnen. In Estland worden zowel mannen als vrouwen geacht hard te werken, waarbij de vrouw ook nog voor het gezin zorgt. Het gezegde luidt: ‘een Estse vrouw voedt haar man …….. én haar 7 kinderen’. In de Sovjettijd werden mannen en vrouwen geacht hetzelfde te zijn, maar ook toen leefden veel vooroordelen en strakke rolmodellen. Het zijn standaard twee stereotypes: vrouwen weten alles van cosmetica en mannen alles van auto’s. Helen vraagt zich af waarom het eigenlijk belangrijker is om meer van auto’s te weten? De metro-man komt er nu achter dat het net zo handig is om verstand van crème en make-up te hebben! Ruta ziet ook dat stereotypes minder belangrijk worden. In Litouwen is die verandering zichtbaar: ze ziet steeds meer mannen in vrouwenberoepen.
Volgens de Baltische jonge vrouwen is het verbeteren van de communicatie over genderrollen het belangrijkste om feminisme weer op de kaart te zetten. Zo stelt Pille: “Uiteindelijk moeten we de focus niet leggen op vrouwen alleen. Het gaat ook over het vaderfiguur, de dynamiek tussen de sekses. We moeten mannen vieren op dezelfde manier dat we vrouwen vieren. Mannen vinden het ook niet leuk om altijd maar tot zwijnen gebombardeerd te worden.”
In al de drie de landen is er geen feministische beweging, maar zijn het individuele publieke figuren die reageren op politieke gebeurtenissen en bepaalde thema’s. De jongeren die we geïnterviewd hebben geloofden niet dat je op die manier echt iets kan veranderen. Zij vinden dat verandering vooral te bereiken is door het voeren van gesprekken met vrienden over de rolverdeling tussen mannen en vrouwen. Bewustwording van de nog bestaande ongelijkheid is volgens hen dé weg naar een samenleving waarin mannen en vrouwen gelijk zijn.
Het is bijzonder om zoveel te herkennen in het verhaal van Pille, Helen, Kätlin en Ruta, duizenden kilometers van Nederland. We worden vooral heel enthousiast van hun positieve insteek: zij geloven heilig dat er verandering gaat komen door van onderop de discussie aan te gaan en hun eigen directe omgeving bewust te maken van ongelijkheid. Een doe-t-zelf feminisme: zonder regels van de overheid die gelijkheid moet forceren. Toch vragen we ons af; kan je echt een samenleving bereiken waarin mannen en vrouwen gelijk zijn zonder actie van bovenaf, door de overheid? Het volgende land dat we bezoeken is Duitsland, het land van de regels. Misschien kan dat ons antwoorden geven op de vraag welke rol de overheid kan spelen.