Sletvrees: inzoomen op uiterlijk, seks en cultuur, een boekrecensie

Het boek Sletvrees en de documentaire Sletvrees? van Sunny Bergman zijn afgelopen november tegelijkertijd uitgekomen. Hoewel de documentaire volop media-aandacht heeft mogen genieten, is het gelijknamige boek even mooi, zo niet mooier. Sletvrees het boek is Bergmans debuut en het is gebaseerd op haar drie documentaires over seks en schoonheid: Beperkt Houdbaar, Sunny Side of Seks en Sletvrees? In de inleiding van het boek beschrijft Bergman bijvoorbeeld het bezoek bij de beroemde Amerikaanse plastische chirurg dr. Matlock, die een rol speelt in de documentaire Beperkt Houdbaar:

“Terwijl ik met mijn voeten wijdbeens in de stijgbeugels lig, probeer ik scherp te stellen op het gezicht van de dokter … ‘Je hebt toch kinderen? Merk je niet dat seks niet meer zoals vanouds is? … Weet je zéker dat je precies net zo veel seksuele voldoening hebt als tevoren?’ vraagt hij met klem. ... Ik voel dat mijn antwoord richting een gapende afgrond van desinteresse rolt. … Ik houd me in, want ik wil verder met het filmen van deze cruciale scène. Ik moet de dokter niet tegen de haren in strijken. Aangevallen interviewkandidaten laten zich niet in hun volle glorie zien …”

(Sunny Bergman, Sletvrees: inzoomen op uiterlijk, seks en cultuur, p. 8-9)

In de documentaire zelf weet je als kijker niet dat Sunny de man ‘niet tegen de haren in’ wilde strijken, of dat haar ‘antwoord richting een gapende afgrond van desinteresse’ rolde. Deze literaire bespiegelingen bestaan alleen in haar boek. De specifieke vraag van dr. Matlock naar Sunny’s seksleven komt ook niet voor in de documentaire.

Naast dat Sunny dus haar eigen ervaringen van het werken aan de documentaires beschrijft, geeft ze ook een indruk van hoe deze documentaires ontvangen werden door het Nederlandse, en internationale, publiek. Ze schrijft over de periode nadat Beperkt Houdbaar, als eerste van de drie, in 2007 uitkwam:

“ik was ineens fulltime in actie als het merk Sunny Bergman: actievoerder, feminist/filmmaker. Ook verschenen er columns waarin ik ‘slachtofferig’, lelijk, dik en gefrustreerd werd genoemd. Of een harige pot, dat leek de ergst denkbare belediging te zijn” (p. 13).

Een derde rode draad door het boek, naast de draden van de documentaires en de ontvangst ervan, zijn de vele inzichten die Sunny verkreeg door het onderzoek dat ze in binnen- en buitenland deed (een kenmerk hiervan is de lange lijst eindnoten in het boek waarin ze naar wetenschappelijke literatuur verwijst). Over de grote hoeveelheid informatie in het boek zegt ze in de inleiding:

‘Ik kon lang niet alles wat ik tegenkwam gebruiken in mijn documentaires – sommige onderwerpen of plekken waren te riskant of te complex – maar veel van de vernieuwende inzichten die ik gaandeweg heb gekregen, heb ik voor dit boek uitgewerkt’ (p. 14).

Een vierde element in het boek zijn Sunny Bergmans filosofische vragen en analyses. Op dit vlak biedt het bijna 400 pagina tellende boek veel ruimte voor indrukwekkende analyses. Bergman behandelt verschillende onderwerpen, van seksisme op de werkvloer tot wat normaal is, genderbending, de Nederlandse pornowereld, en dit alles zonder dat het geheel onoverzichtelijk is.

Naast alle nuttige en boeiende informatie en dilemma’s die Sunny bespreekt in dit boek is het boek ook duidelijk een les in feministische moed. In het begin van haar boek schrijft ze dat haar partner één eis stelde: hun seksleven blijft geheim. Dit is een krachtige ‘tot hier en niet verder’ van de schrijver zelf. Een grens stellen aan eventuele verwachtingen van je lezer over wat er beschreven gaat worden in het boek dat Sletvrees heet, en terwijl je je als schrijver kwetsbaar opstelt in een heleboel situaties (bijvoorbeeld dr. Matlocks onderzoeksstoel), is dapper en kwetsbaar. Misschien niet toevallig dat deze twee kenmerken, dapper en kwetsbaar, bij mij opkomen wanneer ik denk aan wat een slet is = een seksueel vrijgevochten vrouw, een mens die weet om te gaan met dapperheid en kwetsbaarheid. Sunny slaagt er op deze wijze in om zowel mensen te boeien die haar documentaires al gezien hebben, als mensen die ze niet bekeken hebben. Het is echt een aanrader!