Blijf hoop houden, mama
Afbeelding door Studio Bla Bla
Feminisme kreeg ik met de paplepel ingegoten. Toen ik naar school ging, zei mijn moeder: ‘Je bent evenveel waard als jongens.’ Toen ik ging stemmen, zei ze: ‘Stem op een vrouw, die zijn er te weinig in de politiek.’ Mijn moeder is ondertussen 61 en deelt nog geregeld haar verontwaardiging over (gender)ongelijkheid op haar werk, in de media of in het verdere dagelijkse leven. Een tijdje geleden werd ze echter niet boos om de ongelijkheid om ons heen, maar om de trage voortgang die er gemaakt wordt. ‘Jullie strijden voor hetzelfde als waar ik voor streed,’ zei ze. ‘Ik hoopte dat mijn dochter niet meer te maken zou hebben met dezelfde ongelijkheid als ik. Maar er is in al die tijd geen reet veranderd!’ Mijn moeder heeft haar hoop in feminisme verloren. Niet in het doel maar wel in de aanpak.
Veranderingen door de tweede feministische golf
Mijn moeders’ hoop voor het feminisme komt voort uit de deining van de tweede feministische golf, toen zij zelf 30 was, zoals ik nu. In de jaren 60 en vroege jaren 70 werden er feministische actiegroepen opgericht, zoals Dolle Mina en Paarse September. Nederland leek klaar voor verandering. De aandacht voor ongelijke rechten van vrouwen resulteerde in verschillende wetswijzigingen: de vrouw werd wettelijk gelijkgesteld aan de man in het huwelijk (1971), zij behoren gelijk loon betaald te krijgen (1975) en gelijk te worden behandeld (1980). Hierdoor mag er officieel ‘geen onderscheid [gemaakt worden] in werk, arbeidsvoorwaarden, onderwijs, sociale zekerheid en beëindiging van de arbeidsovereenkomst’. In 1984 werd abortus legaal en in 1991 werd het bestaan van verkrachting binnen het huwelijk eindelijk erkend. Deze veranderingen zorgen voor meer vrijheid, meer kansen en meer erkenning. Toch bleef volledige gelijkheid uit. En nu abortus weer in het geding raakt, de pil uit het basispakket is gehaald en catcalling nog steeds aan de orde van de dag is, lijkt er niets veranderd.
In hun artikel over de tweede feministische golf stelt Atria de vraag of de strijdlust in de jaren 90 verwaterde ‘of juist successen boekte en consolideerde’. Hoewel die jaren bol stonden van zogenaamde girlpower, werden de wettelijke rechten van de vrouw maar deels werkelijk uitgevoerd. De cultuur in het bedrijfsleven en in huiselijke sferen veranderde te weinig en actiegroepen verdwenen, terwijl de strijd nog lang niet gestreden was. Hoe kon dit gebeuren? Schatten vrouwen zichzelf te rijk in? De welvaart steeg en vrouwen kregen meer keuzes. Het kapitalisme won terrein en met geld leek geluk te komen, in plaats van met gelijkheid. Er werd niet meer gelet op het feit dat mannen over het algemeen rijker waren dan vrouwen, want vrouwen waren zelf inmiddels ook rijker dan ooit.
Laten we niet uit het oog verliezen wat er de afgelopen jaren gewonnen is. Na alle wetsveranderingen in de jaren 70 en 80 wordt er nu gewerkt aan de cultuurverandering die minstens zo hard nodig is. Dit zie je bijvoorbeeld aan de #MeToo-beweging. De werkelijke aandacht voor de slachtoffers van (seksueel) machtsmisbruik is niet eerder zo groot geweest en er worden veiligere omgevingen voor vrouwen gecreëerd. De Dolle Mina’s zijn dan misschien niet meer actief, maar nieuwe actiegroepen steken bijna dagelijks de kop op. Voor elk feministisch onderwerp is er wel een groep, denk aan Stem op een vrouw, De Bovengrondse en Chalk Back. Door hun inzet is er aandacht voor onder andere menstruatiearmoede en catcalling, en wordt er meer op vrouwen gestemd en straten naar vrouwen vernoemd.
De toekomst
Er staat ons nog steeds veel te doen, daar kan ik mijn moeder geen ongelijk in geven. Het eindeloos debatteren over onderwerpen die allang zijn besloten in de wet, zorgt voor stagnatie op de weg naar gelijkheid. Het slokt daarnaast ook de aandacht en energie op van alle andere punten waar gelijkheid nog te behalen valt. En hoewel niet alle veranderingen zo tastbaar zijn als een wetswijziging of een straatnaambordje, strijden meerdere generaties vrouwen nog steeds voor de nodige cultuurverandering. Hierin zou de support van handhaving handig zijn, bijvoorbeeld in de vorm van een vrouwenquotum of boetes voor catcalling. Tot die tijd strijden wij door op onze eigen manier. Met nieuwe actiegroepen en een breder doel, maar met de strijdlust die we van onze moeders hebben meegekregen.
Steun LOVER!
LOVER draait uitsluitend op vrijwilligers en donaties. Wil je dat Nederlands oudste feministische tijdschrift blijft bestaan? Help ons door een (eenmalige) donatie. Elke euro is welkom en wordt gewaardeerd. Meer informatie vind je hier.