Gewoon bloot is niets om je voor te schamen

Beeld door Nadine Colijn

Ik herinner me dat mijn vader mij een website laat zien met informatie over seks. Ik moet een jaar of dertien zijn geweest. Op het beeldscherm dat hij zonder waarschuwing voor mijn neus schuift staan twee naakte poppetjes, een man en een vrouw. Ze lijken op Sims, maar anders dan Sims hebben ze geen pixels over hun geslachtsdelen. Ze hebben schaamhaar, zijn aan de magere kant en kijken nogal verongelijkt, alsof zij ook niet blij zijn met deze situatie. Ik schrik zo van het beeld dat ik het scherm wegduw en de kamer uit vlucht.

De blote lichamen waar ik op die leeftijd zo abrupt mee geconfronteerd werd, waren niet echt maar geanimeerd. Toch was het juist hun ‘echtheid’ waar ik zo van schrok. Ik was het niet gewend om naar volledig naakte lichamen te kijken. In het echt zag ik alleen mezelf naakt, en op tv kwam altijd maar een stukje bloot in beeld: een bil hier, een borst daar. Bovendien waren de acteurs die zichzelf blootgaven in seksscènes of verleidelijke reclames stuk voor stuk slank, gespierd en glad. De geanimeerde lichamen die mijn vader mij liet zien waren lang niet zo aantrekkelijk om naar te kijken. Ook mijn lichaam leek niet op de perfecte lichamen op tv en daar schaamde ik me voor.

Was er toen maar een tv-programma zoals Gewoon. Bloot. Een programma waarin kinderen vragen mogen stellen aan gewone, blote mensen over hun lichaam. Zonder dat seks ook maar ter sprake komt. Gewoon, omdat iedereen er anders uitziet en alle lichamen er mogen zijn.

Even wat context. Gewoon. Bloot. wordt iedere zondagavond direct na Het Jeugdjournaal uitgezonden door de NTR. In het programma, dat gepresenteerd wordt door Edson da Graça, vragen kinderen uit groep 7 en 8 vijf volwassenen het hemd van het lijf – letterlijk, in dit geval. De naaktmodellen zijn heel gewone mensen, die verschillen in leeftijd, huidskleur en lichaamsbouw. In elke aflevering staat een ander deel van het lichaam centraal. Tot nu toe zijn er vier afleveringen uitgezonden. 

De aankondiging van het programma zorgde al voor veel kritiek. Er werden Kamervragen gesteld en er ging een petitie rond die de uitzending probeerde tegen te gaan. Want een kinderprogramma met naakte volwassenen, dat kon natuurlijk niet. Bij de NTR zagen ze die kritiek wel aankomen en dus plaatsten ze van tevoren al een uitgebreide Q&A op hun website. Hierin staat dat het programma gemaakt is met als doel om het zelfbeeld van kinderen te verbeteren. Uit onderzoek blijkt namelijk dat mensen een positiever lichaamsbeeld krijgen als ze meer blote lichamen van gewone mensen zien, in plaats van alleen de perfecte lichamen in de media. Het programma is zorgvuldig ontwikkeld in samenwerking met kenniscentrum seksualiteit Rutgers en is volgens de Kijkwijzer geschikt voor alle leeftijden. Er is geen sprake van seksuele handelingen of een seksuele context: dit is geen programma over seks, maar over het menselijk lichaam.   

Als ik de eerste twee afleveringen van Gewoon. Bloot. terugkijk, dan denk ik inderdaad: dit heeft niets met seks te maken. De kinderen stellen vragen vanuit hun eigen belevingswereld, vooral over de puberteit. Ze zijn bijvoorbeeld benieuwd op welke leeftijd de modellen borsten kregen, of wanneer ze zijn begonnen met scheren. Daarnaast zitten er meer fantasievolle vragen tussen, bijvoorbeeld of de modellen een dag van geslacht of huidskleur zouden willen wisselen. De volwassenen geven heerlijk nuchtere antwoorden op dit soort vragen. Een vrouw zegt dat ze wel een dag een man zou willen zijn, zodat ze kan wildplassen tijdens het hardlopen. Een witte man zou best wat meer pigment willen hebben, zodat hij minder snel verbrand in de zon. Ten slotte wordt er ook veel gevraagd naar de persoonlijke ervaringen van de modellen. Wat ik mooi vind, is dat er aandacht is voor zowel ontevredenheid als trots. De modellen vertellen openhartig over de lichaamsdelen waar ze minder tevreden mee zijn, maar de nadruk ligt op acceptatie en blij zijn met wat je wél mooi vind aan jezelf.

Natuurlijk is al dat bloot in het begin wel even gek. Op het moment dat de modellen hun badjassen laten vallen, komt eerst de reactie van de kinderen in beeld. Sommigen van hen kijken snel weg, net als ik deed op die leeftijd. Maar anders dan ik zijn deze kinderen erop voorbereid dat ze blote lichamen gaan zien, en krijgen ze de kans om er even aan te wennen. En eigenlijk voelt het dan al snel heel normaal dat er blote mensen op de set zijn. Dat is deels te danken aan Edson da Graça, die zorgt voor een vrolijke en ontspannen sfeer. Maar ook aan de kinderen: het gemak waarmee zij de lichamen die voor hen staan accepteren is ontwapenend en vooral heel lief. Het is een slimme zet geweest van de makers van het programma om zich te richten tot kinderen tussen de 9 en de 12 jaar, net voordat de puberteit echt losbarst. Op mijn twaalfde had je mij nog wel zo ver gekregen om naar dit programma te kijken of eraan mee te doen, maar op mijn dertiende had ik me daar al teveel voor geschaamd – zoals je je voor alles schaamt op je dertiende.

Die schaamte had in mijn geval alles te maken met de overgang van kind zijn naar volwassen worden. Toen ik nog het lichaam van een kind had, was naaktheid gewoon een deel van het dagelijks leven: bloot zijn hoorde bij wassen en plassen en dat kon gewoon in het bijzijn van familieleden. Maar toen ik in de puberteit kwam, en langzaam het lichaam van een vrouw begon te krijgen, veranderde dat. Naakt gezien worden door anderen was een van de ergste dingen die ik me kon voorstellen. Ik had er zelfs regelmatig nachtmerries over, waarin ik er op school pas achter kwam dat ik was vergeten me aan te kleden. Als pubermeisje durfde ik nauwelijks naar mijn eigen lichaam te kijken en toch was ik bijna obsessief bezig met hoe ik eruit zag. Het liefst van alles wilde ik normaal zijn. Dat klinkt misschien bescheiden, maar in die tijd had ik een volledig verkeerd beeld van wat ‘normaal’ betekende. Door de perfecte lichamen in de media dacht ik dat ik pas normaal kon zijn als ik slank, fit en sexy was. Had ik toen maar geweten dat alles normaal is, dat ik zelf normaal ben. Het had me een hoop schaamte en gepieker gescheeld.

Steun LOVER!
LOVER draait uitsluitend op vrijwilligers en donaties. Wil je dat Nederlands oudste feministische tijdschrift blijft bestaan? Help ons door een (eenmalige) donatie. Elke euro is welkom en wordt gewaardeerd. Meer informatie vind je hier. 
Meer LOVER? Volg ons op Twitter, Instagram, LinkedIn en Facebook.