Harry Potter is niet meer van deze tijd

Harry Potter

Laten we dit voorop stellen: persoonlijk ben ik een groot fan van Harry Potter, al een lange tijd. Als tiener verslond ik de boeken en met enige regelmaat kijk ik de films. Toch is mijn liefde voor Harry Potter, en de wereld om hem heen, de laatste jaren flink bekoeld. Dat komt vooral omdat Harry Potter niet meer van deze tijd is. 

Harry Potter en de Steen der Wijzen is in Nederland uitgegeven in 1997. Dat is inmiddels al langer dan twintig jaar geleden. Toch zijn de boeken (en films) nog altijd favoriet van vele mensen. De wereld van Harry Potter is betoverend en de boeken zijn goed geschreven. Desondanks is het goed om ook kritisch naar Harry Potter te kijken en te realiseren wat het is: een oude boekenserie met een flink gebrek aan diversiteit en ouderwetse ideeën.

J.K. Rowling is transfobisch

Sommige mensen kunnen een schrijver los zien van het werk dat zij geschreven heeft, maar dat gaat niet altijd even makkelijk. Het is vast niemand ontgaan dat J.K. Rowling het afgelopen jaar flink onder vuur heeft gelegen door een aantal transfobische tweets. Rowling lijkt het onderscheid tussen geslacht en gender niet te kunnen maken en blijft doorgaan over hoe transvrouwen niet te maken hebben met dezelfde problemen als “vrouwen”. Ze ziet echter zelf niet in dat haar tweets transfobisch zijn en blokkeert mensen die het met haar oneens zijn.

Dit is teleurstellend, want de wereld van Harry Potter leek er eentje voor iedereen. Met haar woorden laat de schrijfster zien dat niet iedereen welkom is.

Het gebrek aan diversiteit

De wereld van Harry Potter is gevuld met verschillende wezens en tovenaars, die in de wereld zoals wij hem kennen leven. Het zijn gewone leerlingen uit Groot-Brittannië die naar Hogwarts (de school in Harry Potter) gaan. Je zou dan verwachten dat de leerlingen een weerspiegeling zijn van de Britse samenleving. Helaas zijn de meeste leerlingen (en andere tovenaars) wit. De mensen van kleur in zowel de boekenserie als de films zijn op een hand te tellen, zijn erg stereotyperend en spelen overigens geen grote rol.

Zeggen, maar niet doen

Representatie doet ertoe, vooral voor kinderen en tieners. J.K. Rowling is altijd een ster geweest in het toevoegen van informatie aan Harry Potter, ver nadat de boeken geschreven zijn en de films uitgebracht. Dit heeft ze gedaan via Pottermore (de officiële Harry Potter-fanpagina) of Twitter. Deze toevoegingen zijn geinig om te lezen, maar lang niet iedereen doet dit. Achteraf zeggen dat iets zo is, maar het niet opschrijven in een boek of uitvoeren op het scherm, is géén manier om diversiteit toe te voegen.

Hier zijn een aantal goede voorbeelden van. In het theaterstuk The Cursed Child, speelde een zwarte vrouw Hermione Granger. Een goede keuze die Rowling toelichtte op Twitter.

Volgens haar heeft ze in de boeken nooit gespecificeerd wat de huidskleur van Hermione is en dat iedereen daar zijn eigen vrijheid in heeft. Dat klinkt allemaal heel mooi, maar het is ook een makkelijke manier om zielen voor je te winnen. Het is niet genoeg om het te zeggen; mensen willen dit lezen, voelen en zien. Zeker mensen van kleur die al weinig representatie krijgen in populaire media.

Een ander voorbeeld: na het uitbrengen van de Harry Potter-boeken, noemde Rowling dat Albus Dumbledore (een van de hoofdpersonages) homoseksueel is. Toen de film Fantastic Beasts uitkwam, met weer een grote rol voor Dumbledore, zei ze dat zijn homoseksualiteit geen rol zou spelen in de films. Dit betekent dat nergens in de boeken of films wordt benoemd dat hij homoseksueel is en daardoor is het er niet. Zeggen dat iets zo is, is niet genoeg. Dit is mensen blij maken met een dode mus. Bovendien beaamt ze nog maar eens dat het voor veel schrijvers en filmmakers te riskant is om een personage openlijk homo te laten zijn.

Mensen in hokjes duwen

Het is duidelijk dat het gebrek aan diversiteit een groot probleem is, maar ook het algemene schoolsysteem in de Harry Potter-boeken is vrij ouderwets. Zodra de tovenaarsleerlingen aankomen op hun nieuwe school, worden ze letterlijk onderverdeeld in hokjes. De vier afdelingen van de school zijn gebaseerd op karaktereigenschappen en de leerlingen worden dus beoordeeld op hun innerlijk, ambities en keuzes. Ze krijgen gelijk een stempeltje op hun hoofd.

Bedenk je dat deze kinderen pas elf jaar oud zijn. Juist in de tienertijd ondergaan mensen vaak een grote transformatie. Als op 11-jarige leeftijd als iets bestempeld wordt, is het moeilijk om dit los te laten en te veranderen.

Al met al is het geen schande als je nog altijd geniet van de Harry Potter-boeken. Dat doe ik ook. Het is wel een goed idee om meer stil te staan bij de tekortkomingen van de boeken, de films en de schrijfster. Wellicht is het tijd om onze aandacht te verschuiven naar andere kinderboeken die voor iedereen verwelkomend en toegankelijk zijn.

Steun LOVER!
Vond je dit een goed artikel? Wil je dat Nederlands oudste feministische tijdschrift blijft bestaan? Laat je waardering blijken door een (eenmalige) donatie en help ons. LOVER draait uitsluitend op vrijwilligers en donaties. Elke euro is welkom en wordt gewaardeerd. Meer informatie vind je hier.