Horen, Zien en Zwijgen

'normalisering' van sekswerk op de Nederlandse t.v.

Nederland is weer een serie over een sekswerker rijker, ‘Meisje van Plezier’ (TALPA), waarin Angela Schijf de hoofdrol vertolkt. Eigenlijk ben ik al wel wat jaren klaar met de Nederlandse televisie als het om sekswerk gaat, helemaal nadat de vierdelige reportage ‘Jojanneke in de Prostitutie’ (EO) op de beeldbuis verscheen. Jojanneke was, laat ik het bescheiden houden: niet zo waarheidsgetrouw. Omdat de kijkcijfers er niet om logen na de eerste afleveringen van ‘Meisje van Plezier’ en menigeen tegen mij zei “Dit is echt wat voor jou! Het geeft een heel goed beeld over het leven van een escort.” wou ik de serie wel een kans geven. Ik ging pas echt overstag na het lezen van het perspericht: “Nadine komt volledig tot bloei op het moment dat ze dacht dat ze het allerdiepst zou vallen. Een toevallige ontmoeting met jeugdvriendin Meryem, die al jaren actief is in het escortcircuit, wakkert de nieuwsgierigheid en het verlangen van Nadine aan om deze wereld te ontdekken”. Yes! Een sekswerker die tot bloei komt! Wie weet had RTL een beter beeld van sekswerkend Nederland dan de EO.

Een legaal beroep

Vaak wordt Nederland ten onrechte beschreven als het land dat prostitutie zou hebben gelegaliseerd in 2000. Het aanbieden van seksuele diensten was echter sinds 1911 al niet meer strafbaar. Wat veranderde in 2000 was dat we een beetje af wilden van het Nederlands gedogen van bordelen door de zaken te reguleren met een ‘opheffing van het bordeelverbod’. Dit nieuwe beleid had vier doelen voor ogen: een duidelijk onderscheid aanbrengen tussen vrijwillige en gedwongen prostitutie; de positie van sekswerkers versterken; het tegengaan van mensenhandel (of liever: sex trafficking) en om te voorkomen dat minderjarige sekswerkers zouden kunnen werken in Nederland. Om deze regulatie te vertalen naar de lokale omstandigheden werden gemeentes verantwoordelijk gehouden voor de daadwerkelijke uitvoering. Gevolgen? Enkele gemeentes begonnen projecten waarmee met de wet Bibob* onder de arm vele vergunningen werden ingetrokken, luxe clubs en (raam)bordelen werden gesloten en tippelzones werden verplaatst. Onlangs kwam ons nieuwe kabinet wederom met een voorstel van verdere reguleringsmechanismen, zoals een pooierverbod of souteneursverbod, waarbij een pooier wordt beschreven als ‘iemand die financieel voordeel haalt uit de seksuele dienstverlening van een ander’. Daarnaast doelt het huidige kabinet ook op een verplichte registratie. Zo’n pooierverbod is een enorm ingewikkeld voorstel, beschreef Yvette Luhrs (Proud) onlangs in VICE, want wie is er dan precies strafbaar?

Zeventien jaar na de opheffing van dit bordeelverbod is sekswerk verre van een ‘normaal’ beroep. Dit vertaalt zich alleen al in het feit dat ook voor de huidige plannen van kabinet Rutte III geen overleg heeft plaatsgevonden tussen sekswerkers, belangenverenigingen en de politiek. Tot zover het Nederlandse beleid om sekswerk te ‘normaliseren’. Hoe brengt de televisie het er vanaf? In een interview beschreef Angela namelijk dat ze ‘ter inspiratie’ enkele gesprekken heeft gevoerd met escorts. Waar politici hen monddood maakt, ging zij in ieder geval het gesprek aan.

Hoerarchie

Sekswerk is een brede beroepstak, wanneer we denken aan sekswerkers wordt vaak gedacht aan raambordelen, maar de hoerarchie rijkt verder: van webcamgirl die vanuit haar eigen huis anoniem voor de camera masturbeert tot de escort die ook beschikbaar is voor internationale boekingen. Tot die laatste en hoogst genoteerde op de ranglijst behoort Nadine, ‘het meisje van plezier’. Volgens mij is de manier waarop Nadine in het veld terecht is gekomen aardig waarheidsgetrouw: een alleenstaande moeder uit een Vinex wijk die na haar scheiding financieel zelfstandig wil zijn. Het waren niet haar jeugdtrauma’s of seksueel misbruik die mee zouden hebben gespeeld in haar keuzes. Nou kan financiële noodzaak ook gezien worden als een vorm van ‘dwang’, maar Angela speelt in ieder geval geen minderjarig meisje die door een pooier gedwongen wordt, 30 klanten per dag afwerkt en al haar geld moet afdragen. 1-0 voor RTL.

“Je bent hoer en je bent moeder”

Nadine probeert uiteraard eerst via een conventionele manier financieel redzaam te worden als kamermeisje, maar nadat ze een riant aanbod krijgt van een hotelgast om zich eens voor hem uit te kleden – uiteraard tegen betaling – was de stap naar escort snel gezet. Minimumloon in de hotelbranche ten spijt was het het snelle geld dat Nadine de overstap deed maken. Haar eerste klant via het escortbedrijf van haar vriendin Meryam was een verstandelijk beperkte jongen met een zeer welvarende moeder. Deze moeder gunde haar zoon, met enig ongemak, ook wat seksueel vertier. Na een rollenspel met deze jongen, waarin Nadine gered werd van een verdrinkingsdood, leek het alsof ze de smaak te pakken had. Maar in een telefoongesprek met vriendin-werkgever Meryam zei ze: “Laat ik het maar niet doen. Voor de kinderen”. Chapeau voor RTL, ook mensen met een beperking hebben seksuele behoeften en maken ook gebruik van (reguliere) escort services. En de ‘wat zouden mijn kinderen hiervan vinden’ is een onderdeel van het stigma. En daarbij zijn vele sekswerkers ook moeders. Maakt dit ze minder bekwame ouders? Nee. Moeten de moeders zwijgen over hun beroep om hun kinderen in bescherming te nemen? Ja. Cijfers over sekswerkers die ook moeder zijn hebben we niet. Maar als er schattingen kunnen worden gemaakt over het aantal vrouwen dat onder dwang zou werken lijkt een niet-wetenschappelijk-onderbouwde schatting over de hoeveelheid moeders die zich financieel staande houden door seksuele diensten aan te bieden mij ook niet zo moeilijk. Dat Nadine werkt als escort naast haar moederschap wordt te pas en te onpas gebruikt door Meryem. “Je bent hoer én je bent moeder!”, deze ‘seksuele rijpheid’ zorgt niet alleen voor een divers klantenbestand maar ook voor haar groeiende rol binnen het escortbedrijf waar ze steeds vaker in vertrouwen wordt genomen door de jongere escorts.

De bittere nasmaak: afpersing, geweld en stigma

Bij een zoveelste boeking gaat het een keer mis met een gewelddadige klant: “Ik ga dingen met jou doen die jij helemaal niet wil!”. Nadine weet na een worsteling los te komen, de klant vlucht en dat was dat. Toch klopt er iets niet aan deze scène. Had Angela Schijf misschien niet goed geluisterd naar de escorts? Nadine kreeg namelijk enkel een kleine briefing voordat ze de klant bezocht: “Hij heeft een kleine gebruiksaanwijzing, maar nothing you can’t handle” beschreef Meryam telefonisch. Verdere informatie kreeg ze niet, terwijl Meryam duidelijk meer wist over deze persoon. Dat informatie zoals deze niet gedeeld wordt is zeer ongebruikelijk. Het is daarnaast opvallend dat Nadine altijd alleen reist; veel high-end escort bedrijven hebben chauffeurs - die overigens onder het mogelijke souteneursverbod ook gezien kunnen worden als ‘pooier’. Daarnaast vindt er gebruikelijk ook voor de ‘transactie’ een telefoontje plaats tussen de escort en het bureau om te kijken of alles voor beide partijen op dat moment naar wens is. En het allerbelangrijkste, een sekswerker zal te allen tijde haar klant moeten kunnen weigeren. Escort bureaus zoals de Society Service plaatsen deze escort etiquette zelfs duidelijk op hun website. Deze en andere etiquetteregels had menig escort Angela kunnen vertellen.

In de 6e aflevering zien we hoe Nadine geboekt wordt voor een weekendje Parijs. Deze zakenman blijkt flink in de buidel getast te hebben om bij een potentiele zakenpartner over te kunnen komen als een conventioneel heteroseksuele man; hij is homoseksueel en bang dat hij anders de zakendeal kan vergeten. Tot dusver ben ik aardig te spreken over de diversiteit van de klanten. Het zijn in ieder geval geen vieze oude geile mannetjes die misbruik maken van hulpeloze of gevallen vrouwen zoals Jojanneke ons deed geloven. Maar de daaropvolgende afleveringen zijn minder rooskleurig, en waar het lijkt alsof RTL het beroep enigszins heeft willen normaliseren door verschillende facetten van het beroep als escort te belichten, houd je – vooral als leek – een bittere nasmaak over waarin misdaad en geweld de boventoon voeren. Alle mogelijke stereotype denkbeelden passeren hierbij de revue: minderjarige meisjes, drugs, lastige klanten en geweld. De toon is al helemaal gezet wanneer Meryam haar dwingt met bepaalde mannen af te spreken, want: “Jij werkt voor mij”.

Een dubbel leven

Naast al dit leed wordt ook het hoerenstigma goed vertolkt om nog maar eens te bevestigen dat het maatschappelijk niet als een normaal geaccepteerd beroep kan worden gezien. Nadine’s beste vriend Sander wordt wantrouwend, want hoe kan ze opeens al die weelde en luxe betalen? Wanneer hij een koffer met geld, lingerie en haar visitekaartjes ontdekt besluit hij haar te boeken. Wanneer de hotelkamerdeur opengaat verzoekt hij: “Kleed je uit, ik weet hoe dit werkt” en wanneer ze dit weigert vervolgt hij: “Ik begrijp dit niet, dat jij je verkoopt als hoer, dat jij jezelf zo vernedert”. Wanneer haar ‘dubbel leven’ haar even te veel wordt zoekt ze troost bij haar beste vriendin door haar in vertrouwen te nemen. Haar vriendin antwoordt met een schichtig “Sorry… Ik ken je niet meer”, en loopt weg. Terug naar de realiteit dus waarin sekswerk bestaat, je weet hoe het werkt, maar je wil vooral niet dat iemand die je lief hebt het werk uitoefent. Uit wanhoop smeekt ze haar vriend Sander niets te vertellen tegen haar ex-man en kinderen. Om dit volledig te voorkomen lijkt ze in te stemmen een relatie met Sander aan te gaan. Wat buiten kijf staat is dat hij, ondanks dat hij interesse toont, maar niet te veel door moet vragen. Als kijker krijg je het idee dat dat maar goed is ook, want anders zou hij meer te weten komen dan wellicht goed voor hem is. Sekswerk: Horen, Zien en Zwijgen.

Vanaf 2 november aanstaande zendt BNN-VARA een nieuwe reportage uit over de Wallen, ‘Nayra een blog over haar leven op de wallen. Dit is niet de eerste keer dat BNN sekswerkers een platform geeft om hun dagelijkse leven te beschrijven. Ook sekswerker Lisa werd al meerdere malen geïnterviewd door BNN en schreef zelfs een column over een willekeurige dag in haar sekswerkend bestaan, die toch wel heel wat minder spannend blijkt dan RTL ons met ‘meisje van plezier’ doet geloven.

Nieuwsgierig en wil je meer te weten komen over de dagelijkse praktijk van sekswerkers en de problemen die zij ervaren op o.a. de Wallen? Lees dan ook eens deze blogs:
https://degroteprostitutieleugen.blogspot.nl
http://achterhetraamopdewallen.blogspot.nl

Merel van Mansom is sociologe en gespecialiseerd in prostitutie vraagstukken. Voor haar proefschrift sprak ze met heteroseksuele mannen die betalen voor seksuele dienstverlening in Nederland en Zweden om niet alleen inzicht te krijgen in hun motivaties om te betalen voor seksuele diensten, maar ook in context en nieuwe trends in deze twee landen die vaak ten onrechte worden beschreven als beleidsmatige tegenpolen.

*De Wet Bibob is een (preventief) bestuursrechtelijk instrument. Als er een ernstig
gevaar dreigt dat bijvoorbeeld een vergunning wordt misbruikt, kan het bevoegde bestuursorgaan de aanvraag weigeren of de afgegeven vergunning intrekken. Zo wordt voorkomen dat de overheid criminele activiteiten faciliteert en wordt bovendien de concurrentiepositie van bonafide ondernemers beschermd. Bron: https://www.justis.nl/producten/bibob/wet-bibob/