Limbo: een ode aan vrouwen
Foto Julian Maiwald
Omringd door witte lelies vindt een ontmoeting plaats tussen twee jonge vrouwen. Ze heten allebei Mary en zijn op de dag af even oud. En ze zijn dood. Beide vrouwen zijn op dezelfde brute wijze om het leven gekomen. De een in 1850, de ander in 2018. Uit een luidspreker klinkt de stem van God. Er is administratief iets misgegaan: dezelfde dood is per abuis tweemaal toebedeeld. Dit gegeven is de opmaat voor een surrealistische zoektocht naar het leven en lijden van vrouwen.
Gezien op 25 oktober 2018, Frascati, Amsterdam
Het concept van de Frascati-productie Limbo is bedacht door Jouman Fattal. De titel van de voorstelling verwijst naar het katholieke voorgeborchte: de plek die geen hemel, hel of vagevuur is, maar een rand aan de hemel voor gestorven ongedoopte kinderen en dolende zielen die een goed leven leidden maar (nog) niet bevrijd waren van de erfzonde. Het Limbo van Fattal is de plek voor vrouwen die gestorven zijn juist omdát ze vrouw zijn. Zoals Mary en Mary, die beiden op een pinkstermaandag zijn verkracht en gewurgd. Fattal speelt de Mary die in 1850 is vermoord, Tine Cartuyvels speelt de Mary van nu.
In Limbo kruipen de twee actrices ook in de huid van andere vrouwen die te jong en te wreed aan hun einde zijn gekomen. Met hen passeert een scala aan thema’s de revue. Thema’s die elk een ander aspect van vrouwenonderdrukking, seksisme en misogynie blootleggen. Ophelia fulmineert tegen de dood die Shakespeare haar heeft toegedicht – en laat zich daarmee kritisch uit over de oppervlakkige wijze waarop (mannelijke) auteurs vrouwen portretteren. Jeanne d’Arc heeft nog niets van haar strijdvaardigheid verloren en zet haar onterechte veroordeling tot de brandstapel in breder historisch perspectief. Ook de structurele onderwaardering en miskenning van vrouwelijke kunstenaars en wetenschappers komen aan bod, zoals het urinoir van Elsa von Freytag en de DNA-ontdekking van Rosalind Franklin (zie ook mijn eerdere artikel).
De vrouwen beklagen hun lot, uiten hun woede en frustratie, en wisselen historische wetenswaardigheden met elkaar uit. Zo worden ook de toeschouwers met hun neus op de gruwelijke feiten gedrukt. Een voorbeeld hiervan is kraambedsterfte. Drie van de vier Johanna’s met wie politicus Domela Nieuwenhuis trouwde, stierven in het kraambed. De wijze waarop Fattal deze Johanna’s gelijktijdig uitbeeldt, is bijzonder knap. Met minieme gebaren verandert ze in rap tempo van de ene Johanna in de tweede en de derde en weer terug. De berg eierwekkers, die een voor een afgaan, confronteert het publiek met het feit dat er elke twee minuten een vrouw in het kraambed sterft. ‘Daar gaat er weer eentje,’ concludeert Johanna laconiek.
Door de combinatie van zware kost in een absurdistisch, soms cabaretesk jasje word je als toeschouwer voortdurend heen en weer geslingerd. Bittere onderwerpen zoals de male gaze en het madonna-hoercomplex worden dermate origineel en confronterend neergezet dat het grappig en verbijsterend tegelijk is. Doornroosje en Sneeuwwitje - iconen van vrouwelijke onschuld - voeren een brutale show op in de stijl van Britney Spears en Jennifer Lopez. Het contrast tussen de brave sprookjesfiguren en hun uitdagende dansmoves geeft op z’n zachtst gezegd een ongemakkelijk gevoel. Dat de twee actrices het grootste deel van de voorstelling rondlopen in met bloed besmeurd ondergoed – de zichtbare sporen van hun gewelddadige dood – is een constante reminder voor het leed dat vrouwen meemaken. Elke grap, woordspeling en absurde wending krijgt hierdoor een lading die nog lang blijft nazoemen.
Limbo is een overrompelende satire met een glasheldere boodschap. Boven alles is het een ode aan het leven en de kracht van vrouwen. Een authentieke, krachtige en verrassende voorstelling in een prachtig decor met fenomenaal acteerwerk van Fattal en Cartuyvels. Limbo is tot het einde van dit kalenderjaar te zien op diverse locaties in het land. Wacht niet tot de laatste voorstelling, want wellicht wil je, net als ik, nog een keer gaan kijken. Ik heb mijn volgende ticket al geboekt.
Foto: Julian Maiwald