Waarom het tijd werd voor een serie als Pose

Screenshot Pose - Youtube

Is drag cultuur mainstream geworden? Daar lijkt het wel op als je bedenkt dat alle tien seizoenen van RuPaul’s Drag Race op Netflix staan en de shows in Amsterdam bijna altijd uitverkocht zijn. Maar het commerciële succes van drag culture, een fenomeen dat oorspronkelijk ontstond in een subcultuur, heeft voor- en nadelen. Gelukkig biedt de serie Pose nu wat tegenwicht aan de hype, door het fenomeen in een context te plaatsen en noodzakelijke nuances aan te brengen.

Verboden liefde
Een jaar of twee geleden werd mijn leven een stukje mooier: ik ontdekte drag culture. Stuiterend zat ik op de bank bij het kijken van RuPaul’s Drag Race: een talentenjacht voor drag queens (of in het ouderwets Nederlands, travestieten). Geweldig vond – en vind – ik het: hoe drag onze ideeën over mannelijkheid en vrouwelijkheid beproeft, het zelfvertrouwen dat van de queens afstraalt wanneer ze over de catwalk lopen. En wat bleek? Ik kon mijn nieuwe heldinnen ook nog eens live zien. Show na show bezocht ik, om de deelnemers uit het programma te zien lipsyncen, dansen en stand-up comedy-shows te zien weggeven. In deze shows zag ik niet alleen de queens uit Amerika, maar ook het lokale talent. Verliefd werd ik op de Nederlandse queens Miss Envy Peru, Miss Abby OMG en Madame Madness. Inmiddels volg ik op Instagram meer drag-artiesten dan vrienden of familieleden. Maar dat maakt me niet uit, want, om het in drag terms te zeggen: they give me life.

Toch bekroop me bij de shows wel het gevoel dat ik hier eigenlijk niet hoorde te zijn (de vele grappen over ‘straight girls’, gemaakt door de comedy queens, waren een niet zo stille hint). Dit fenomeen, waar ik zoveel van houd, komt immers uit een subcultuur waar ik als heteroseksueel en cis-vrouw niet per definitie in thuishoor. Drag bloeide namelijk op in de balls in het New York van de jaren 80. Tijdens deze avonden kleedden de bezoekers (uit de LHBTI+ gemeenschap) zich volgens bepaalde categorieën, zoals ‘Executive Realness’ of ‘Dynastie Extravaganza’. Die thema’s werden niet toevallig gekozen: ze boden de gemarginaliseerde groeperingen de mogelijkheid om de gewoontes en gebruiken van de witte, bourgeois Amerikanen toe te eigenen.

Gender op de hak nemen
Maar dankzij RuPaul’s Drag Race was ik niet de enige ‘van mijn soort’ in het publiek van de shows in Amsterdam. Dragliefhebbers zijn tegenwoordig een bonte mix van gay en straight, man en vrouw, trans en cis. Het mainstream succes heeft onbetwistbaar bijgedragen aan de bekendheid van drag culture en zo mensen samengebracht die elkaar eerst amper troffen.

Toch heeft die commercialisering van drag ook een nare bijsmaak. Zo kreeg RuPaul al vaker kritiek over het niet toelaten van trans-personen als kandidaat in zijn programma. En toegegeven, het programma draait vooral om de volledige transitie van biologische man naar geconstrueerde vrouw. Wanneer de queens er te mannelijk uitzien, leidde dit vaak tot commentaar van de jury: de padding op de heupen is niet voldoende, de kaaklijn of gezichtsbeharing is nog te zichtbaar, enzovoorts. Vooral in de eerdere seizoenen waren het met name de fishy queens (die het meest op een vrouw lijken) die op lof van de jury konden rekenen.

Nu is dat in de laatste jaren wel veranderd, met winnaars als Bianca del Rio en Sasha Velour, die er een totaal andere esthetiek op nahouden. Steeds vaker zien we queens die een androgyne look hebben, of stereotypische ideeën over vrouwelijkheid letterlijk en figuurlijk op de hak nemen. En dat is maar goed ook, want als mijn Instagram-jacht me iets geleerd heeft, is het dat drag artiesten wereldwijd niet te vangen zijn in een categorie. De kracht van drag is nu juist het bevragen van hokjes, het doorbreken van gendergrenzen en de omarming van verschillen.

The mothers of drag
Kijkers van RuPaul’s Drag Race zullen veel termen uit deze real-life talentenjacht (‘the category is!’) herkennen in de serie Pose. Nu het grotere publiek drag heeft leren kennen en massa’s heteromeiden termen als ‘Yaassss, work’ bezigen, was de tijd meer dan rijp voor een serie als deze. In de Netflix Original zien we waar de – soms pijnlijke wortels – van drag culture liggen. We volgen Blanca (Mj Rodriguez), een transvrouw die haar eigen house wil starten om deel te nemen aan de balls. Deze houses waren meer dan teams: het waren vaak zelfgekozen families met aan het hoofd een ‘moeder’. Blanca verzamelt een groep ‘misfits’ om haar heen en start zo haar eigen familie: the house of Evangelista. Ze ontfermt zich over de uit huis verstoten Damon (Ryan Jamaal Swain), prostitutee Angel (Indya Moore) en Lil Papi (Angel Bismarck Curiel).

Anno 2019 mag RuPaul dan wel worden gepresenteerd als een glamoureuze ‘Queen Mother’; de moeders van de New Yorkse ball ‘houses’ (de deelnemende teams in de ball competitions) hadden het niet altijd even makkelijk (RuPaul zelf overigens ook niet, maar daar wordt in zijn programma weinig aandacht aan besteed). Blanca ontdekt al vroeg in de serie dat ze hiv-positief is en probeert met alle macht een house op te richten dat ook na haar zal voortleven. ‘Mother’ Elektra Abundance (Dominique Jackson), leider van het House of Abundance, lijkt het luxe leven te leiden, maar is in werkelijkheid afhankelijk van een man. Elektra zet alles op het spel door, tegen zijn zin in, toch een geslachtsveranderende operatie te ondergaan.

Realness
Essentieel in de balls is ‘realness’: het beleven van een voor jou onbenaderbare werkelijkheid. Pose laat zien waarom de balls in dit specifieke tijdperk zo relevant waren: hier konden deelnemers die in het ‘normale’ leven uitgesloten waren van bepaalde levenswijzes, deze lifestyles tijdelijk opeisen. Het bourgeois leven uit Dynasty, de ‘executive’ stijl van de witte, rijke mannen op Wall Street, het leger: de balls draaiden om het opeisen van ruimtes waar gay en trans mensen, zwarten en Hispanics niet welkom waren.

Hoewel de niet-witte LHBTI+ gemeenschap centraal staat in Pose, laat de serie ook zien wat het betekende om als witte man te leven in het inhalige en gejaagde Wallstreet van de jaren 80. We zien hoe het leven van Stan (Evan Peters), die werkt voor – jawel – de Trump Organization, vervlochten raakt met dat van Angel, prostituee en lid van House Evangelista. De serie laat zien dat het leven van zowel Stan als Angel draait om het overeind houden van illusies. Voor Stan is dat de illusie dat hij een succesvolle, rijke zakenman is met een modelhuwelijk- en gezin. De realiteit is echter dat hij meer geld uitgeeft dan hij verdient en een affaire heeft met transvrouw Angel. Angels probeert tegenover Stan en de rest van de wereld te bewijzen dat zij een vrouw is, ‘that she can pass’. Maar als ze ontdekt dat Stan haar juist interessant vindt omdat ze niet geheel man of vrouw is, slaat de onzekerheid bij haar toe en verbreekt ze de relatie. Wat Pose succesvol laat zien, is dat onze (gender-)identiteit altijd een performance is, een beeld waarmee we de buitenwereld willen overtuigen. Ook buiten de balls om geven de personages op diverse manieren vorm aan wie ze (willen) zijn. Dus wie bepaalt er dan nog wat ‘real’ is?

Meer dan een hype
Pose biedt de nodige nuance en balans: naast de sprankelende, luchtige scenes tijdens de balls is er voldoende ruimte voor het uitdiepen van alle personages en het tonen van ieders uitdagingen en misstappen. Toch slaagt Pose erin om nergens oordelend of voyeuristisch te zijn. Daarnaast eist Pose ruimte op voor transpersonen achter en voor de schermen. Trans-personages worden nu eens niet gespeeld door cis-personen. Daarnaast bestaat het kernteam van de productie ook uit transpersonen, zoals schrijfster Janet Mock en Our Lady J (bekend door de serie Transparent).

Het is goed dat er naast het populaire RuPaul’s Drag Race ook een serie is als Pose, die context biedt en kijkers op een boeiende manier onderwijst over de achtergrond van drag culture. Als je het mij vraagt, is het prachtig dat er steeds meer mensen kennis maken met drag. Maar ik hoop dat deze mensen niet klakkeloos oneliners kopiëren, of alleen maar kijken om zich te verwonderen over alle strass-stenen, pruiken en stiletto-hakken. Want wat zou het zonde zijn als de mainstream media en haar publiek aan de haal gaan met een kunstvorm die zoveel potentie heeft om de wereld diverser en mooier te maken. Of als de publieke aandacht voor drag maar van korte duur is, omdat de nieuwste binge-waardige serie alweer om de hoek loert.

Om mensen met verschillende achtergronden, seksuele oriëntaties en genderidentiteiten te verbinden, is het nodig dat we elkaar beter leren begrijpen. Series als Pose, maar ook documentaires als The Death of Marsha P. Johnson (over de dood van de homorechten-activiste en Stonewall-veteraan), bieden de nodige achtergrondkennis en nuance daarvoor. Kijken dus! Want voor veel mensen is drag meer dan een hype.