GRIEKSE GODEN, FRANSE SEKS EN ONVOLWASSEN VROUWEN

Nog meer IFFR 2015

LOVER’s Cathelijne Berghouwer heeft al afscheid van het IFFR genomen, maar het festival gaat door. Alle films in het feministische What the F?!-programma zijn door haar besproken, maar ook buiten het officiële programma biedt het IFFR talloze films die interessant zijn voor mensen met interesse in feministische films of films die te maken hebben met de strijd voor gelijke rechten. LOVER-internetredacteur Natasja van Loon bezocht er een paar en legde ze langs de LOVER-lat.

Metamorphoses

Griekse goden en Franse seks: er zijn slechtere dingen om je dag mee te beginnen. De Franse bewerking van de gelijknamige verhalen van Ovidius staat bij mij geboekt om 10 uur ’s ochtends op de dinsdag en de eerste scene zet meteen de toon. De film opent namelijk met het klassieke verhaal van de jager Acteon die de godin Diana (als Romein gebruikte Ovidius de Latijnse namen van de Olympische goden) in al haar naakte glorie betrapt bij haar ochtendtoilet en voor straf in een hert veranderd wordt. Diana draait zich langzaam om en de camera volgt haar weelderige vormen van beneden naar boven, pas als haar gezicht in beeld komt is te zien dat de godin door een trans vrouw vertolkt wordt. Toch gaat deze film niet over de strijd van de trans gemeenschap voor maatschappelijke acceptatie, de achteloze manier waarop regisseur Christophe Honoré Diana’s gender behandelt laat zien dat deze strijd in zijn universum al lang beslecht is in het voordeel van acceptatie. Wat welbeschouwd uitstekend past bij de culturele erfenis van de oude Grieken, die in feite heel wat progressiever dachten over genderrollen dan wij in onze huidige westerse maatschappij – zo bewijst ook de mythe van Hermaphroditus, die uiteraard ook is opgenomen in de reeks verhalen in verhalen waaruit Metamorphoses bestaat.

De film zelf is een drieluik rond het tienermeisje Europa in het hedendaagse Frankrijk, dat in deel 1 de Olympische oppergod Jupiter ontmoet en via hem in deel 2 en 3 in contact komt met de god Bacchus en de mystieke bard Orpheus. De verhalen van de ziener Tyresias, die door Juno met blindheid werd geslagen, de wedloop tussen Atalanta en Hippomenes, de verleiding van Io door Jupiter en haar verandering in een koe, en de geschiedenis van Narcissus die verliefd werd op zijn eigen spiegelbeeld, zijn er fraai doorheen verweven, volgens het stramien van de mozaïekfilm. De oorspronkelijke boodschap van Metamorfosen, de mensheid die ten prooi is aan de grilligheid van de goden, houdt de regisseur intact, maar zijn verplaatsing naar de moderne tijd – door onder meer de casting van de acteurs, een oogstrelende waaier van alle etniciteiten in het huidige Frankrijk – is op meerdere niveaus succesvol.

Naar eigen zeggen wilde Honoré een ode brengen aan de culturele erfenis van Griekenland in een tijd waarin het land eigenlijk alleen negatief in het nieuws komt, zegt de tekst in het programmaboekje. Een doel dat ik als levenslang liefhebber van de Griekse mythologie niet alleen van harte toejuich, maar dat tijdens de vertoning op het festival al door de actualiteit is ingehaald met de verkiezingsoverwinning van Syriza, die een sociale revolutie betekent. Het kan voor mij dan ook geen toeval zijn dat Honoré juist koos voor Ovidius’ Metamorfosen, met haar nadruk op het verhaal van Europa. De Griekse mythen vertellen volgens mij namelijk meer over de psyche van de mens en zijn instrumentarium om de willekeur van het leven het hoofd te bieden dan welke godsdienst ook. En juist de geschiedenis van de door Jupiter ontvoerde prinses Europa zegt alles over hoe het oud-Griekse gedachtengoed de bakermat voor onze Europese beschaving kon worden. We keken toen naar Griekenland voor moreel leiderschap, het zou ons geen kwaad doen om dat nu weer te doen. Omdat het land in dat opzicht ook nu weer een wegwijzer is in turbulente tijden. Deze elegante verfilming van Ovidus’ meesterwerk had wat mij betreft dus ook geen betere timing kunnen hebben.

https://www.iffr.com/nl/films/m-tamorphoses/

Laggies

Laggies, mijn laatste film van mijn IFFR-dinsdag, is een heel ander soort film. Laggies is als Critic’s Choice geselecteerd door Hedwig van Driel, die als filmrecensent ook aan LOVER is verbonden. Officieel maakt deze romcom-met-gender swap geen deel uit van het What the F?!-programma, maar dat onderscheid is arbitrair. Dat het IFFR zich daar ook bewust van is, blijkt ook uit de aankondiging van de film in de IFFR-krant: op dezelfde pagina als het What the F?!-programma. Wat Laggies vooral bijzonder maakt is dat de film een uitgesproken exponent is van een recente trend, waarin de conventies van de ‘lad-movie’ – d.w.z. films over de worsteling van jonge mannen met volwassenheid – worden omgedraaid naar het vrouwelijke perspectief.

Alle Critic’s Choice-films worden voorafgegaan door een video-essay, gemaakt door de selecteur in kwestie, zo blijkt. Het is ook een genre dat Hedwig uitstekend ligt, haar essay is een boeiende en dynamisch vertelde analyse van deze recente representatie-omkering die later onmisbaar zal blijken om een film als Laggies in perspectief te plaatsen. Dat essay hadden we graag hier al voor jullie gepost, maar omdat het aanstaande zaterdag nog een keer op het IFFR wordt vertoond moeten we nog even wachten tot zondag of maandag wanneer het ook online beschikbaar is. Kortom: wordt vervolgd.

De film zelf draait om de twintiger Megan, vertolkt door Keira Knightly, wiens worsteling met de conventies van volwassenheid tot uiting komt in haar spontane vriendschap met de getroebleerde tiener Annika, gespeeld door Chloë Grace Moretz. Megan maakt deel uit van een vriendenclubje dat al samen was op de middelbare school. Megan en haar vriendje zijn als koppel het langst bij elkaar, maar in tegenstelling tot de rest van het clubje nog niet getrouwd en nog niet in de kinderen omdat Megan – zo lijkt de film bij oppervlakkige lezing te zeggen – haar puberteit niet vaarwel wil zeggen. Het drijft in elk geval een wig tussen Megan en de rest, die tot wasdom komt als haar vriendje haar ten huwelijk vraagt en Megan tegelijkertijd ontdekt dat haar vader vreemdgaat. Ze duikt onder bij tiener Annika, die juist met volwassen problemen kampt sinds haar moeder er vandoor ging. Inderdaad: een luchtige romantische comedy die vrij letterlijk als een tegenhanger van Four Weddings and a Funeral gezien kan worden, met Knightly in de rol van Hugh Grant. Hoewel de film de vraag oproept hoe hij geweest zou zijn met een actrice met meer gravitas dan Knightly in de hoofdrol is Knightly’s vertolking sympathiek en adequaat. Laggies komt bovendien uit de koker van Lynn Shelton, die met scherp geobserveerde comedy’s als Your Sister’s Sister en Humpday al liet zien dat ze over een unieke stem beschikt. En daarnaast heeft de film natuurlijk Moretz, die in elke versie van het verhaal een ideale Annika zou zijn en de belofte die ze in Hit-Girl al was meer dan waarmaakt.

Laggies is een typische feelgoodfilm met obligatoir happy end, waarmee Shelton geen romcom-clichés omschopt (maar die gelukkig dan wel weer Sam Rockwell als romantic lead heeft). Het is dan ook heel verleidelijk om de film als conventioneel-met-gender swap te zien. Maar die lezing zou Laggies toch tekort doen, denk ik. Misschien kwam het door Hedwigs video-essay of misschien door de documentaire die ik ervoor zag – Beyond Clueless, over de conventies in highschool-films – maar na afloop drong zich de vraag op of het Megan-personage wel zo onvolwassen was als de oppervlakkige lezing lijkt te zeggen. Beyond Clueless was geen goede documentaire, maar maakte wel duidelijk dat de middelbare school ook een strak georganiseerde hiërarchische wereld is waarin scholieren hun individualiteit moeten zien te behouden. De manier waarop Shelton de volgende fase in Laggies in beeld brengt laat zien dat de dictatuur van de conformiteit niet ophoudt na de middelbare school. Megans vriendenclub oefent veel druk op haar uit om zich aan hun conventies te conformeren en haar verzet ertegen maakte haar voor mij juist volwassener dan haar vrienden, die ze dan ook moet verlaten om haar happy end te krijgen. Maar misschien is dat ook wel de boodschap die ik er zelf het liefst in zou lezen, omdat die nu eenmaal ook het troostrijkst is voor mijn eigen weigering om aan conventies te voldoen. In elk geval ben ik het volmondig eens met Hedwigs opvatting: dat het een verademing is om vrouwen nu eindelijk eens in déze representatie te zien.

https://www.iffr.com/nl/films/laggies/