Hoe het feminisme de prinsessenbruiloft (nog) niet veranderd heeft

Micheile-henderson-gnm2op0m2pw-unsplash

Het aannemen van de achternaam van je partner, een grote witte trouwjurk aan en afwachten tot je wordt gevraagd. Er lijkt weinig verschil te zitten tussen trouwen anno 2020 en 1920. Bij een heterostel gaat de man op de knie, koopt de ringen en de vrouw verzorgt het feestje. Het enige grote verschil met vroeger is dat alles nu gebeurt uit vrije keuze. Kiezen vrouwen bewust om terug te grijpen op ouderwetse tradities? Of heeft het feminisme het huwelijk overgeslagen?  

Waarom zetten we het feminisme aan de kant voor de bruiloft?

Waar het huwelijk eerst werd gezien als de natuurlijke bestemming van vrouwen, veranderde dat tijdens de tweede feministische golf (ongeveer 1970 tot 1990). Vanaf begin jaren zeventig daalde de populariteit van het huwelijk. De feministische golf bekritiseerde het (traditionele) huwelijk als belemmerend en/of zelf onderdrukkend voor vrouwen. Nederlanders zijn toen de hoogste waarde gaan hechten aan een goede gezondheid, in plaats van ‘een goed huwelijksleven’ of ‘een sterk geloof’. Binnen het postfeminisme vanaf het begin van de jaren negentig (ook wel de derde feministische golf genoemd) staat de vrije keuze centraal. Volgens onderzoek is er tegelijkertijd een verheerlijking bezig van heteroseksuele romantiek en een heropleving van het traditionele model van huwelijk en gezin.

Dit traditionele model van het huwelijk blijft de droom van de meeste vrouwen. Journaliste Bo van Houwelingen, zelfbenoemd feminist, merkte dat ze haar feministische opinies voor haar trouwdag even aan de kant zette. Van Houwelingen in de Volkskrant: ‘Ik ben, net als zoveel vrouwen, gedurende mijn leven in een mal gedrukt. Een soort bakblik, in de vorm van een meisje in een prinsessenjurk. Die mal is mij gaandeweg gaan beknellen. Met moeite heb ik hem wat opgerekt, maar de prinsessenvorm krijg ik er nooit helemaal uit. Ik kan feminist zijn wat ik wil, mijn hunkering naar “de witte jurk” blijft. Dus geef ik eraan gehoor, hoe truttig ook.’

Waarom grijpen we steeds meer terug op oude tradities als het op het huwelijk aankomt?

Volgens socioloog Mark van Ostaijen groeide de populariteit van het traditionele huwelijk van 2013 tot 2015, waarna het aantal huwelijkssluitingen volgens cijfers van het CBS stabiel is gebleven. Het teruggrijpen op oude tradities bij het huwelijk komt volgens Van Ostaijen omdat deze generatie zich af wil zetten tegen hun progressieve ouders. Mark van Ostaijen ziet een tegenstelling bij het trouwen: vrouwen willen nog steeds gevraagd worden, maar ze willen tegelijkertijd wel een gelijkwaardige relatie met hun partner. Of ze willen voor de kerk trouwen, maar zijn verder niet religieus. Hij noemt het een ‘gedoogtraditie’. Hij bedoelt hiermee dat we tegenwoordig selectief de tradities pakken die wij zelf vinden passen bij het huwelijk. Het verschil met vroeger is dat we deze keuzes nu zelf maken. Vrouwen kiezen ervoor om gevraagd te worden door hun man, omdat ze het leuk vinden en niet omdat het moet.

Een dilemma waar veel vrouwen (óók feministen) tegenaan lopen is het al dan niet aannemen van de achternaam van hun man. Het grootste voordeel van het aannemen van de achternaam is dat kinderen van een heterostel automatisch de achternaam van de vader krijgen (mits er niets wordt doorgegeven aan de gemeente). Als vrouw heb je pas bij het aannemen van de achternaam van de man dezelfde achternaam als je kinderen. Deze traditie stamt uit de Romeinse tijd waarin vrouwen als ‘bezit’ aan een man werden gegeven. Het aannemen van de achternaam van de man werd later geen verplichting, maar wel een dwingend voorschrift waar principieel niet vanaf werd geweken. Bij lesbische of homoseksuele stellen zijn er andere regels en wordt over het algemeen samen een keuze gemaakt welke achternaam het kindje krijgt en of er een achternaam wordt overgenomen.

Komt het beeld van een traditioneel huwelijk uit de opvoeding?

Fufu & Dadels is de naam van de podcast van Hajar Fallah, Suheyla Yalcin en Munganyende Hélène Christelle. Zij denken dat het beeld van het traditionele huwelijk, en met name de bruiloft, uit de opvoeding voortkomt. Christelle: ‘Bij migrantenculturen is trouwen een heel groot thema in je leven. Van jongs af aan ging ik elk weekend naar een bruiloft en daardoor ga je als kind al fantaseren over je eigen bruiloft. Als ik verliefd ben op een man zie ik ook meteen de bruiloft voor me. Niet wat voor partner hij zou zijn of wat voor soort vader, maar alleen die ene dag van de bruiloft.’ De hele maatschappij romantiseert de traditionele bruiloften, volgens Hajar: ‘Hier wordt ook de nadruk op gelegd. Bij mijn opvoeding was “vriendje” echt een taboewoord, je bent of single óf je bent getrouwd.’

Volgens Suheyla is een groot probleem dat trouwen wordt gezien als een doel welke je moet behalen. Suheyla: ‘Als een vrouw de dertig gepasseerd is, moet ze trouwen, want dan pas is ze “af”. Als getrouwde vrouw hoeven je ouders zich geen zorgen meer te maken.’ Dit speelt met name in families waar (strenge) religies een rol spelen. ‘Opvoeding speelt hier een grote rol, want als kind leer je “hoe het hoort” en daar hoort nou eenmaal huisje, boompje, beestje bij.’

Hajar: ‘Een negatieve lading vind ik het verschil tussen mannen en vrouwen. Bij een Marokkaanse bruiloft draait de bruiloft om de bruid. De bruid wordt vervolgens weg gegeven en hoort vanaf dat moment bij de familie van de bruidegom.’ Christelle sluit hierbij aan: ‘Het meisje wordt weggegeven en wordt zo bijna een publiek bezit van een familie.’ Vrouwen houden dit idee volgens deze vrouwen mede in stand, omdat het wordt geïnternaliseerd. Met name jonge meisjes nemen tradities die ze van oudere vrouwen horen meteen aan voor waarheid en houden zich hieraan. Het is volgens hen bijna een kwestie van ‘niet beter weten’ en het opvolgen van tradities

Maken de media traditionele bruiloften populairder?

Wat hebben bloggers Mascha Feoktistova, Jipp Heldoorn en Laura Ponticorvo gemeen? Honderd duizenden kijkers hebben gezien hoe deze vrouwen hun ‘ja-woord’ gaven in een witte jurk, met een altaar en een prachtige ceremonie, met als uitspatting de video van Feoktistova die 1,2 miljoen keer bekeken is. Het is lastig te zeggen of deze video’s directe invloed hebben op het beeld van het huwelijk bij de jonge doelgroep. Maar uit meerdere onderzoeken blijkt dat de beïnvloeding van bloggers/vloggers groot is en zij houden dus ook mede, al dan niet onbewust, het traditionele huwelijk in stand.

Een foto van het huwelijk van blogger Mascha Feoktistova

Alisja Winkel schrijft voor Medium Magazine en ziet net als Mark van Ostaijen de afzetting tegen de vorige generatie. Jong moeder zijn wordt tegenwoordig ook in niet-religieuze zin eerder gezien als een voordeel dan een nadeel. Daar hoort het perfecte familieleven en de perfecte bruiloft bij, zoals vloggers en bloggers laten zien en zo twintigers inspireren.

Mark van Ostaijen denkt niet dat deze instandhouding van het traditionele huwelijk volledig te wijten is aan de media. Volgens hem gaat het dieper terug op geïnstitutionaliseerde waarden waar we belang aan hechten. Van Ostaijen: ‘Het zal altijd zo zijn: er zullen altijd masculiene en feminiene waarden met elkaar optrekken en in de ene samenleving wordt er meer belang gehecht aan het één dan de ander.’ Hij denkt dus dat zelfs overtuigd geëmancipeerde vrouwen zich onbewust conformeren aan de masculiene waarden, zoals afwachten tot de partner hen ten huwelijk vraagt.  

De Britse Sharon Boden legt in haar boek Consumerism, Romance and the Wedding Experience wel weer de fout bij de social media. Zij schrijft dat de afgelopen jaren beelden werden verspreid van het “perfecte” huwelijk. Stellen streven er vervolgens naar om deze fantasie waar te maken en de huwelijksindustrie speelt hier slim op in; zij promoot bij vrouwen een ‘(super)bridal identity’ waaraan ze zich moeten conformeren. Sharon Boden bedoelt hiermee dat de denkbeeldige kwaliteit van de bruiloft belangrijker is dan het huwelijk zelf. Bruiden halen vervolgens de eisen voor de perfecte bruiloft uit de huwelijksindustrie, zoals tijdschriften waarin ze de onsmakelijke fouten van andere bruiden kunnen bekritiseren. Boden beschrijft de geslaagde ‘superbride’ als volgt: ‘A figure who manages to channel the rational and emotional aspects of her personality into the business of wedding consumption.’

Wordt het als vrouw niet eens tijd om op de knie te gaan voor de mannelijke partner?

Een simpele reden om te willen trouwen is om af te zijn van het gezeur, stelt onderzoek uit 2014. Er is namelijk een heersende maatschappelijke verwachting ten aanzien van vrouwen om een partner te hebben. Vrijgezelle of ongetrouwde vrouwen moeten veel vaker verantwoording afleggen voor hun ‘status’ dan getrouwde vrouwen. Aan deze laatste groep wordt namelijk zelden gevraagd waarom ze getrouwd zijn, terwijl ongetrouwde stellen wel vaker wordt gevraagd waarom ze niet getrouwd zijn. Daarnaast heerst er een algemeen aanvaarde verheerlijking van relaties en huwelijken, bekend als ‘de maritale mythologie’. Deze verheerlijking zorgt ervoor dat single en/of ongetrouwd zijn een ‘afwijking’ is van de normatieve levenskoers.

Vrouwen moeten wat mij betreft de tradities in de gaten houden en mogen hier best wat vraagtekens bijzetten. Waarom kiezen we voor gemak (de achternaam overnemen om dezelfde achternaam als de kinderen te hebben)? Of voor gewenning (ten huwelijk gevraagd worden)? De media sturen ons in dit proces, maar anno 2020 mogen we als vrouwen daar best wat kritischer over zijn. Wordt het als vrouw niet eens tijd om op de knie te gaan voor de man? Ja, ik denk het wel. En hoe meer het gebeurt, hoe normaler het zal worden.

Steun LOVER!
Vond je dit een goed artikel? Wil je dat Nederlands oudste feministische tijdschrift blijft bestaan? Laat je waardering blijken door een (eenmalige) donatie en help ons. LOVER draait uitsluitend op vrijwilligers en donaties. Elke euro is welkom en wordt gewaardeerd. Meer informatie vind je hier.