Nieuwe aanpak seksueel geweld in Amsterdam

Opiniestuk van Tirza de Fockert

Amsterdam-988040 1920

"Bedreigingen, uitbuiting en chantage pikken we niet. Niet op straat, niet in je eigen buurt, niet tijdens het uitgaan en niet online." 

Met die tekst en de hashtag #nietalleen lanceerde burgemeester Halsema in februari een breed programma om seksuele intimidatie en seksueel geweld in Amsterdam tegen te gaan. Dit zijn de feiten: ruim 80 procent van de jonge vrouwen (18-34 jaar) heeft wel eens te maken gehad met straatintimidatie; de helft van de Nederlandse vrouwen heeft wel eens te maken gehad met grensoverschrijdend gedrag (onder mannen is dat 19%); 45% van de Nederlandse vrouwen maakt in haar leven seksueel of fysiek geweld mee; 1 op de 10 vrouwen wordt in haar leven verkracht en in 94% van de gevallen van seksueel geweld is de dader een man.

Helaas kan ik niet zeggen dat ik geschrokken ben van deze cijfers. Daarvoor woon ik zelf al te lang in Amsterdam en ken ik te veel vrouwen die dergelijke ervaringen hebben gehad. Ik ben de tel kwijt geraakt hoe vaak ik in het uitgaansleven ongewenste mannenhanden van mijn billen of borsten weg heb moeten slaan. Of wat te denken van het lesbische stel dat deze zomer seksuele verwensingen naar hun hoofd kreeg en vervolgens in elkaar geslagen werd. Het zijn helaas geen incidenten. Iedereen hoort zich vrij en beschermd te kunnen bewegen, maar dat is voor zeker de helft van de bevolking nog altijd niet vanzelfsprekend.

Ik spreek regelmatig met middelbare scholieren, onder meer over gendergelijkheid. Wat mij daarbij steeds weer opvalt is hoe gewend tienermeiden zijn aan het feit dat ze een seksueel prooi zijn. In gesprek met een klas uit 5VWO vertelden meiden over hun strategieën om mannen af te weren, ‘s avonds altijd in groepjes over straat gaan bijvoorbeeld. In een ander gesprek vroeg een meisje of er niet om de vijftig meter een meldpaal kon komen, zoals wegenwachtpalen op snelwegen. De vraag of het normaal zou moeten zijn dat oudere mannen je naroepen op straat of betasten in een club werd niet gesteld. Als vrouwen amper nog seksueel grensoverschrijdend gedrag ter discussie stellen, waarom zouden mannen het dan nog doen?

Ik schrik van het achteloze gemak haast waarmee jonge, kwetsbare meiden in een web van seksuele uitbuiting en geweld verstrikt raken. Hoe het versturen van een seksueel getinte foto het startschot kan zijn voor afpersing, gedwongen prostitutie en seksslavernij. Ik schrik ervan hoe slecht het lukt ze daar weer uit te helpen. Ook zij, juist zij verdienen alle zorg en bescherming die we kunnen bieden. Het is daarom een goed begin dat de gemeente Amsterdam nu komt met een speciale, persoonlijke aanpak voor vrouwen die het slachtoffer zijn van complexe problemen, zoals seksuele uitbuiting, psychiatrische problemen, schulden en huiselijk geweld. Maar bij zorg achteraf zou het eigenlijk niet mogen blijven. Hoe gaan we er voor zorgen dat jonge vrouwen überhaupt niet in deze problematiek terecht komen?  

Met de Je staat #nietalleen-campagne kiest de gemeente Amsterdam nu nadrukkelijk voor een aanpak waarin slachtoffers centraal staan. Voor vrouwen die behoefte hebben aan steun staat een ‘vriendin’ klaar, een Amsterdamse vrouw die een luisterend oor biedt. Daarnaast komt er nader onderzoek om de problemen zichtbaarder te maken. De gemeente zegt hiermee tegen slachtoffers: we geloven jullie. We zien jullie. We steunen jullie. Dat signaal alleen is zó belangrijk.

Bij een aanpak tegen online seksueel geweld kan ook het onderwijs een belangrijke rol spelen. Denk bijvoorbeeld aan het signaleren en bespreekbaar maken. Ook moeten jongeren vooral zelf worden betrokken bij het onderzoek naar hun online leefwereld en sextortion (het fenomeen waarbij vrouwen gechanteerd worden met in goed vertrouwen gedeelde seksuele foto’s of video’s). Bijna 5% van de meisjes in de vierde klas van de middelbare school (15-16 jaar) geeft aan dat zij wel eens gedwongen is tot een seksuele handeling (bij jongens 1%). Van de meisjes uit de tweede klas (13-14 jaar) geeft 3% dat aan (bij jongens 1%). 

Een andere maatregel is om binnen de politie een netwerk op te richten met speciale kennis van en aandacht voor vrouwen die te maken hebben met seksuele intimidatie of geweld. Een speciale groep binnen de politie die ervoor zorgt dat slachtoffers zich gehoord en geloofd voelen. En dat is hard nodig, want na het meemaken van seksueel geweld ondervindt 40% van de vrouwen psychische klachten als gevolg hiervan, 28% seksuele problemen en 45% van de vrouwen die slachtoffer zijn van verkrachting ontwikkelt PTSS.

Helpen al deze maatregelen seksuele intimidatie en geweld de wereld uit? Zorgen we er zo voor dat geen enkele vrouw meer bang hoeft te zijn om alleen de straat op te gaan, een man af te wijzen of prooi te worden? Nee, helaas is daarvoor nog een lange weg te gaan. Het is echter wel een eerste stap dat vrouwen veilig de straat kunnen claimen en dat mannen hen die ruimte gunnen. Zonder te roepen en zonder aan te raken. Zondag is het internationale vrouwendag. De Women’s March op die dag is een uitgelezen moment om te laten zien dat de straat van ons allemaal is. Lopen jullie mee?

Tirza de Fockert is antropoloog, journalist en raadslid voor GroenLinks Amsterdam.

Kijk de aankondiging van Femke Halsema hier terug.