Purper, groen en blauw: de All Lives Matter-politiek van K3

Beau Poncelet 2016 via Wikipedia Commons

Onlangs ontstond er ophef over een foto van K3. Tussen de Black Lives Matter-protesten, opiniestukken en talkshows over racisme verscheen en namelijk een foto van Hanne, Marthe en Klaasje in wat traditionele Egyptische kledij zou moeten voorstellen. Daarmee kondigden zij hun nieuwe film K3 en de Dans van de Farao aan, die eind dit jaar zal verschijnen. K3 werd beschuldigd van racisme en culturele toe-eigening, maar Studio 100 kan zich hier niet in vinden. Het brein achter K3 zegt dat de muziekgroep zich bevindt ‘in tot de verbeelding sprekende werelden, in dit geval in een mythische fantasiewereld van farao’s en geheimzinnige tempels.’ Deze fantasiewereld is echter rechtstreeks gelinkt aan Egypte en dat komt K3’s formule rondom liefde, tolerantie en verdraagzaamheid niet ten goede.

Wacht, maar wat is nou het probleem?
Hanne, Marthe en Klaasje zijn drie witte vrouwen die zichzelf in Noord-Afrikaanse stijl hullen. Wanneer witte mensen typische uitingen van andere culturen overnemen (denk aan dreadlocks), noemt men dit cultural appropriation of culturele toe-eigening. Nu is de iconografie die hier gebruikt wordt, natuurlijk wel een (zeer historisch onverantwoorde) versie van de oude Egyptenaren die duizenden jaren geleden leefden. Maakt het dan nog uit dat K3 zich in deze stijl hult?

Ja, dat doet het, want de muziekgroep speelt in op het idee dat de ‘oosterse’ cultuur – het Oosten mag hier opgevat worden als alles van Noord-Afrika tot Azië, door Edward Saïd ook wel ‘de Oriënt’ genoemd – een soort mysterieuze en exotische plek is, inferieur aan ‘het Westen’. De verhaallijn van de film lijkt op ditzelfde principe gebaseerd: K3 mag namelijk wensen doen bij een Egyptische Wenskat, die vervloekt is door farao Tritanchamon. Ook de K3-leden zelf worden afgebeeld als exotisch: hun blote buiken en vele gouden kettinkjes en kralen hebben veel weg van het typische beeld van een oosterse buikdanseres. Bovendien zien we in deze vlog dat er ook veel foto’s genomen zijn waarop het ‘Egyptische loopje’ te zien is, dat volledig is geridiculiseerd door The Bangles’ Walk Like An Egyptian (1986).

De wereld rond
Het is niet de eerste keer dat K3 zich op z’n zachtst gezegd zeer cultureel ongevoelig uitlaat. In 2004 en 2005 performen toenmalig K3-leden Kristel, Karen en Kathleen tijdens de tour De Wereld Rond het nummer Dat Ik Van Je Hou (2004)[1] in wat waarschijnlijk ook een soort Indiase buikdansoutfit moet voorstellen. Aan het begin van het nummer is te zien hoe de achtergronddanseressen als een soort harem om een in het zwart geklede bandiet heen dansen. Nog meer westerse fantasieën over het oosten worden werkelijkheid, want op de achtergrond zijn zowel kamelen en Boeddha’s als tempels en moskeeën te zien. De performance is één grote natte 1001 nacht-droom waarin al wat niet westers is tot een homogene ander wordt gebombardeerd.

Een ander nummer in de show is juist een persoonlijke aanval op één land: China. Het nummer Alle Chinezen (2004)[2] vertelt dan wel dat al ‘die gekke Chinezen er mogen wezen’ en dat ‘de wereld van iedereen is’, maar de ‘hoe, ha’-kreten doen anders vermoeden. En wacht, is dat nou Studio 100 baas Gert Verhulst met een plaksnor en strooien hoed die op het podium een Chinees speelt?

All Lives Matter
2004 is natuurlijk al een tijdje geleden en in de afgelopen jaren is er veel veranderd. Toch moeten we nog iets verder terug in de tijd, namelijk naar Alle Kleuren uit het jaar 2000. ‘Van Afrika tot in Amerika, van op de Himalaya tot in de woestijn,’ wie kan het niet meezingen?

Het nummer vormt de basis van waar K3 voor staat: eenheid, liefde, houden van elkaar en iedereen is natuurlijk gelijk. ‘Hand in hand, oog in oog, alle kleuren van de regenboog.’ K3-tekstschrijver Alain Vande Putte omschrijft de boodschap van K3-liedjes als: ‘Dat het niet uitmaakt wat je huidskleur is, dat geen enkele god een oorlog waard is, dat je best een beetje anders mag zijn, hoe belangrijk familie is en dat een beste vriend een wonder van de natuur is, een fantastisch geschenk.’
Ook Alle Kleuren bevat veel van deze elementen. Een specifieke zin maakt het nummer – net als de uitspraak van Vande Putte – echter problematisch: ‘Waar het niets uitmaakt of men purper, groen of blauw is, want voor ons drietjes is het om het even.’ In de woorden van Sam van de Netflix-serie Dear White People: ‘They’re All Lives Mattering this shit?!’
Absoluut. Ze slagen erin om met hun kleurrijke acts te pretenderen kleurenblind te zijn. Alle Kleuren is nu al twintig jaar oud, maar dit narratief is doorgezet: van De 3 Biggetjes (2003) en Handjes Draaien (2009) naar Iedereen K3 (2016) en Land van de Regenboog (2019), het maakt niet uit hoe je eruit ziet en waar je vandaan komt, want voor K3 is iedereen gelijk.

Zelfs het liedje Prinsesje en Superman (2016) kan in deze categorie geschaard worden. Het nummer gaat over gender en seksualiteit en bevraagt de normen in de huidige maatschappij met vragen als ‘waarom mag een jongen nooit prinsesje, waarom mag een meisje nooit Superman zijn?’ Ook daar eindigt het refrein echter weer in: ‘Hier bij ons mag iedereen zijn wie ze zijn.’

K3 Zoekt K3
De zogenaamde kleurenblindheid en eeuwige tolerantie binnen K3 is zeer idyllisch, maar daarmee ook erg naïef. Dat zou nog niet eens zo erg zijn, ware het niet dat het ervoor zorgt dat K3 dingen kan blijven doen die regelmatig ronduit racistisch zijn. Dat gebeurt bovendien niet alleen in de liedjes. In 2015 ging de K3, toen bestaande uit Kristel, Karen en Josje, op zoek naar drie opvolgers. Duizenden jonge vrouwen gaven zich op, waarvan honderd uiteindelijk auditie kwamen doen. En allemaal zeiden ze hetzelfde: ze wilden zingen, dansen, met kinderen werken en vooral die kinderen blij maken.

Er zat bijna een vrouw van kleur in K3, namelijk Nora, die het tot de halve finale van K3 Zoekt K3 schopte. Toen de Marokkaanse zich bij de audities aan het tv-kijkende publiek voorstelde, ging het maar weinig om haar opleiding of hobby’s, maar moest zij uitgebreid vertellen of haar vader het allemaal wel goed vond dat ze meedeed. Presentator Gerard Joling vond het enkele afleveringen later gepast om een opmerking over kamelenmelk tegen Nora te maken.

Ook vandaag de dag is K3 meer dan de liedjes. Hanne, Marthe en Klaasje hebben eigen tv-series, jureren bij The Voice Kids in België, maken vlogs en TikToks en verschijnen in allerlei programma’s. Voor veel jonge kinderen zijn de drie vrouwen grote rolmodellen, die geïmiteerd worden en een onbeschrijfelijke invloed hebben. Dit is al jaren zo: de eerste generatie K3-fans is nu midden of eind twintig en kan waarschijnlijk nog aardig wat nummers meezingen, of zich een concert of musical herinneren waar ze als kind heenging. K3 Zoekt K3 is door miljoenen mensen bekeken. De invloed van deze vrouwen is immens. Stereotyperende en racistische uitingen van hen en van mensen met wie ze samenwerken zijn daarom des te problematischer.

Inconsequente kinderliedjes
Het beoogde publiek van K3 blijft toch altijd de kinderen. Een beetje idyllisch en naïef mogen de liedjes ook best zijn. Zo lang de boodschap is dat kinderen lief en verdraagzaam naar elkaar moeten zijn, is daar in principe ook niet zoveel op aan te merken.

Die boodschap is echter net zo inconsequent als de kritiek op gendernormen waartoe in Prinsesje en Superman wordt aangezet: elk ander nummer gaat namelijk over stoere jongens en lieve meisjes die verliefd op elkaar worden. Het statement wordt dus onderuit gehaald door andere dingen die K3 zegt, laat zien of doet. Hetzelfde geldt voor K3 en de Dans van de Farao: het idee en de iconografie van de film spreken de boodschap van K3 zodanig tegen, dat deze ongeloofwaardig wordt. Daarom moeten ze af van het All Lives Matter-idee en actief gaan uitdragen wat ze zo graag willen uitdragen. Dat betekent niet dat er nu alleen nog maar liedjes over ongelijkheid en racisme uitgebracht mogen worden. Het betekent dat we niet zoals bij de clip van K3’s laatste single Bikini Vol Zand (2020) tussen hordes witte mensen met een vergrootglas op zoek moeten naar kinderen van kleur. Het houdt in dat de films zich écht in mythische werelden afspelen en niet in een onjuiste afspiegeling van wat Studio 100 tot Egypte heeft gebombardeerd.

Het concept K3 bestaat al tientallen jaren en is al die tijd succesvol geweest, maar het is hoog tijd voor verandering. Om relevant te blijven, maar vooral om écht alle kinderen blij te maken.

De afbeelding bij dit artikel is gemaakt door Beau Poncelet en verkregen via Wikipedia Commons door middel van een CC-BY-SA-licentie. 

Steun LOVER!
Vond je dit een goed artikel? Wil je dat Nederlands oudste feministische tijdschrift blijft bestaan? Laat je waardering blijken door een (eenmalige) donatie en help ons. LOVER draait uitsluitend op vrijwilligers en donaties. Elke euro is welkom en wordt gewaardeerd. Meer informatie vind je hier.

[1] Op YouTube is dit nummer Dansen Op De Dansvloer genoemd, maar op het album De Wereld Rond heet het Dat Ik Van Je Hou. In dit artikel zijn de titels zoals deze op albums voorkomen, leidend.
[2] De titel van dit filmpje vertelt onterecht dat dit van de show K3 en het Heksenexamen was. Deze performance vond plaats tijdens de De Wereld Rond tour.