‘Hier doen we het voor!’

FRAGEN houdt feministisch erfgoed levend

Toen Aletta, Instituut voor Vrouwengeschiedenis, afgelopen dinsdag het project FRAGEN lanceerde, bleek dat het feminisme allesbehalve passé is. Feministen uit drie generaties waren bij elkaar gekomen om de betekenis van spraakmakende teksten uit het verleden te bespreken en te vieren dat die zichtbaar in ons midden blijven. Het was vooral een feest van herkenning, over allerlei grenzen heen.

Twee jaar lang is er gwerkt aan de FRAGEN (FRAmes on GENder) database. Het doel was om uit alle landen van de EU plus Turkije en Kroatië de meest invloedrijke teksten van de tweede feministische golf bijeen te brengen en voor onderzoek beschikbaar te maken. FRAGEN is onderdeel van een veel groter Europees onderzoeksproject onder de naam QUING (Quality in Gender and Equality Politics). Aletta had (en houdt) de leiding over het project, dat mogelijk verder uitgebreid gaat worden met onderzoek naar andere vormen van ongelijkheid.

gêne
En dan is er het moment om de proef op de som te nemen en te zien of die inmiddels ‘historische’ teksten er nog in slagen om de nieuwe generatie feministen aan te spreken. Daartoe is De schaamte voorbij van Anja Meulenbelt van de plank gehaald en Anja zelf in ons midden uitgenodigd. Zij begint met te bekennen dat zij haar eigen boek nooit helemaal uitgelezen heeft: er stonden toch wel dingen in waar zij zich met de jaren lichtelijk ongemakkelijk over was gaan voelen. “De schaamte is wel voorbij, maar de gêne niet,” lacht zij.

Toch heeft zij voldoende oog voor de kracht van haar werk. Het heeft een enorme impact gehad: het beleefde 23 herdrukken en is in 11 talen vertaald. Zij verklaart, heel bescheiden, dat het boek er in die tijd gewoon moest komen. “Als ik het niet had geschreven, had een ander het wel gedaan.” Het voorzag in een enorme behoefte. Feministische teksten waren er wel, maar die gingen over theoretische en strategische kwesties. De schaamte voorbij liet zien wat dat allemaal in het leven van alledag betekende.

zelfbedieningswinkel
Meulenbelt typeert het – heel raak! – als een “zelfbedieningswinkel aan ervaringen”. Het ging over heel concrete zaken, “over geweld in het huwelijk, over alleen je kind opvoeden, over de moeizame verhoudingen met mannen in de zogenaamde seksuele revolutie, over verliefd worden op een vrouw, over de ruzies binnen de vrouwenbeweging.” Daarom bood het zo ontzettend veel mensen herkenning en maakte het de leuze ‘het persoonlijke is politiek’ tastbaar.

Wanneer een panel van jonge vrouwen, die voor deze gelegenheid allemaal De schaamte voorbij gelezen hebben, aan het woord komt, blijkt duidelijk dat de waren in die winkel nog lang niet over de datum zijn. Een Spaanse vrouw meldt dat ook in haar land een vrijere seksuele moraal door vrouwen lang niet altijd als bevrijdend wordt ervaren. Wat vroeger niet mocht leek nu wel te moeten. Zolang machtsongelijkheid bestaat maakt dat het er voor vrouwen niet gemakkelijker op.

hokjes
Ook de moeilijkheden waarmee het veranderen van seksuele identiteit destijds gepaard ging kunnen nog altijd op herkenning rekenen. “Toen ik na mijn liefdesrelatie met een vrouw weer met een man ging werd De schaamte voorbij uit de kast lesbisch gehaald en weer bij de algemene boeken gezet,” vertelt Anja. De jongere generatie doet weliswaar hard haar best om minder ‘in hokjes te denken’, maar het blijft ongemakkelijk om in de lesbo-kroeg te vertellen dat je tegenwoordig een vriendje hebt.

Dan rijst de vraag of de solidariteit onder vrouwen niet verdwenen is. Anja denkt dat bewegingen als een feministische golf wellicht telkens een generatie overslaan. De jongeren wijzen erop dat er vandaag de dag wel degelijk van alles gebeurt, maar niet zo massaal. Via facebook worden regelmatig gerichte acties op touw gezet, zoals de demonstraties tegen toenemend anti-lesbo geweld vorig jaar en dit jaar de SlutWalk. Een van de wat oudere gasten komt met de interessante observatie dat het feminisme vroeger ook uit heel veel clubjes bestond, die vaak ruzie maakten of langs elkaar heen opereerden. “We hadden in die tijd meer één televisiezender, waar alles samenkwam. Dan lijkt het ook groter.” Media-aandacht maakt het verschil.

voldoening
Al haalt FRAGEN.NU het NOS journaal dan niet, niemand van de aanwezigen zal hebben getwijfeld aan het belang van een dergelijk project. Het heeft twee jaar noeste arbeid van wetenschappers en documentalisten uit 29 landen gekost, maar nu stáát er ook iets.  En directeur van Aletta Saskia Wieringa leek gelukkig enigszins verzoend met al het geploeter tegen de stroom van bezuinigingen in: “Hier doen we het allemaal voor.”

De foto bij dit blog is gemaakt door Katharina Pöhlmann.

Er is al een facebook.
Lees ook dit blog over het project.
De database waar het allemaal om gaat staat op FRAGEN.NU.