‘Jouw beurt om te shinen’

Bijlmerdiva Haidy Bijnaar coacht Zuidoost

Amsterdam Zuidoost komt vooral in de media vanwege haar criminaliteit, ruilseks in kelderboxen en vervuilde flatgebouwen. Haidy Bijnaar wil een ander Bijlmer laten zien en eraan bijdragen. Van wandeltochten voor vrouwen met een grote maat tot voorlichting over babyverzorging aan puberende vaders. 

‘Ultra, het is jouw beurt om te shinen, kom eens naar de catwalk.’ Haidy Bijnaar roept de deelnemers van haar workshop naar het podium. ‘Jouw naam kon ik meteen onthouden, want het is zo'n mooie naam!’ Een vijftigplusser op plateausandalen met kort kroeshaar loopt verlegen naar de catwalk. Door het gejoel en applaus is ze al snel uitgedaagd en eenmaal op het podium loopt ze met stevige sierlijke passen. De DJ draait de muziek wat harder en Ultra draait nog een rondje.

Haidy Bijnaar (Paramaribo, 1970) organiseert activiteiten voor vrouwen en soms ook voor mannen in Amsterdam Zuidoost. Ze woont er zelf sinds haar vijftiende. ‘Ik werd zo moe van het trieste beeld van de Bijlmer in de media dat ik drie jaar geleden besloot mij helemaal op Zuidoost te richten. Door mijn jarenlange ervaring als taal- en inburgeringsdocent en het organiseren van diverse evenementen, wist ik dat ik goed mensen achter me aan kan krijgen.’ 

NAOMI CAMPBELL

Bijnaar heeft drie mobiele telefoons die netjes om de beurt af lijken te gaan. Voor overleg reist ze dagelijks door de Bijlmer. Op een maandagmiddag is ze in het Cultureel Educatief Centrum Zuidoost (CEC) in Amsterdam Zuidoost. Hier organiseert ze samen met CEC en Vrijwilligers Centrale Amsterdam Zuidoost een ‘Mother’s Day Fair’. Dit team heeft al eerder samengewerkt en het voornemen is om jaarlijks een aantal vrouwenactiviteiten in het CEC te programmeren. Dat er op dat moment nog maar een paar dagen tijd is voordat de bazaar met workshops en optredens plaats zal vinden, lijkt hen niet te hinderen om nieuwe plannen voor het evenement te maken.

‘Ik regel mannelijke vrijwilligers voor de kinderopvang en de techniek’, zegt Kim Radhakishun die hoofd van de vrijwilligerscentrale is. ‘Dit vinden ze leuk, die komen wel!’ Bijnaar kijkt bezorgd: ‘Er staat zo veel op het programma, is er wel een plaats over voor mijn catwalk?’ ‘Schat, jij krijgt alle ruimte’, zegt Handan Aydin, directeur van het CEC. ‘De catwalk vormt de rode draad door al mijn activiteiten’, vertelt Bijnaar wat later in de Smeltkroes, de Surinaams Javaanse restauratie bij het CEC. ‘Mensen vinden het soms eng, zo’n catwalk, maar het geeft ze zo veel meer zelfvertrouwen en plezier als ze er eens over lopen. Uiteindelijk krijg ik iedereen wel zo gek. Ik werk vooral met zwarte vrouwen en migrantenvrouwen, maar er staan ook weleens witte mannen op mijn catwalk. Ik noem het geen modeshow, maar een spotlight of een podium. Je mag er in je eigen kleding op. Het gaat er dan niet om dat je moet lopen of er uitzien als Naomi Campbell of Kate Moss. Het is vooral de bedoeling dat je ervaart hoe het is om in de spotlights te staan. Zo leer je je innerlijke schoonheid in uiterlijke presentatie te vertalen. Het lijkt misschien vergezocht, maar dat kan enorm helpen bij zelfvertrouwen en sollicitaties.’

REGELTANTE

Bijnaar werd op haar zestiende tienermoeder. In haar workshop ‘Inner Beauty and Outer Beauty’ tijdens de ‘Mother’s Day Fair’ vertelt ze een groepje van twaalf vrouwen wat dat met je kan doen: ‘Ik wilde heel erg bewijzen dat ik het best kon, zo jong moeder zijn. Daardoor ben ik nu zo’n regeltante.’ Ze grinnikt. ‘Maar omdat ik zo sterk probeerde te zijn, snapten mijn vrienden het niet als ik ook eens wilde huilen. Ik heb toen hard moeten werken. Vlak na de geboorte van mijn dochter kwam ik ook flink aan. Ik besefte pas later dat je goed voor jezelf moet zorgen. Je kunt niet verwachten dat iemand anders dat voor je zal doen. Je moet in de eerste plaats aan jezelf denken. Dan kun je best iets voor een ander doen, of veel zelfs, maar je moet niet altijd maar klaar willen staan voor een ander. Dan raak je opgebrand.’

Een van de deelnemers vertelt dat ze een burn-out heeft. ‘Wat voel je dan?’, vraagt Bijnaar. ‘Beschrijf het heel precies. Misschien heeft iemand anders hier hetzelfde, dan kan ze nog wat van jouw verhaal leren.’

SPORTSCHOOLFANATEN

Veel van Bijnaars activiteiten zijn bedoeld om van elkaar te leren en elkaar te versterken. Neem bijvoorbeeld Meer Maatjes, een project dat ze in 2010 is gestart, voor vrouwen met een hoog gewicht. ‘Met Meer Maatjes gaan deelnemers samen sporten en werken aan een gezonde levensstijl en sociale contacten. Zo stappen ze bijvoorbeeld samen op een sportschool af met de vraag of ze daar gezamenlijk een bepaald uur per week kunnen trainen. Het is niet motiverend als je tussen macho sportschoolfanaten staat, dan denk je snel: laat maar zitten. Maar als je met een groep die stap zet en je hebt geïnvesteerd in het organiseren, dan ga je er ook gemakkelijker mee door. Bovendien is het voor de deelnemers vaak een bevrijding om dat sociale contact te hebben. Veel vrouwen met overgewicht  raken in een spiraal van negativiteit: Als ik slank ben, pas ik in die jurk; als ik slank ben, vind ik een partner; als ik slank ben, ga ik solliciteren. Dat zijn smoesjes. Uiteindelijk blijven ze wel thuis en dat kost iedereen geld: de overheid, ziektekostenverzekeraars en deze mensen zelf. De goedbedoelende overheid probeert van alles, maar het grootste probleem, het lage enthousiasme van deze groep, wordt niet aangepakt.’

Meer Maatjes heeft aan deelneemster Michelle een enorme energieboost gegeven: ‘Ik heb een aantal jaren tevergeefs geprobeerd een eigen bedrijf op te zetten. Tijdens de wandeltochten met Meer Maatjes begon ik steeds meer kracht te putten uit de gesprekken met de dames, de maatjes.’ Eind 2010 richtte Michelle een dansgroep op voor volle vrouwen. De groep bestaat uit vijf vrouwen uit het MeerMaatjesproject. Ze repeteren nog altijd samen en treden op.

LINGERIEPARTY’S

Bijnaar heeft zelf ook overgewicht. Alsof niks bij haar in een negatief daglicht gesteld kan worden, heeft haar dik-zijn haar carrière juist geholpen. Terwijl ze haar telefoons even laat rinkelen in haar handtas, vertelt ze hoe ze ooit een foto van haar pasgeboren dochter met een grote zwarte bril en grote lach opstuurde naar babyvoedingmerk Nutricia. Ze won er een prijs mee. Daarna begon dochterlief een leven als model. ‘Als moeder ga je overal mee naartoe. Zo werd ik op een goed moment ook eens gevraagd om model te staan voor grote maten damesmode. Ik vond het meteen heel leuk. In die tijd ging ik ook vaak naar lingerieparty’s. Niet dat er dan iets in mijn maat was, maar ik vond dat gewoon fijn, met kleding en andere vrouwen bezig zijn. Op die party’s zag ik dat vrouwen heel onzeker waren. Als je niet lekker in je vel zit, dan staat ook niks je in je hoofd. Ik besefte toen wel dat ik anders was dan de aanwezigen. Vrouwen weten zo onvoorstelbaar veel te verzinnen waarmee ze zichzelf klein houden. Dat ze lelijk zijn of dat ze veel kinderen hebben en geen partner. Ik besefte toen dat ik vrouwen een duwtje wilde geven om hun talenten beter te benutten. Ik had het gevoel dat ik degene kon zijn die het gewoon moest doen.’

DREINENDE KINDEREN

De bouw van de stadswijk Bijlmer startte in 1966. Het idee achter de eentonigheid van de Bijlmerflats was dat als mensen maar genoeg ruimte om zich heen hebben die gelijk is aan die van de buren, ze vanzelf goede mensen worden. In plaats van de beoogde middenklasse van Amsterdam Centrum was al snel de meerderheid van de bewoners afkomstig uit de voormalig Nederlandse koloniën. Groepen die vaak geen behoefte hadden aan de scheiding tussen woon- en werkomgeving, maar die vanwege hun culturele achtergrond juist gemeenschappelijke activiteiten en ruimtes zochten. De anonimiteit vergemakkelijkte criminaliteit. De weidsheid zonder winkels of andere voorzieningen in de buurt maakte het leven er voor velen niet aantrekkelijker op. Voor alleenstaande vrouwen was het met dreinende kinderen niet makkelijk om bijvoorbeeld snel boodschappen te doen.

Bijnaar ziet desondanks een vastberadenheid bij allochtone vrouwen in de Bijlmer: ‘Ze willen zich vaak dubbel en dwars bewijzen, dus reken maar dat ze hard om een baan zullen vechten.’ Handan Aydin, sinds 2007 directeur van het Cultureel Educatief Centrum Zuidoost, ondersteunt dit. Zij ziet juist mogelijkheden voor vrouwen in de Bijlmer. ‘Je zou misschien denken dat het voor vrouwen zwaar is hier, maar ik zie óók dat er meer vrouwen in hoge functies zitten. Allochtone vrouwen zijn allang blij als ze een baan hebben. Ze willen dan niet alsnog parttime werken, zoals veel autochtone vrouwen wel doen. Ze willen juist vérder. En in Zuidoost lukt het ze.’

DORPSGEVOEL

Begin jaren negentig zette de gemeente Amsterdam een grootscheepse
vernieuwing van de Bijlmer in gang die nog altijd voortduurt. Telkens weer ontstaat er discussie over hoe de renovatie van de Bijlmer moet. Meer laagbouw met een dorpsgevoel creëren of juist de typische Bijlmer-weidsheid bewaren? Alsof de jaren zestig ideologie van een utopische wijk nog altijd leeft, hopen lokale politici dat de criminaliteit en armoede afnemen als er nieuwe gebouwen komen.

Bijnaar pakt het met haar activiteiten heel anders aan; ze wil een verandering bij de mensen zelf teweegbrengen. Minder groots, maar met effect. Jeanella Albertszoon, deelnemer aan een cursus voor jonge moeders vertelt: ‘Ik heb door Haidy’s lessen meer waardering voor mezelf als vrouw gekregen. Ik was nog maar net van Suriname naar Amsterdam verhuisd toen ik mijn dochter kreeg. Ik was afhankelijk van de hulp die ik hier kon krijgen en was daardoor niet zo weerbaar. Door de groepsgesprekken in Haidy’s cursus heb ik geleerd eerst te bedenken of ik zelf iets leuk vind, voordat ik het ga doen.’ MeerMaatjesdeelnemer Michelle ziet ook een duidelijk verschil in haar wereld van vóór de workshop en erna: ‘Ik zat al bijna tien jaar in een sociaal isolement. Ik was dik en dacht dat ik niks kon. Haidy liet mij zien wat je allemaal zelf kunt organiseren.’  

TIENEROUDERS

Hoewel de meeste activiteiten van Bijnaar op vrouwen gericht zijn om hun zelfvertrouwen te versterken, heeft ze zeker ook oog voor discriminatie van mannen in de Bijlmer. Zo waakt ze voor stereotypering van mannen als het gaat om jong vaderschap. ‘Jonge vaders in de Bijlmer lopen vaak tegen het probleem op dat ze worden gezien als onverantwoordelijke verwekkers, maar niet vol als vader.’ In samenwerking met de organisaties Profor en Young Parents Zuidoost is Bijnaar bezig met een project voor tienerouders. ‘Zo blijkt dat jongens vaak niet weten hoe je kinderen verzorgt en opvoedt. Velen willen dat wél weten. Ze durven niet altijd om advies te vragen, omdat ze zich zelf ook schuldig voelen als jonge vader. Maar de schuld ligt niet altijd bij hen.’

De overheid heeft sinds dit jaar veel minder geld gereserveerd voor tienerouders. ‘Die jongens hangen nu maar wat rond, met alle negatieve gevolgen voor de buurt en de ontwikkeling van hun kind van dien’, stelt Bijnaar bezorgd. ‘ De politiek heeft andere prioriteiten. Te veel geld gaat naar lezingen en te weinig naar activiteiten waar buurtbewoners zélf aan mee kunnen doen, waar hun talenten om een buurt te verbeteren worden ingezet. Een gemiste kans.’  

LACHYOGA

Bijnaar zelf woont in de stadswijk Gaasperdam, aan de rand van Amsterdam Zuidoost. Sinds twee jaar organiseert ze hier het Buurvrouwennetwerk Gaasperdam. Op een zondagmiddag komen zo'n honderd vrouwen bij elkaar in buurthuis Gein. ‘Ons gehele netwerk bestaat nu al uit ruim 400 vrouwen. Het is leuk dat we zo snel groeien, dan denkt de gemeente ook: oei, dat Buurvrouwen Netwerk is serious business’.

De gezelligheid van de loterij doet het goed. Bijnaar juicht bij elk nummer alsof ze zelf gewonnen heeft. Maar vooral de lachyogaworkshop, waarvoor Bijnaar een yogadocent heeft gevraagd, is een hit: ‘Blijkt dat ik al die jaren verkeerd heb gelachen’, puft Bijnaar achteraf. ‘Je schijnt je lichaam helemaal los te moeten laten trillen terwijl je lacht.’ Ineens kijkt ze ernstig: ‘Weet je, op commando lachen kan soms echt goed zijn voor mensen. Pas als je je lekker voelt, ga je écht aan de slag. Dat is het belangrijkste van wat ik doe met mijn projecten. Mensen net dat duwtje geven.’

De naam van Michelle is om privacyredenen gefingeerd.