Aantal vrouwen in de gemeenteraad gedaald

De gemeenteraden zijn nog altijd een mannenbolwerk

Beeld door Nadine Colijn -Gemeenteraadverkiezing

Het aantal vrouwelijke raadsleden daalde de afgelopen jaren: direct na de verkiezingen van 2018 was dit nog 34 procent, maar een recente telling laat zien dat nu nog slechts 31 procent van de raadsleden vrouw is. Ruim 100 jaar na de invoering van het algemeen kiesrecht in Nederland domineren mannen de gemeenteraden nog altijd . Vrouwelijke raadsleden kampen met een vijandige politieke cultuur waarin seksistische haatreacties en discriminerende behandeling niet ongewoon zijn. De zorgen zijn groot: de uitval van vrouwelijke raadsleden is hoog, en de instroom van vrouwelijke kandidaat-raadsleden beperkt. 

In slechts 7 gemeenten zijn vrouwen en mannen gelijk vertegenwoordigd

Onderzoek door stichting Stem op een Vrouw, in samenwerking met LocalFocus/ANP, geeft via een interactieve kaart inzicht in het percentage vrouwen dat aanwezig is in elke gemeenteraad in Nederland. Daarop is te zien dat slechts in 7 van de 345 gemeenten de helft (of meer) vrouwen zit. In één gemeente zitten enkel mannen in de raad. "Je moet met een vergrootglas zoeken naar de 7 eenzame vlekjes op de kaart waar vrouwen wél gelijk vertegenwoordigd zijn", aldus Devika Partiman, voorzitter van Stem op een Vrouw.

Gemeenten met het hoogste percentage vrouwen (50 procent of meer) zijn Amsterdam, Baarle-Nassau, Blaricum, Dijk en Waard, Schiermonnikoog, Wageningen en Zoeterwoude. Het is een groot contrast met gemeenten als Hardinxveld-Giessendam (100 procent mannen), Alblasserdam, Steenbergen (95 procent mannen), Bernheze en Renswoude (91 procent mannen). 

Jan, Peter en Henk

Uit een analyse van de namen van de raadsleden blijkt dat de meest voorkomende namen Jan, Peter en Henk zijn. De top 10 bestaat in zijn volledigheid uit mannen namen: de raadsleden genaamd Jan, Peter, Henk, Hans, Wim, Jos, Bert, Paul, Erik, Frank en Frans vormen samen meer dan 10 procent van alle raadsleden.

“De raad kampt met een enorm overschot aan witte mannen,” aldus Partiman, “Overal waar macht is, moeten deze mannen ruimte maken. Zo bleek eerder al uit onderzoek van Women Inc. dat er meer CEO’s in Nederland zijn die Peter heten dan er vrouwelijke CEO’s zijn. Een dergelijk patroon zien we ook terug in de Nederlandse lokale politiek”.

Zorgen over politieke cultuur

De daling van het aantal vrouwen in de gemeenteraad is geen verrassing; eerder onderzoek op lokaal niveau laat zien dat vrouwen structureel korter raadslid zijn dan mannen en dat zij minder vaak doorgroeien tot bestuursfuncties zoals wethouder of burgemeester. Dat is te zien op alle politieke niveaus; zo hebben we in 2022 pas voor het eerst een Kabinet waarin de helft van de ministersploeg vrouw is. 

Vrouwen verlaten bovendien de raad vaker na één periode. Het is reden voor ernstige zorgen over de politieke cultuur. Met name jonge vrouwen en politici van kleur krijgen in hun werk te maken met discriminatie, maar ook met online haat en een werkomgeving die niet op hun behoeften is ingesteld. 

Machocultuur en 's avonds vergaderen

Een recente enquête onder de Eindhovense raadsleden bracht een inkijkje in de ‘machocultuur’ die heerst in deze gemeenteraad. Zo wees de enquête uit dat de vrouwelijke raadsleden zich minder serieus genomen voelen dan hun mannelijke collega’s, en bang zijn om bestempeld te worden als “zeur, heks of zeikwijf” als ze kwetsende of discriminerende behandelingen aankaarten. Bovendien zijn de vergadertijden zo ingericht dat ze ideaal zijn voor raadsleden zonder zorgtaken. 

Vrouwen in Nederland dragen nog altijd een meerderheid van de (onbetaalde) zorgtaken. Deze zorg is lastig te combineren met het raadswerk. Idealiter worden de zorgtaken in Nederland eerlijker verdeeld, maar een structurele verandering zal helaas nog lang op zich laten wachten. Een directe verbetering zou zijn om de vergadertijden aan te passen om de raadsleden met zorgtaken meer bij het raadswerk te betrekken. Zo’n verandering zou ook positief zijn voor niet-vrouwelijke raadsleden mét zorgtaken.

Kip-of-eiprobleem

Het beeld dat de enquête schetst is niet uniek voor de gemeente Eindhoven. Dezelfde signalen zien we terug uit gemeenten door heel Nederland. Het is een kip-of-eiprobleem: de negatieve politieke cultuur die vrouwen tegenhoudt om raadslid te worden is tegelijkertijd het resultaat van de ondervertegenwoordiging van vrouwen in besluitvormende posities. 

Wanneer vrouwen structureel in de minderheid zijn in de raad, is het lastig om dit probleem aan te pakken. Meer vrouwelijke rolmodellen in de gemeenteraden zijn nodig om stereotypen te doorbreken over wie er in de lokale politiek hoort te zitten, en om andere vrouwen aan te moedigen ook raadslid te worden. 

Slim stemmen tijdens de gemeenteraadsverkiezingen

De kiezers vervullen een belangrijke rol tijdens de aankomende gemeenteraadsverkiezingen: Stichting Stem op een Vrouw adviseert kiezers om met hun stem te zorgen voor meer vrouwen in de raad. De tip? Stem niet automatisch op de eerste vrouw op de lijst; door haar hoge positie redt zij het vaak toch wel. Kijk naar vrouwen die wat lager staan en jouw stem echt nodig hebben. Met voorkeurstemmen kunnen zij ondanks hun wat lagere positie tóch verkozen worden.

Sinds 2017 motiveert de stichting kiezers om lager op de kieslijsten te kijken. Middels voorkeurstemmen komen er zo al vele extra vrouwen in de gemeenteraad. Partiman: "Slim stemmen op vrouwen werkt echt. Bij de gemeenteraadsverkiezingen in 2018 kwamen er op die manier alleen al in de 70 grootste gemeenten 70 extra verkozen vrouwen bij!”

Vind je dit interessant?

LOVER interviewde 4 vrouwen van verschillende partijen die op de lijst staan voor de gemeenteraadsverkiezingen van 16 maart 2022. Begin maart te lezen op onze website en die van Stem op een Vrouw!

Samenwerking
Dit artikel is een samenwerking tussen LOVER en Stem op een Vrouw. Lees meer over hun inzet voor emancipatie van vrouwen en het verbeteren van politieke representatie op hun website en doneer, zodat zij hun goede werk kunnen blijven doen!

Steun LOVER!
LOVER draait uitsluitend op vrijwilligers en donaties. Wil je dat Nederlands oudste feministische tijdschrift blijft bestaan? Help ons door een (eenmalige) donatie. Elke euro is welkom en wordt gewaardeerd. Meer informatie vind je hier.

Meer LOVER? Volg ons op Twitter, Instagram, LinkedIn en Facebook.