Alledaags Racisme

Het Nederlandse modetijdschrift Jackie noemde in een artikel over kinderkledingstijlen afgelopen maand een stijl de Niggabitch-stijl. Rihanna, de wereldberoemde popster uit Barbados, werd uitgeroepen tot het boegbeeld van de stijl. Zij was de ultieme Jamaicaanse niggabitch volgens het tijdschrift. De auteur of redacteur deed daar nog een schepje bovenop door de beschrijving ervan in slechte grammatica weer te geven om het bijbehorend gedrag in taal te duiden. Agressief en onbeschaafd. Zo kon ook Robert Vuijsje in zijn roman Alleen Maar Nette Mensen vrouwen, die in koloniale tijden linguïstisch en raciaal gecategoriseerd werden als zwart, wegzetten als ongeciviliseerd, ongeremd, dierlijk en daarom seksueel aantrekkelijk. Hoofdredactrice Eva Hoeke en rapper Lange Frans in de rubriek Jackie Date in dezelfde decembereditie, nemen de term niggabitch ook in de mond om vrouwelijke liefhebbers van Hip Hop te categoriseren. Ras en cultuur hebben ze samengevoegd waardoor een beeld van het verleden getransporteerd wordt naar het heden. De redactie van Jackie dacht dat dat wel grappig was om te doen. Onderwijl uit het oog verliezend, of niet wetend, dat agressief, onbeschaafd, ongeremd, dierlijk en hyperseksueel racistische stereotyperingen zijn waar vrouwen uit Afrika, de Afrikaanse diaspora en voormalige Europese koloniën in de Amerika’s en het Caribbische gebied al eeuwen mee te maken hebben. Terwijl men in veel landen sinds de jaren zestig wel wat alerter is geworden op racistische uitingen, is de teneur in Nederland dat dergelijke stereotyperingen maar moeten kunnen omdat ze niet racistisch bedoeld zijn.

ZWAK & ACHTERBAKS

Toen BNN-presentatrice Zarayda Groenhart een foto maakte van het artikel uit Jackie en het op haar Facebookpagina plaatste, regende het al snel kritieken via Facebook en Twitter. Hoeke deed het aanvankelijk af zoals vaker gebeurt in Nederland wanneer mensen met wat meer melanine iets als racisme aankaarten. Het was als grap bedoeld. Niet zo een rectificatie zou komen. Zelfs in het bericht een paar dagen later dat ze ‘vrijwillige opstapte’, werd haar handelen verdedigd met het argument dat niggabitch een slang term is uit de VS. Dat terwijl niemand het in de VS als slang kent.

Het dagblad De Pers persifleerde het gebrek aan beheersing van de Engelse taal door Nederlanders. De Nederlandse rapper Lange Frans, die Hoekes eerste lezing van de term bevestigde, de rapper die zijn weg vond naar het Mediapark in Hilversum en daarom het gezicht van Hip Hop in Nederland is geworden voor velen, zat in het luchtledige te praten over iets waar hij geen weet van had. Voor alle duidelijkheid: niggabitch werd gebruikt toen men legaal op slavenmarkten vrouwen gecategoriseerd als zwart, verhandelden als doodgewoon vee. Op straat wordt in sommige delen van de VS bitch nigga gebruikt. Bitch nigga slaat op mannen die achterbaks en zwak gevonden worden. 'Vandaar' de vrouwelijke toevoeging bitch. Wanneer vrouwen je doelgroep zijn, is het benoemen van een kledingstijl voor kleuters naar een term waarmee mannen elkaar als achterbaks en zwak (net als vrouwen) typeren niet echt goed zakendoen. En al helemaal als je je realiseert dat Jackie eigenlijk deze groep vrouwen voor verhandelbaar vee heeft uitgemaakt.  

SISTERHOOD

Hoeke begrijpt echter niet wat zij verkeerd had gedaan. Yves Gijrath, van de Gijrath Media Groep die het blad uitgeeft, zegt dat er het commentaar van Claudia Straatmans van de Cosmopolitan die het voor Hoeke opnam. Straatmans vergat er wel bij te vermelden dat Hoeke andere vrouwen voor verhandelbare dieren had uitgemaakt. Geen sisterhood met deze vrouwen, maar wel met Hoeke dus.

INTENTIES

Mensen voor koopwaar aanzien, betekent dat zij niet gelijkwaardig zijn aan jezelf. Een ander niet voor gelijkwaardig zien door huidskleur of cultuur is racisme. Was dat de intentie van het artikel? Hoeke zegt van niet. Nu is de vraag of een racistische uitspraak zonder racistische bedoeling nog racistisch is. Ook op de LOVERredactie heeft die vraag tot een discussie geleid. De betekenis van woorden verschuift door tijd en gebruik, waarom dan zo krampachtig politiek correct doen? Mijns inziens is het interessant, maar ook zorgwekkend, dat er nu in Nederland neergekeken wordt op het moment dat je rekening met elkaar moet houden. En Jackie was niet het enige voorval. De satirische website De Speld van de dagkrant De Pers heeft niet voor niks dit ‘Internationale Gerechtshof in Den Haag vervolgd worden voor racistisch gemotiveerde slachtpartijen in hun landen?

BRABONEGER & POW NEWS

De racistische faux pas van Jackie past helaas in de huidige context met de arrestatie voor het hebben van een ‘uiterlijk’ in dure villabuurten in de omgeving Haarlem, Heemstede, Aerdenhout en Overveen; met een Pow News dat het ‘John Williams als chocoladetoetje; met de aankondiging van de verfilming van het boek Volkskrantpersonal_en_politicalisten die maar geen genoeg van ‘negers’ kunnen krijgen; met de serie 75% van uitzendbureaus die gehoor geven aan racistische uitsluiting; met een Johan Cruijf die Edgar Davids belang voor Ajax alleen terugbrengt tot zijn huidskleur; met de internetsensatie Neger uur Journaal van de Wereld Draait Door,  met de uitzetting van Mauro; met de reacties op het kunstproject NRC Next die stelt dat het ooit positief was om iemand Afrikaans koopwaar te noemen en de tentoonstelling Jacht op Piraten van het Marine Museum. En dit zijn alleen de voorbeelden die te maken hebben met een deel van de mensen uit de Afrikaanse diaspora. De manier waarop ‘zwarte’ lichamen en ‘zwarte’ cultuur gespreksstof zijn geworden het afgelopen jaar is op zijn minst opmerkelijk. Het Centre for Race and Ethnic Studies zou dit jaar een heleboel intrigerende onderzoeksonderwerpen hebben gehad.

SCHANDPAAL

Is het overdreven om aan te geven dat een donkere vrouw niggabitch noemen racistisch is? Nee. Zijn we vergeten wat racisme inhoudt in Nederland? Nee, dat zijn we ook niet. Er is een rare bocht in het denken van veel Nederlanders gekomen dat het tegenwoordig niet-politiek correct is om aan te geven dat iets racisme is. Saul van Stapele stelde in een Volkskrantinterview dat iets racistisch noemen het laatste taboe van Nederland. De Nederlandse media gingen zich pas in de discussie rondom Jackie mengen nadat we voor de tweede keer in korte tijd als land tegen de internationale schandpaal waren genageld. (bijv. de Nederlandse fashionsite GeenStijl de PVV Europarlementariërs voor racisten uitmaakten, omdat ze weigerden op te staan bij de dodenherdenking voor degenen die hun leven tijdens de Arabische Lente lieten. Zelfs GeenStijl weet nog wat fatsoen is.

UITZENDBUREAUS

En ook Rita Verdonk lijkt toch fatsoen te hebben toen zij satirisch opmerkte dat er in Nederland geen racisten te vinden zijn in reactie op het  nieuwsfeit dat 75% van uitzendbureaus bepaalde mensen op basis van ras en etniciteit uitsloot op verzoek van bedrijven. Of heb ik Verdonk verkeerd begrepen? Meende ze nou dat bepaalde Nederlanders lui en slecht werk opleveren en dat je als Nederlander gewoon beter je best moest doen om aan de bak te komen, omdat een werkgever een slechte ervaring met een andere Nederlander heeft gehad? Of was het toch een gekscherende uithaal richting de werkgevers? Het probleem met intenties is dat je ze niet weet en niet kan toetsen. Want als Verdonk het meende, heeft ze een racistische uitspraak gedaan terwijl zij waarschijnlijk stellig overtuigd is dat ze geen racist is. Het is racistisch, want op het moment dat de ervaring met één persoon gegeneraliseerd wordt naar alle andere mensen uit een groep, worden de leden uit die groep de mogelijkheid tot individualiteit ontzegd. Hierdoor wordt die groep als ongelijkwaardig beschouwd.

Wat vervolgens gebeurt in discussies is dat het op de persoon wordt gespeeld en niet op de daad van de persoon. Zo ook met Jackies hoofdredacteur Hoeke. In de statements van Gijrath en die van Straatman is Hoeke, de niet-racist, de reden waarom de racistische uitspraak niet racistisch is. Volgens hen gaat het om Hoeke en niet om haar daad. Maar dat is het hem juist: de ophef gaat niet om Hoeke als persoon of haar intenties, maar om hoe nonchalant men discrimineert in Nederland en het niet weet. Tuurlijk, haar Dutch white yuppy womanhood heeft ook bijgedragen aan haar initiële reacties op twitter. Zij wist niet wat het inhield om voor Afrikaans koopwaar uitgemaakt te worden of racistisch bejegend te worden hier in Nederland. Privileges tonen zichzelf juist aan degene die ze niet hebben. De Combahee River Collective stelde dat reeds in 1980, toen ze moesten constateren dat er in de Amerikaanse vrouwenbeweging zelf veel racisme te vinden was. Hier in Nederland hebben we onder andere de befaamde uitspraak van Cisca Dresselhuys  dat een vrouw met een hoofddoek niet voor Opzij zou kunnen werken.

STRUISVOGELPOLITIEK

Veel Nederlanders leven in de veronderstelling dat ‘wij’ geen racisten kunnen zijn. Bas Heijne stelt dat ‘wij’ voornamelijk steigeren, omdat ‘we’ onszelf superieur achten ten aanzien van andere landen. ‘Wij’ als morele superioriteit – het land van Spinoza, van het Verzet, van de verzorgingsstaat , voortrekkers in de mondiale kunstwereld (in de jaren 60 en 70), starters van de Europese Unie, het land van legale prostitutie, abortus en euthanasie  en gedoogde drugs - weten hoe je een progressieve samenleving maakt. Het moment dat ‘wij’ op ‘onze’ fouten worden gewezen, voelt dat aan alsof we gefaald hebben. Daarom verbergen we voor onszelf dat we een tijdlang racistisch hebben gehandeld in overzeese gebieden en ook hier thuis. Onze constatering van sociale, economische en culturele progressie zou anders gezien kunnen worden als groots bedrog. Na vijf eeuwen migratie komt 98% van de bevolking ergens anders vandaan. Wie wil dan nog te horen krijgen dat je land racistisch omgaat met migranten?

We zijn niet zomaar van slavernij naar vrienden gegaan. Racisme is niet zomaar voorbij, omdat degenen die vroeger de macht hadden, en die onvrijwillig (deels) moesten opgeven, dat zeggen. Dat dezelfde benamingen, culturele uitingen en grappen van toen nu andere ladingen hebben omdat je dat zou willen, is geen valide argument waarmee je de oorsprong schoonpoetst. Het privilege van het kunnen bepalen wat racistisch is, kan je niet overlaten aan de groep die niet gediscrimineerd wordt. Privileges tonen zich immers niet aan degenen die er baat bij hebben. Maar ik heb hoop. Juist de emotionele en heftige reacties op het benoemen van racisme geven aan dat er bewustzijn op gang is. Gelukkig wil niemand racistisch handelen en probeert zich van racisme te distantiëren. Langzamerhand worden privileges ontmaskerd en beseft, schrikt, men zelfs van wat weleer als vanzelfsprekend werd beschouwd. Velen toonden zich de afgelopen weken helaas nog schuldig aan het in stand houden van discriminatie door constant hun handen in onschuld en onwetendheid te wassen. Ze zeiden dat ze niet naar kleur keken en vroegen waarom andere dat wel bleven doen. Kleurenblind de wereld tegemoet gaan maakt je ook moedwillig blind voor het zien van alledaags racisme. De kraan met excuses is bij deze dichtgedraaid.