Bloody Sunday: een broekje open over de menopauze

Bloedmaan via Pixabay

Vandaag is het wereldmenopauzedag. Om teleurstellingen te voorkomen: het is geen dag waarop de menopauzale medemens bloemen en cadeaus krijgt. Nee, deze dag is bedoeld om aandacht te schenken aan een fenomeen dat de halve wereldbevolking treft en desondanks bedroevend weinig serieus wordt genomen. Dat laatste is niet verrassend: we weten al langer dat de gezondheidszorg voor vrouwen te wensen overlaat, omdat de ‘standaardmens’ een eikel heeft.

Wereldmenopauzedag is een initiatief van de International Menopause Society (IMS), opgericht in 1978. Doel van IMS is kennis verzamelen en verspreiden onder zorgprofessionals en eierstokhouders. In 2009 organiseerde de IMS een World Menopause Month en sinds 2011 vindt jaarlijks op 18 oktober de World Menopause Day plaats.
Elk jaar staat een aspect van de overgang centraal. Thema’s in voorgaande jaren waren onder meer de verhoogde kans op hart- en vaatziekten, seksuele gezondheid en premenopauzaal bloedverlies. Het thema dit jaar is de premature overgang.  

Bloody Mary
Menopauze betekent letterlijk de laatste menstruatie en kan pas vastgesteld worden wanneer je een jaar lang niet meer hebt gemenstrueerd. Wist je trouwens dat er wel 5000 eufemismen voor menstruatie bestaan? Leuk detail is dat ze verschillen per land. Zo is men in Nederland lid van het Rode Kruis, krijgt men in China bezoek van Grote Tante, valt in Rusland het Rode Leger binnen en zijn in Frankrijk de Engelsen geland. Maar dit terzijde.

De periode rondom de laatste Bloody Mary wordt aangeduid met de overgang. Hoe lang die duurt, verschilt per persoon, maar je moet eerder aan jaren denken dan aan maanden. Tien jaar - vijf jaar vóór en vijf jaar ná - is geen uitzondering. De gemiddelde leeftijd waarop mensen in de overgang zijn, ligt tussen de 45 en 60 jaar. Ten overvloede, dit geldt uitsluitend voor wie in het bezit is van een of twee eierstokken, grofweg 50 procent van de mensheid.

Er gebeurt nogal wat rond de menopauze. Eerst raakt je voorraad eicellen op. Vervolgens stoppen je eierstokken met de aanmaak van hormonen, zoals oestrogenen. Dat leidt tot allerlei gedoe. Iedereen heeft wel eens gehoord van opvliegers, maar er is meer. Veel meer. Een greep: concentratieverlies, geheugenverlies, slaapstoornissen, duizeligheid, misselijkheid, vermoeidheid, allergieën, hoofdpijn, gewrichtspijn, tandvleesproblemen, pijn op de borst, spijsverteringsproblemen, en - last but not least - hevige en zeer pijnlijke menstruaties met bloedstolsels ter grootte van een kippenei. De 34 meest voorkomende overgangsklachten heb ik allemaal gehad, op twee na (en je mag zelf bedenken welke twee dat zijn).

Grijze muis
De omgeving merkt weinig van al die heisa. Hooguit wanneer je tijdens een vergadering of verjaardagsvisite plotsklaps een rood hoofd krijgt en omstandig met je handen onder je oksels begint te wapperen. Wat wél zichtbaar is, is de fysieke aftakeling.

Feitelijk begint veroudering rond je 30^e levensjaar. Dat proces verloopt aanvankelijk langzaam en geleidelijk. Een rimpeltje hier, een grijze haar daar. Rond je 45^e ben je pas toe aan dat kekke leesbrilletje. Daarna gaat het hard. Wat jarenlang nog te camoufleren was met corrigerend ondergoed en een beetje foundation, valt dan niet meer te verdoezelen. De zwaartekracht wint: je lijf zakt in en uit. Je kijkt in de spiegel en ziet je oma. Waar is die frisse oogopslag gebleven? Waar komen die kipfilets ineens vandaan? Hallo taille, waar zit je?!

Eén troost: anderen zien het nauwelijks. In een samenleving die jeugdigheid bejubelt, verworden ouderen tot een schier onzichtbare soort. De een heeft daar meer moeite mee dan de ander. Persoonlijk vind ik het een verademing. Geen gefluit meer wanneer je langs een bouwplaats loopt. Geen onbeschaamde vleeskeuringen in supermarkt, café of park. Geen ongerief in het openbaar vervoer, omdat een onuitgenodigd heerschap naast je gaat zitten terwijl de halve bus nog leeg is. Soms passeert mij een manspersoon die in het voorbijgaan vluchtig mijn voorkant inspecteert en snel zijn hoofd weer afwendt. Van achteren lyceum, van voren museum.

De verwelkende schoonheid wordt ruimschoots gecompenseerd door aanwassende zelfverzekerdheid, wijsheid en schijt hebben aan wat een ander van je vindt. Als grijze muis ben je verlost van een hoop conventies, oordelen en verwachtingen. Heerlijk!

Doekje voor het bloeden
Belangrijker dan de uiterlijke veranderingen zijn de fysieke en mentale problemen die gepaard gaan met eilijderschap. Klachten van menstruanten en menstruexers worden niet serieus genomen. ‘Het is een natuurlijk proces!’ krijg je te horen, en ‘Het gaat vanzelf weer over!’ Eigenlijk wordt álles gebagatelliseerd waar balbezitters en zaadverstrekkers zelf nooit last van zullen hebben, zoals ook zwangerschappen, bevallingen en miskramen.
Doen alsof je neus bloedt, is echter lastig wanneer je verrekt van de pijn. Vormen je overgangsklachten een belemmering om te voldoen aan sociale en economische verplichtingen, dan kun je hormonen slikken, met alle neveneffecten en extra risico’s van dien.

De stemmingswisselingen – eufemisme voor neerslachtigheid en somberheid – worden zwaar onderschat. Oestrogenen zorgen voor het gelukshormoon serotonine, dus de dalende oestrogeenproductie heeft een deprimerend effect. Bovendien vindt de overgang plaats in een nogal druilerige levensfase. Eerst gaan de kinderen het huis uit. Na een paar maanden lijden aan het legenestsyndroom herpak je jezelf. Een zee van vrije tijd lonkt, maar juich niet te vroeg! Want nu gaan ouders, je oude buurman en die ene kinderloze tante kwakkelen, en de maatschappij verwacht van oestrogeenlingen dat zij zich spontaan ontpoppen tot mantelzorgsters. En dat alles naast een (al dan niet inmiddels) fulltimebaan.

Chinese bordjes
Menopauzale mensen op de arbeidsmarkt is een relatief recent fenomeen, zeker in de huidige aantallen. Nog niet zo lang geleden werden baarmoederbezitters ontslagen wanneer ze trouwden, of stopten ze met werken zodra er kinderen kwamen. Sinds het laatste kwartaal van de vorige eeuw zijn ze massaal gaan werken en in toenemende mate fulltime.

Werk en overgang, hoe combineer je dat? Daar is weinig over bekend. Wat doe je als je nachtenlang niet slaapt? Hoe sleep je jezelf naar kantoor als je dagenlang somber bent? Hoe houd je vol, wanneer je niet alleen dubbel belast maar ook nog eens in de overgang bent? Twintig Chinese bordjes zijn er niks bij. Zeker 30% van het verzuim van overgangsters heeft te maken met aandoeningen in het transitionele spectrum. De overgang is hierdoor niet langer alleen een privékwestie, maar heeft ook maatschappelijke en economische impact.

Op het werk is de overgang doorgaans onbespreekbaar. Dat is een misser van de bovenste plank. Gezien de demografische ontwikkelingen heeft de samenleving al die werkende pre- en postmenopauzalen namelijk hard nodig. Dus werkgevers en overheid, werk aan de winkel: wat gaan jullie doen om ons te behouden voor de arbeidsmarkt?

Bloedserieus
Niet serieus genomen worden wanneer je pijn hebt of somber bent, is al erg genoeg. De overgang kan bovendien leiden tot serieuze gezondheidsproblemen en dat is lange tijd óók genegeerd.
Het behoeft geen betoog dat opvliegers, spierkrampen en hartkloppingen resulteren in een belabberde nachtrust. Chronisch slaaptekort veroorzaakt allerlei aandoeningen, variërend van enigszins hinderlijk tot ronduit ernstig. Daarnaast loop je door de hormonale veranderingen een groot risico op ziektes als botontkalking, diabetes, bepaalde soorten kanker en hartaandoeningen. Ook díe klachten worden vaak niet (op tijd) erkend. Geen wonder dat meer vrouwen overlijden aan hart- en vaatziekten dan mannen.
Minder dodelijk, maar even smartelijk is het gegeven dat overgang en burn-out vergelijkbare symptomen hebben. Ex-PMS’ers die met hun klachten naar de huisarts gaan, krijgen negen van de tien keer een verkeerde diagnose en dus geen adequate behandeling.

Kortom, je staat er baarmoederziel alleen voor. Dolly Parton verwoordde het treffend in PMS Blues: ben je eindelijk van alle menstruatie-malaise af, haalt de overgang je het bloed onder de nagels vandaan. Meer begrip en kennis zijn hard nodig. Ze kunnen letterlijk levens redden.

Steun LOVER!
Vond je dit een goed artikel? Wil je dat Nederlands oudste feministische tijdschrift blijft bestaan? Laat je waardering blijken door een (eenmalige) donatie en help ons. LOVER draait uitsluitend op vrijwilligers en donaties. Elke euro is welkom en wordt gewaardeerd. Meer informatie vind je hier.
Meer LOVER? Volg ons op Twitter, Instagram, Linkedin en Facebook