Corona: duidingen en dekmantels

Masker

Sinds we in de ban zijn van het coronavirus, vliegen de duidingen ons om de oren. Het is een signaal van Moeder Aarde, het is een noodkreet van de Natuur, het is een straf van Hogerhand, het is een waarschuwing van het Universum. Hoe verschillend de lezingen ook zijn, ze zijn het over één ding eens: de straf, het signaal of de noodkreet is bedoeld om de orde te herstellen. Hierna wordt alles beter!

Was dat maar waar.

Waar komt die behoefte aan duiding vandaan? Weerspiegelen ze niet veel meer de denkbeelden van degenen die ze uiten, die daarmee legitimering zoeken in iets hogers of groters?
Dat mensen de natuur of het universum erbij halen om hun morele of politieke standpunten te onderbouwen, is van alle tijden. Wetenschappers beweren al eeuwenlang dat de natuur geen moraal kent, maar blijkbaar kunnen wij stervelingen die harde boodschap niet verdragen.

Wetenschapshistorica Lorraine Daston, auteur van Against Nature, zegt in een interview hierover het volgende: “Diep in onze psyche wortelt de aandrang om onze morele inzichten, normen en waarden, buiten onszelf vorm te geven. …. Vooral de natuur [als verklaring of onderbouwing] is aantrekkelijk voor ons. … De natuur [is] zo rijk aan levensvormen, dat je er altijd wel iets in vindt dat jouw morele oordelen lijkt te spiegelen.”

Daston noemt als voorbeeld Thomas Jefferson, die geloofde dat alle mensen gelijkwaardig waren. Tegelijkertijd leefde hij in een samenleving waarin alleen witte mannen stemrecht hadden én was hij voorstander van slavernij. “Hoe moest je dat rechtvaardigen? Door een beroep op ‘de natuur’ te doen. […] Wanneer je niet langer politieke excuses hebt, omdat de ideologie van gelijkheid uitgaat, wordt een beroep op natuurlijke verschillen gedaan.” Omdat je met ‘de natuur’ alle kanten op kunt, zijn zulke argumenten altijd zwak. Voor elke vorm van diepgewortelde ongelijkheid is een argument uit de natuur te verzinnen. Feiten die ons niet uitkomen, negeren we of maken we verdacht. Fake news!

Politiseren en profiteren
“Het idee dat hier een hogere orde aan het werk is en dat ons weinig anders rest dan hierin te berusten, lijkt intussen bij zowel gelovigen als ongelovigen te hebben postgevat,” schrijft NRC-journalist Karel Smouter. “Van dominee tot hoogleraar, van voetbalcoach tot politicus: iedereen ziet zijn wereldbeeld dezer dagen in de wereldgeschiedenis bevestigd en politiseert zo het virus langs de ideologische lijnen die bij hem of haar passen.”

Zoals bij elke crisis zijn er ook nu opportunisten die op slinkse wijze een slaatje uit de coronacrisis slaan. Die zelfverrijking varieert van zwendel in mondkapjes, woeker in desinfecterende handgel en oplichting door nepcollectanten tot handel met voorkennis en het doordrukken van politieke agenda’s. Op de beurs profiteren flitshandelaren genadeloos van de coronacrisis en een Amerikaanse senator verkocht snel zijn aandelen, toen hij achter gesloten deuren vernam dat een pandemie aanstaande was en het Amerikaanse volk nog van de domme werd gehouden. 

In de VS is corona het meest recente excuus om de machthebbers nog meer macht te geven. Het Department of Justice, het Amerikaanse ministerie van Justitie, heeft het Congres gevraagd om uitbreiding van bevoegdheden tijdens noodtoestanden. Wanneer dit wordt toegekend, dan kunnen rechters mensen zonder proces en voor onbepaalde tijd opsluiten.
Ook de anti-abortuslobby heeft dankzij corona een nieuwe stok om mee te slaan. In Ohio is vorige week per decreet een verbod ingesteld op nagenoeg alle abortussen. Al jaren probeert de staat abortus te beperken op morele en religieuze gronden, maar nu is er – hallelujah! – een noodtoestand.
“Een noodtoestand is een ideale dekmantel voor leiders met autoritaire neigingen,” zei Casper Thomas, auteur van het boek De autoritaire verleiding, onlangs in een radio-interview. “Zo kunnen ze plannetjes die ze toch al hadden, gaan doorvoeren.”

Post-corona
De eerdergenoemde natuurduiders beweren dat we deze crisis doorstaan en er beter uitkomen. Dat eerste geloof ik zonder meer, maar van het tweede ben ik niet zo zeker. Nogmaals journalist Karel Smouter: “Natuurlijk is het niet uitgesloten dat de coronacrisis ons noodgedwongen naar andere keuzes leidt. Maar net zomin valt uit te sluiten dat de grote ondernemingen die de winnaars van het huidige economische systeem zijn, het pleit om het post-coronatijdperk zullen winnen. Of dat radicaal rechts het coronavirus met succes als opkontje gebruikt om haar electorale opmars verder voort te zetten.”

Bang zijn voor dit virus is terecht, maar laat die angst je gezonde verstand niet overheersen. Luister niet naar kwakzalvers, droeftoeters, betweters, vingerwijzers, doemdenkers en al die amateur-epidemiologen die de sociale media massaal bevolken. Volg de adviezen en instructies van de experts op. Wees kritisch op beleidsmaatregelen: zijn ze werkelijk in het belang van onze gezondheid of is het een dekmantel van bestuurders om zich - gebruikmakend van onze emoties - meer macht en middelen toe te eigenen?

Maar belangrijker nog:
Bescherm jezelf en anderen.
Zorg goed voor elkaar.
Ik reken op u.

*

Steun LOVER!
Vond je dit een goed artikel? Wil je dat Nederlands oudste feministische tijdschrift blijft bestaan? Laat je waardering blijken door een (eenmalige) donatie en help ons. LOVER draait uitsluitend op vrijwilligers en donaties. Elke euro is welkom en wordt gewaardeerd. Meer informatie vind je hier.