Cosmetische chirurgie

Zelfbeschikking of een symptoom van het patriarchaat

Beeld door Diana Polekhina

Heb je ooit naar jezelf gekeken en dingen gezien die je zou willen veranderen? Misschien is je neus te groot of misschien heeft je gezicht een beetje een lift nodig? Als zulke gedachten door je hoofd zijn gegaan, ben je niet de enige; cosmetische ingrepen zijn populairder dan ooit.

Lange tijd wist ik niet goed wat ik van cosmetische ingrepen moest vinden, beter gezegd, ik wist niet wat ik moest denken van vrouwen die deze ingrepen laten doen. Het voelt verkeerd aan dat vrouwen veel geld en tijd besteden om hun uiterlijk te veranderen en aan een specifiek schoonheidsideaal willen voldoen.

Radicale feministen uit de tweede golf zouden stellen dat we onszelf te niet doen. Volgens hen heeft het verfraaien van het vrouwelijke lichaam slechts één doel, namelijk het aantrekken van de mannelijke blik. Het streven naar schoonheid is volgens deze feministen diep geworteld in patriarchale macht. Vanuit dit idee is cosmetische chirurgie een daad van onderdrukking voor vrouwen. 

Hoewel ik zeker geloof dat cosmetische chirurgie het resultaat is van een patriarchisch systeem waarin vrouwen nog steeds gereduceerd worden tot hun uiterlijk, geloof ik ook dat de kern van het feminisme de vrijheid is om te doen wat we willen met ons lichaam. De retoriek waarin cosmetische chirurgie wordt gepresenteerd als een positieve uiting van de autonomie van een vrouw, wijst grotendeels op een groter fenomeen dat samenhangt met de ontwikkeling van het huidige keuze-feminisme. 

Dit artikel is een open reactie op de aantrekkingskracht van schoonheid, de toegenomen toegankelijkheid tot cosmetische chirurgie en de of dit de autonomie van de moderne vrouw heeft versterkt of verminderd. 

De paradox van keuze-feminisme 

Keuze-feminisme is een facet van het derde-golf feminisme en belichaamt de overtuiging dat elke uiting van autonomie van een vrouw inherent feministisch is, simpelweg omdat het de vrouw is die de keuze maakt. Op veel manieren is dit geloofssysteem aantrekkelijk: vrouwen worden universeel bekritiseerd om hun alledaagse keuzes en uitingen, voortdurend onder druk gezet om in een bepaald patroon te passen of op een bepaalde manier te handelen. Het verheffen van de individualiteit en autonomie van een vrouw lijkt een positieve stap vooruit.

Keuze-feminisme kan echter gemakkelijk schadelijk inclusief worden, waarbij het de vele manieren negeert waarop de keuzevrijheid van een vrouw grotendeels kan worden beïnvloed door externe factoren zoals de mannelijke blik en eurocentrisme. In de lijn van keuze-feminisme is een vrouw die cosmetische chirurgie ondergaat feministisch: ze neemt controle over haar zelfexpressie en ‘corrigeren’ eigenschappen die haar ongelukkig maken. Deze denkwijze negeert echter grotendeels het onderliggende probleem dat leidt tot de normalisering van cosmetische chirurgie. Het negeert en ontwijkt de onderliggende vraag; waarom worden bepaalde cosmetische keuzes gemaakt en waarom is uiterlijk wat diegene heeft niet ‘goed genoeg'? De schade ervan kan worden samengevat in één simpel woord dat vaak wordt gebruikt: ‘corrigeren.’

Cosmetische chirurgie ondergaan om een eigenschap te ‘corrigeren’ illustreert de kern paradox van de benadering van keuze-feminisme: als iets moet worden gecorrigeerd, impliceert dat dat er een ‘probleem’ is dat de keuze motiveert. Deze motivatie zit geworteld in de patriarchale mannelijke blik en weerspiegelen wat de algemene samenleving vindt hoe een vrouw eruit moet zien om waardig te zijn. Het afdoen van deze keuze als “empowerend” negeert de patriarchale socialisatie die ten grondslag ligt aan de beslissing van een vrouw om haar uiterlijk te veranderen. 

Een veelvoorkomend tegenargument voor de kritiek op cosmetische chirurgie is dat het kan dienen als een voertuig voor de bevrijding van een vrouw van onvermijdelijk ongeluk als gevolg van haar eigenschappen. Dit is een valide argument, want niet elke handeling van een vrouw hoeft feministisch te zijn, het nastreven van geluk is een nobel doel vanuit het westerse perspecitief, waarin individueel geluk beschouwd wordt als iets dat tegen elke prijs nagestreven moet worden. Maar, bevordert cosmetische chirurgie echt een gevoel van innerlijk zelfvertrouwen en geluk of moedigt het enkel een cyclus aan waarbij de goedkeuring van anderen bepalend wordt voor zelfvervulling? 

Van Eurocentrisme tot cosmetische chirurgie 

Een kernaspect van cosmetische chirurgie blijft constant: de eurocentrische schoonheidsnormen. Eurocentrisme is het standpunt waarbij de Europese cultuur bevooroordeeld is tegen niet-westerse beschavingen, en is symptoom van de oplegging van de westerse cultuur en ideologie aan niet-westerse samenlevingen door eeuwen van kolonisatie en imperialisme. 

Een van de manieren waarop Eurocentrisme in stand wordt gehouden, is door eurocentrische schoonheidsnormen: slank en lang, lang haar, een lichte of gebruinde huid, grote borsten, grote ogen, een kleine neus en hoge jukbeenderen. Deze kenmerken zijn ook de meest voorkomende resultaten van cosmetische chirurgie: een neus wordt kleiner en meer aqualijn, ogen groter en borsten groter en huid lichter.

Het is belangrijk om te onthouden wie de trend van cosmetische chirurgie het meest schaadt, degene die niet voldoen aan de eurocentrische norm; vrouwen van kleur. Blinde aanmoediging van cosmetische chirurgie door de lens van keuze-feminisme houdt de normen van eurocentrisme alleen maar in stand. 

Het laat zien wiens schoonheidskenmerken als superieur worden ervaren met als gevolg een mogelijke aanmoediging voor vrouwen van kleur om kenmerken te 'verbeteren’ die hen ongelukkig maken, verpakt als een manier om zelfvertrouwen te bereiken. 

Zelfexpressie of patriarchale bevestiging

Het doel van dit artikel was om te bepalen of de normalisering van de toegankelijkheid tot cosmetische chirurgie empowerend of degraderend is voor de moderne vrouw. Door de lens van keuze-feminisme is cosmetische chirurgie een instrument van empowerment, omdat het ondergaan van cosmetische chirurgie een uiting is van de keuzevrijheid van een vrouw. Toch vind ik dit sentiment te simplistisch, omdat het de manieren negeert waarop cosmetische chirurgie het patriarchaat en eurocentrisme in stand houdt. 

Toch is het moeilijk om met een absoluut oordeel te komen, aangezien geluk niet te kwantificeren is en elke vrouw cosmetische chirurgie anders ervaart. Als een vrouw werkelijk troost vindt door cosmetische chirurgie, rechtvaardigt dat dan de ongecontroleerde toegankelijkheid tot cosmetische chirurgie? Aan de andere kant, als een andere vrouw verslaafd raakt aan steeds gevaarlijkere cosmetische ingrepen als middel tot externe bevestiging, maakt dat de toegankelijkheid tot cosmetische chirurgie dan ongeldig? 

Maar is cosmetische chirurgie een symptoom van het patriarchaat? Absoluut! 

Meer LOVER? Volg ons op Twitter, Instagram, LinkedIn en Facebook.