De alleenstaande moeder #1: alledaags seksisme

Beeld door Glow by Isabelle

Sinds ik als ‘co-ouder’ door het leven ga, valt me op hoeveel seksistische denkbeelden er in de huidige maatschappij bestaan over vrouwen met kind en zonder partner. In de reeks ‘de alleenstaande moeder’ onderzoek ik waar die denkbeelden vandaan komen, hoe ze eruit zien én wat eraan gedaan kan worden.

Dit eerste artikel gaat over alledaags seksisme. Aan de hand van mijn eigen ervaringen laat ik zien dat er in Nederland sprake is van een diepgeworteld seksisme rondom ‘de alleenstaande moeder’, maar dat we hier – gelukkig – wel iets aan kunnen doen (hoera!).

Huizenzoektocht
Dat seksistische denkbeelden met betrekking tot ‘de alleenstaande moeder’ springlevend zijn, werd me vooral duidelijk toen ik een huis ging zoeken.

Tijdens mijn zoektocht zette ik een advertentie in verschillende Facebook-groepen voor woningzoekenden in mijn stad. Meteen ontving ik vriendschapsverzoeken van mannen die ik niet kende. Ene Simon (niet zijn echte naam) schreef dat hij mij ‘voorbij had zien komen’ op zijn Facebook, dat ik zo’n ‘toffe’ uitstraling had en ‘niet geschoten is sowieso mis’. Ene Bert (ook niet zijn echte naam) zette een comment onder mijn advertentie: ‘You will live up my city’ met daarachter een lachende emoji met drie liefdeshartjes én een rood hartje. Een enkeling kwam met woningtips. Zo had Joppie een heel huis in de aanbieding. Alleen, dat ging niet zomaar: ‘Onder 1 voorwaarde dat je wel bij mij samen intrekt’. Galant beëindigde hij zijn berichtje met: ‘Geen probleem. Xxx’.

Als vrouw buiten op straat lopen, of meedoen aan het publieke debat kan, zoals we weten, al behoorlijk wat seksistische opmerkingen opleveren (zo kampt de meerderheid van vrouwelijke journalisten met online geweld, krijgen vrouwelijke volksvertegenwoordigers geregeld te maken met haat of zelfs dreigementen en is straatintimidatie een veelvoorkomend fenomeen). Als alleenstaande vrouw met kind in het openbaar verschijnen (in dit geval: op sociale media) brengt – zo werd mij duidelijk – een eigen soort seksisme met zich mee, getuige de grote hoeveelheid mannen die zich geroepen voelden zich op te dringen of een move te maken.

Geïrriteerd uitte ik mijn verontwaardiging over dit soort reacties in mijn omgeving. Ik was op zoek naar een huis, niet naar een date.

Alledaags seksisme
Wat kunnen zulke persoonlijke ervaringen ons nou eigenlijk vertellen? Zijn het niet gewoon geïsoleerde voorbeelden, van voornamelijk onhandige, goedbedoelende mannen? En was Joppie niet gewoon een creep?

Philomena Essed zou zeggen van niet. Zoals deze cultureel antropologe al in de jaren negentig aantoonde, sijpelen ideologieën en systemische uitsluiting door naar microniveau, waar ze tot uiting komen in alledaagse interacties tussen mensen. Dit fenomeen beschreef zij met de term ‘alledaags racisme’. Sindsdien heeft, in navolging van Essed, het begrip ‘alledaags seksisme’ ook ingang gevonden.

Kortom, de voorbeelden van ‘alledaags seksisme’ die ik online tegenkwam wijzen op een onderliggende en diepgewortelde ideologie. 

Beschikbaar en incompleet
Waar bestaat die ideologie uit? Door de reacties die ik kreeg, viel het me op dat mannen in de huidige maatschappij (het waren allemaal mannen) denken dat een vrouw met kind zonder partner ‘beschikbaar’ is. Dat vond ik vervelend. Niet zozeer omdat ik werd aangesproken (hoewel de manier waarop soms behoorlijk onbeschoft was – ja, ik heb het over jou, Joppie), maar omdat er een bepaalde aanname onder schuilgaat: namelijk dat ik en mijn zoontje als gezin – en, zoals daaruit volgt, alle eenmoedergezinnen of co-oudergezinnen – ‘incompleet’ zijn. Met mijn advertentie zocht ik overduidelijk een woning – en geen man – maar die mannen dachten bewust of onbewust: gescheiden vrouw = beschikbare vrouw. Oftewel: daar moet een man bij.

Ik realiseerde me dat het idee van het eenmoedergezin als ‘incompleet’ op allerlei manieren in onze maatschappij terugkomt. Het standaardgezin in de media, in kinderboeken en -series bestaat helaas uit vader + moeder + twee kinderen.

Tips voor mannen!
Essed betoogt dat alledaagse interacties tussen mensen de onderliggende ideologieën (zoals racisme, of seksisme) bestendigen en reproduceren. Als we het seksisme in de huidige samenleving willen ontmantelen (yeah!), moeten we dus – naast het aanpakken van structurele ongelijkheden – op andere, niet-seksistische manieren met elkaar omgaan. Dus hierbij wat tips voor mannen:

• Als je op een woonwebsite bent, lees dan elke advertentie goed voordat je erop reageert. Zoekt de vrouw in kwestie een date of een huis? Kom je online een gescheiden vrouw ergens anders tegen dan op een dating-app, benader haar dan niet met een romantisch voorstel.
• Wil je haar toch benaderen, wees dan respectvol en bescheiden, en maak je twijfel expliciet. Begin je bericht in ieder geval niet met: ‘Ik hoop niet dat ik nu creepy overkom, maar…’. Immers, als je zo begint, dan ga je waarschijnlijk iets doen dat creepy is. (Eigenlijk hetzelfde principe als bij ‘I’m not sexist/racist/homophobic/etc., but…’).
• Kortom: wees geen creep!

In het volgende artikel: beeldvorming door de eeuwen heen
Het begrip ‘de alleenstaande moeder’ heeft nog steeds een negatieve bijklank in onze samenleving. In het volgende artikel in deze reeks duik ik de geschiedenis in om te onderzoeken waar dat negatieve beeld vandaan komt. Kunnen we begrijpen waar het diepgewortelde seksisme jegens alleenstaande moeders vandaan komt door te kijken naar het verleden?

Oproep
In een later artikel komen ervaringen van alleenstaande moeders én alleenstaande vaders aan bod. Welke vormen van alledaags seksisme of discriminatie ervaren andere alleenstaande moeders? Hoe zit dit bij alleenstaande vaders? En hoe verschillen hun ervaringen van elkaar? Ben of ken jij een alleenstaande moeder, een alleenstaande vader of co-ouder, en wil jij je ervaringen delen? ! 

Hoe zit het met de representatie van eenoudergezinnen in televisieprogramma’s en boeken voor kinderen? Voor een volgend artikel zoek ik tips voor kinderseries en -boeken die het stereotiepe beeld van een ‘normaal gezin’ doorbreken.

Steun LOVER!
LOVER draait uitsluitend op vrijwilligers en donaties. Wil je dat Nederlands oudste feministische tijdschrift blijft bestaan? Help ons door een (eenmalige) donatie. Elke euro is welkom en wordt gewaardeerd. Meer informatie vind je hier. 
Meer LOVER? Volg ons op Twitter, Instagram, LinkedIn en Facebook.