De alleenstaande moeder #2: discriminatie op de huizenmarkt

17-12-2022

Sinds ik als ‘co-ouder’ door het leven ga, valt me op hoeveel seksistische denkbeelden er in de huidige maatschappij bestaan over vrouwen met kind en zonder partner. In deze reeks onderzoek ik waar die denkbeelden vandaan komen, hoe ze eruit zien én wat eraan gedaan kan worden. In dit tweede artikel sta ik stil bij discriminatie op de huizenmarkt.

Als nieuwe co-ouder was ik vanaf vorig jaar herfst op zoek naar een woning. Ik vroeg rond in mijn netwerk, zette oproepen op sociale media en plaatste advertenties op ongeveer alle woningwebsites. Naast leuke hobby’s vermeldde ik ook mijn kind. Zo hoopte ik op positieve reacties van mensen die een moeder en kind zouden willen helpen aan een woning. De huizenmarkt was op dat moment – net zoals nu – krap, en ik verwachtte al dat het lastig zou zijn om een huurhuis te vinden. De sympathie waar ik echter op hoopte, bleek ver te zoeken: ik kreeg nauwelijks uitnodigingen voor een bezichtiging.

Omdat ik vermoedde dat mijn gezinssituatie een belangrijke reden was voor de afwijzingen, verwijderde ik de informatie over mijn co-ouderschap. De overige informatie bleef gelijk: universitaire baan, vrouw, hobby’s die blijk geven van een rustige, nette huurder. Daarna kreeg ik ineens allerlei uitnodigingen voor bezichtigingen en trof ik welwillende verhuurders. Vanwege transparantie gaf ik aan het eind van de bezichtiging aan dat ik een kind had, waarna ik steevast werd afgewezen. Op papier hadden ze allemaal een andere reden hiervoor, maar het patroon leek me duidelijk: verhuurders willen hun huis niet verhuren aan een alleenstaande moeder.

De alleenstaande moeder als probleem
Dat ik een alleenstaande vrouw was, was blijkbaar geen probleem: toen ik mijn kind uit de advertentie wegliet kreeg ik ineens wél bezichtigingen. Dat ik een kind had was ook niet het probleem: gezinnen komen op overheidswebsite Volkshuisvesting Nederland bijvoorbeeld niet voor in de lijst van groepen tegen wie gediscrimineerd wordt op de woningmarkt. Het probleem was dus: het ontbreken van een (mannelijke) partner. Blijkbaar is een ‘alleenstaande moeder’ een probleem. Hoe dan ook: een ‘alleenstaande moeder’ heeft een probleem, als het aankomt op de huizenmarkt.

Mensen in mijn omgeving, tegen wie ik mijn frustraties uitte over mijn ervaringen, wezen op de vooroordelen die circuleren over alleenstaande moeders: verhuurders zouden het schrikbeeld hebben van allerlei mannen die aan de deur komen, liever niets te maken willen hebben met een mogelijke ex die aan huis verhaal komt halen of er vanuit gaan dat een alleenstaande moeder financieel minder stabiel is dan een gezin.

Negentiende-eeuwse vooroordelen
Het viel me op dat de vooroordelen waar ze naar verwezen, rechtstreeks uit de negentiende eeuw afkomstig zijn. Ernest Hueting en Rob Neij beschrijven in hun standaardwerk Ongehuwde moederzorg in Nederland (1990) de manier waarop ongehuwde moeders door de tijd heen werden gezien. Begin negentiende eeuw werden zij vooral beschouwd als gevallen vrouwen: onzedelijke types, die, door hun seksuele omgang met een man buiten het huwelijk, de eerste stap richting de prostitutie (!) hadden gezet. Vrouwen die in strijd waren met de burgerlijke moraal, waarin het gezin en het huwelijk als hoeksteen van de samenleving golden. Tot ver in de twintigste eeuw keek ook de wetenschap met afkeer naar ongehuwde moeders. In de jaren zestig beschouwde psychiater H. F. Heijmans het ongehuwde moederschap volgens Hueting en Neij als “afwijkend gedrag in sociaal opzicht”. In dezelfde periode schreef de zenuwarts C. J. B. J. Trimbos dat “menig ongehuwde moeder niet in staat is om […] de nodige materiële en geestelijke levensvoorwaarden te verzekeren om zichzelf en haar kind een verantwoord bestaan te geven”.

Het idee dat ongehuwde moeders – en daarmee ook alleenstaande moeders van nu – onzedelijk, onmaatschappelijk en financieel instabiel zijn, is diepgeworteld.

Nietszeggende afwijzingen en smoesjes
Dat ik in mijn zoektocht naar een woning te maken kreeg met discriminatie, omdat ik een alleenstaande moeder was, kan ik moeilijk hard maken. Toen ik me nog presenteerde als moeder/co-ouder kreeg ik als reactie op mijn advertentie voornamelijk nietszeggende afwijzingen als ‘We hebben een flink aantal reacties binnengekregen’ of – nog vaker – géén reactie.

Soms leek de afwijzing iets duidelijker gebaseerd te zijn op mijn gezinssituatie, maar werd dit niet expliciet vermeld. Bij één bezichtiging (waarvoor overigens alleen jonge, frisse, alleenstaande kandidaat-huursters waren uitgenodigd) trok de verhuurder letterlijk wit weg toen ik liet vallen dat ik een kind had. In de mail na afloop zei hij – zonder verdere reden te noemen – dat de keuze toch op een ander was gevallen. Na een andere bezichtiging waar ik eveneens pas ter plekke had laten weten dat ik een kind had hoorde ik per mail dat ik ‘niet in aanmerking’ kwam voor deze woning. (Overigens was dit een woning waar de vloerbedekking totaal afgesleten was en de elektriciteitskabels uit de muur hingen, en leek het mij eerder dat de woning niet in aanmerking kwam voor bewoning, voor wie dan ook).  

“Niet geschikt voor een baby”
In weer andere gevallen waren de afwijzingen explicieter. Van één verhuurbemiddelaar kreeg ik als antwoord: “Het appartement op de [straatnaam] is niet geschikt voor een baby”. Hoezo? dacht ik. Er zitten toch geen lavagaten in de vloer? Van een ander bedrijf kreeg ik te horen: “Wij willen je informeren dat deze appartement [sic] niet is geschikt voor kinderen”. Dit lijken mij vrij duidelijke voorbeelden van discriminatie op basis van gezinssamenstelling. Interessant om te weten: dergelijke afwijzingen stroken niet met de antidiscriminatieverplichtingen die gelden voor verhuurders en verhuurbemiddelaars.

In de meeste gevallen die ik tegenkwam was het echter moeilijk hard te maken dat er sprake was van discriminatie. Toch vind ik het veelzeggend dat de reacties van verhuurders zo drastisch veranderden op het moment dat ik mijn kind uit mijn advertenties wegliet. Tijd dat de Groene – na hun grootschalige onderzoek naar discriminatie op de huizenmarkt op basis van etnische achtergrond – een stevig onderzoek gaat uitvoeren naar discriminatie op basis van gezinssamenstelling.

Oproep aan de Nederlandse overheid
Of, beter nog, dat de overheid zich hierom gaat bekommeren. Als oplossing voor woningmarktdiscriminatie stelt de Belgische socioloog Pieter-Paul Verhaege voor: het uitvoeren van praktijktests vanuit de overheid, met sancties daaraan verbonden – zoals in Brussel al wordt gedaan.

Onze overheid is zich er gelukkig al van bewust dat het gebeurt. Op de website van Volkshuisvesting Nederland, komt discriminatie tegen alleenstaande ouders – op basis van vooroordelen over hun financiële instabiliteit – voor in het lijstje van voorbeelden van verschillende typen discriminatie die plaats kunnen vinden op de huizenmarkt. Bewustzijn is echter niet voldoende. Het lijkt me hoog tijd dat er in Nederland een gedegen onderzoek hiernaar komt.

Tips
Vermoed je discriminatie bij je zoektocht naar een woning? Meld je dan bij een organisatie als RADAR of ga naar de Anti Discriminatie Voorziening (ADV) bij jou in de buurt. Volkshuisvesting Nederland geeft tips voor hoe je hiermee om kunt gaan.   

Ben je verhuurder of verhuurbemiddelaar? Besef dan: wonen is een recht. Het is niet aan verhuurders of verhuurbemiddelaars om bepaalde groepen op basis van bewuste of onbewuste vooroordelen hiervan uit te sluiten. Ga dus niet uit van vooroordelen, maar gebruik, zoals de geldende antidiscriminatieverplichtingen voorschrijven, objectieve, niet-discriminerende selectiecriteria.

Oproep
In een volgend artikel komen ervaringen van alleenstaande moeders én alleenstaande vaders aan bod. Welke vormen van alledaags seksisme of discriminatie ervaren andere alleenstaande moeders? Hoe zit dit bij alleenstaande vaders? En hoe verschillen hun ervaringen van elkaar? Ben of ken jij een alleenstaande moeder, een alleenstaande vader of co-ouder, en wil jij je ervaringen delen? !

 Hoe zit het met de representatie van eenoudergezinnen in televisieprogramma’s en boeken voor kinderen? Voor het volgende artikel zoek ik tips voor kinderseries en -boeken die het stereotiepe beeld van een ‘normaal gezin’ doorbreken.

Steun LOVER!
LOVER draait uitsluitend op vrijwilligers en donaties. Wil je dat Nederlands oudste feministische tijdschrift blijft bestaan? Help ons door een (eenmalige) donatie. Elke euro is welkom en wordt gewaardeerd. Meer informatie vind je hier. 
Meer LOVER? Volg ons op Twitter, Instagram, LinkedIn en Facebook.