De 'feministische' keuze voor een leven als huisvrouw

TradWives beeld door Riemke Ipema

Laatst vertelde ik aan mijn oma dat ik bijna klaar ben met studeren. Ze reageerde met een enthousiast: “En dan kun je trouwen!” Ik moest erom lachen, maar om eerlijk te zijn dacht ik ook even: was het maar zo eenvoudig. Het vooruitzicht om afgestudeerd te zijn en een baan te gaan zoeken, zorgt af en toe voor vlagen van lichte paniek. Van jongs af aan is mij verteld dat ik alles kan worden wat ik wil, maar wat als dat niet lukt, of als toch blijkt dat ik daar helemaal niet gelukkig van word? Mijn generatie groeide op met de belofte dat alles mogelijk is, maar soms voelt dat eerder benauwend dan bevrijdend.

Het idee om net als mijn oma vóór mijn vijfentwintigste te trouwen en fulltime huisvrouw te worden, klinkt op die momenten best aanlokkelijk. Wanneer ik mezelf betrap op zo’n niet erg feministische dagdroom, voel ik mij schuldig tegenover de vorige generaties feministen, zij die zo hard hebben gestreden voor de kansen die ik soms het liefst zou willen inruilen voor een leven waarin mijn grootste zorg is dat er eten op tafel staat als manlief thuiskomt van zijn werk.

Er is een groep vrouwen die van dat schuldgevoel weinig last lijkt te hebben: TradWives (kort voor Traditional Wives). Dit zijn een soort huisvrouw-influencers die hun dagelijks leven delen op sociale media. Sociale media is dan ook meteen het enige waarin ze meegaan met hun tijd, want afgezien daarvan lijkt het alsof ze in de jaren 50 zijn blijven hangen. TradWives hechten veel waarde aan traditionele genderrollen: ze vinden dat vrouwen thuishoren in het huishouden en dat het hun taak is om hun kinderen op te voeden en hun echtgenoten gelukkig te maken. TradWives worden ook wel geassocieerd met de alt-right-beweging, hoewel niet alle TradWives een extreemrechtse ideologie aanhangen.

Een rebelse keuze
’s Werelds bekendste TradWife is waarschijnlijk Alena Kate Pettitt, aanjager van de #TradWife-beweging in het Verenigd Koninkrijk. In haar instagrambio omschrijft Pettitt zichzelf als een “vintage housewife” met een obsessie voor “all things Home Front”. Op haar blog The Darling Academy deelt ze tips voor een simpel en traditioneel leven, met artikelen zoals ‘Vijf stappen om een betere huisvrouw te worden’ en recepten voor bijvoorbeeld authentieke kippenbouillon en “gingerbread husbands”.

In een BBC-reportage over TradWives vertelt Pettitt dat ze altijd al droomde van een traditioneel huisvrouwenbestaan, maar dat ze lange tijd niet aan die wens durfde toe te geven. Ze voelde zich onder druk gezet om carrière te maken en werkte als twintiger in de beauty-industrie in Londen, maar werd daar onzeker en ongelukkig van. Toen ze haar man ontmoette, die zelf ook traditioneel is ingesteld, besloot ze om te stoppen met werken en huisvrouw te worden. Een “rebelse keuze” noemt ze het zelf, omdat ze daarmee inging tegen de norm die voorschrijft dat een moderne vrouw een eigen carrière heeft en onafhankelijk is van haar man.

Keuzevrijheid
De keuze om TradWife te worden ziet Pettit niet alleen als rebels, maar ook als feministisch. Dat klinkt twijfelachtig uit de mond van een vrouw die ook vindt dat de man op één hoort te staan in een gelukkig huwelijk, maar ze is niet de enige TradWive die er zo over denkt. In de Britse krant Daily Mail vertellen verschillende TradWives dat feminisme volgens hen draait om keuzevrijheid. Als vrouwen vrij zijn om te kiezen, waarom zou een vrouw dan niet mogen kiezen om zich volledig te richten op het runnen van het huishouden, het zorgen voor haar kinderen en het gelukkig maken van haar man?

Daar zit natuurlijk wat in, maar met hun nostalgie naar die ‘goeie ouwe’ jaren 50 vergeten TradWives wel even dat de vrouwen die toen leefden de keuzevrijheid juist niet hadden. Mijn oma had verpleegster willen worden, maar mocht na de lagere school niet doorleren omdat ze thuis nodig was. Als oudste dochter in een gezin van twaalf kinderen nam ze een groot deel van de zorgtaken op zich. Mijn andere oma werd na haar trouwen ‘eervol ontslagen’ van haar werk, want zo ging dat in die tijd: tot het jaar 1956 waren getrouwde vrouwen in Nederland volgens de wet ‘handelingsonbekwaam’. Dat hield in dat zij bijvoorbeeld niet zelfstandig een bankrekening mochten openen of een arbeidsovereenkomst mochten afsluiten: daarvoor had een vrouw de toestemming van haar man nodig. In het zeldzame geval dat een vrouw bleef werken na haar huwelijk, diende zij haar salaris aan haar man af te dragen.

Geromantiseerd beeld van het verleden
Het is makkelijk om een geromantiseerd beeld te vormen van een tijd die je zelf niet (bewust) hebt meegemaakt. Zo bestaat mijn beeld van de jaren 80 uit kleurrijke trainingspakken, de Talking Heads en Lady Di, terwijl mijn ouders eerder denken aan de aids-crisis, werkeloosheid en de atoombom. Mijn indruk is uitsluitend gebaseerd op de beelden en de muziek van toen, maar mijn ouders weten hoe het werkelijk voelde om in die tijd te leven.

Met de nostalgie van TradWives naar de jaren 50 zit het net zo: zij kennen alleen het beeld van de lachende huisvrouw met elegant kapsel, maar het is maar de vraag in hoeverre dat charmante plaatje de werkelijkheid representeert. Hoeveel vrouwen werden in die tijd echt gelukkig van hun leven achter het fornuis, en hoeveel vrouwen werden depressief omdat ze de kans niet kregen om door te leren en carrière te maken? Zouden de TradWives van nu het huisvrouwenbestaan ook zo aantrekkelijk hebben gevonden als het hen was opgelegd? Hoe moeilijk kiezen soms ook is, ik ben blij dat ik in ieder geval de keuze heb.

Parttime prinsesjes
De TradWife-trend is vooral groot in het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten, in Nederland zijn TradWives minder populair. Nederland heeft wel een bijzondere positie als het gaat om de verdeling van werk tussen mannen en vrouwen: van alle Europese vrouwen werken Nederlandse gemiddeld het minst aantal uren. De meeste vrouwen in Nederland werken parttime: ruim zeventig procent, vergeleken met ruim twintig procent van de mannen.

Columnist Sander Schimmelpenninck noemt deze vrouwen “parttime prinsesjes”. In zijn ogen is parttime werken een luxeprobleem. Vrouwen kiezen volgens hem voor deeltijdwerken puur omdat het kan, omdat het in Nederland mogelijk is om met één (of anderhalf) inkomen rond te komen. Met andere woorden: vrouwen die parttime werken zijn lui. Maar is dat wel zo? Journalist Liesbeth Staats dook dieper in de achterliggende oorzaken van deze statistieken en maakte een vierdelige documentaireserie over het onderwerp, getiteld Waarom werken vrouwen niet? In deze serie komen een aantal vrouwen aan het woord die net als de TradWives hun baan hebben opgezegd in ruil voor een leven als huismoeder. Niet omdat ze vinden dat een vrouw thuishoort achter het fornuis, maar verder komt hun redenatie wel overeen met die van de TradWives in het eerdergenoemde interview. De belangrijkste reden voor al deze vrouwen om te stoppen met werken, is dat het veel rust oplevert in het gezin. Als je als stel allebei fulltime werkt en het huishouden moet ook nog gedaan worden, zorgt dat voor veel stress. Dan heb je eigenlijk twee banen, zegt één van de vrouwen in de serie.

Maar waarom is het dan bijna altijd de vrouw die haar baan opzegt en de man die buitenhuis blijft werken? Worden we toch nog beïnvloed door de traditionele opvatting dat de vrouw voor de kinderen zorgt en de man de kost verdient? Misschien, maar de manier waarop de maatschappij is ingericht helpt ook niet mee. In Nederland krijgen vrouwen zestien weken zwangerschapsverlof; vaderschapsverlof is slechts maximaal vijf weken (sinds 2020, daarvoor was het zelfs maar enkele dagen). Gedurende die vijf weken krijgt de verse vader maar zeventig procent van zijn salaris uitbetaald en dat kan niet iedereen zich veroorloven. Grote kans dat de moeder vanaf het begin meer zorgtaken op zich neemt en dat die verdeling ongelijk blijft. Totdat in Nederland zaken als gratis kinderopvang en een riant ouderschapsverlof goed geregeld zijn, zoals in veel andere Europese landen wel het geval is, kun je volgens bestuurssocioloog Mark van Ostaijen eigenlijk niet spreken van vrije keuze. Van Ostaijen vindt het daarom onterecht om de vrouw de schuld te geven; parttime werken of helemaal niet werken is geen luxeprobleem, het is eerder een noodzaak.

Huisvrouw én businessvrouw
Behalve gratis kinderopvang en goed ouderschapsverlof kan ik nog wel een oplossing bedenken: huisvrouwen (en huismannen!) compenseren voor het werk dat ze doen. Huishoudelijk werk erkennen als werk was in de jaren 70 al een belangrijk feministisch thema. In die zin zijn TradWives wel een beetje feministisch, want zij benadrukken dat het doen van huishoudelijk werk net zo waardevol is als het hebben van een baan. Dat is een mooi idee, maar zolang zij niet betaald krijgen voor hun werk, blijven ze toch ondergeschikt aan hun man en zijn ze financieel niet onafhankelijk.

In Nederland is bijna de helft van de vrouwen niet financieel onafhankelijk. Dat is zorgelijk, want inmiddels eindigt bijna veertig procent van de huwelijken in een scheiding. Een vrouw die afhankelijk is van het inkomen van haar partner, loopt het risico om financieel in de problemen te komen, zeker nu de partneralimentatieperiode is verkort naar vijf jaar.

Er is één manier om fulltime huismoeder te zijn en toch geld te verdienen: influencer worden. In Waarom werken vrouwen niet? spreekt Liesbeth Staats met huismoeder en mommy influencer Kelly Caresse. Een mommy influencers is vergelijkbaar met een TradWife in de zin dat ze haar leven als huismoeder deelt op sociale media, maar met het verschil dat het traditionele tintje ontbreekt. Caresse heeft meer dan 60.000 volgers op Instagram en bijna 50.000 abonnees op YouTube. Haar werk als influencer loopt zo goed dat haar man inmiddels zou kunnen stoppen met werken, vertelt ze in Waarom werken vrouwen niet?.

Ook TradWife Pettitt heeft van haar huishouden een businessmodel gemaakt: ze schrijft boeken, verkoopt haar eigen mealplanners en wordt om de haverklap uitgenodigd om aan te schuiven bij een televisieprogramma. Ze is zo druk met het geven van interviews dat je je afvraagt of haar huishouden er niet onder lijdt. Heeft ze nog wel tijd om overhemden te strijken? Pettitt krijgt een maandelijks budget van haar man, maar wat gebeurt er met het geld dat ze zelf verdiend als TradWife? Staat ze dat af aan haar echtgenoot of heeft ze ergens een geheim spaarpotje?

Paradoxale TradWifes
Het leven als TradWife kent veel tegenstrijdigheden: de ‘feministische’ keuze om ondergeschikt te zijn aan een man, doen alsof het de jaren 50 is, maar wel alles delen op sociale media en – wat mij betreft de grootste paradox – zogenaamd afhankelijk zijn van je man maar ondertussen een succesvol zakenvrouw zijn. Het zou mij niet verbazen dat iemand als Pettitt in het geval van een scheiding prima op eigen benen zou kunnen staan. Dat is mooi voor haar, maar de vrouwen die door haar geïnspireerd worden om hun baan op te zeggen in ruil voor een leven achter het aanrecht, komen in dat geval misschien wel in de problemen. Bovendien kan financiële onafhankelijkheid een reden zijn om in een relatie te blijven die je ongelukkig maakt. Hoeveel sprake is er dan nog van vrije keuze?

Steun LOVER!
LOVER draait uitsluitend op vrijwilligers en donaties. Wil je dat Nederlands oudste feministische tijdschrift blijft bestaan? Help ons door een (eenmalige) donatie. Elke euro is welkom en wordt gewaardeerd. Meer informatie vind je hier. 
Meer LOVER? Volg ons op Twitter, Instagram, LinkedIn en Facebook.