De handen ineen voor Afghanistan

Protest via Unsplash

Afghanistan was niet te missen in het nieuws van de afgelopen drie maanden. De razendsnelle overname van de Taliban was voor velen, maar voornamelijk voor vrouwen, een nachtmerrie. De precieze consequenties zijn nog altijd niet geheel bekend. Redacteur Samantha deed onderzoek naar hetgeen we op dit moment weten over de situatie voor Afghaanse vrouwen en sprak daarnaast met Morwarid Hamidy, een mensenrechtenactiviste die opgroeide in Afghanistan.

De overname van de Taliban
De beelden van de razendsnelle opmars van de Taliban na de terugtrekking van het Amerikaanse leger deden eerder dit jaar de hele wereld schokken. Na bijna twintig jaar is het gehele land weer terug in de handen van de streng islamitische groep. De Taliban heersten al eerder met harde hand over Afghanistan, totdat de Amerikanen naar aanleiding van de aanslagen op 11 september 2001 het land binnenvielen. De reden voor de inval was dat de Taliban onderdak boden aan de terreurgroep Al Qaida, die achter de aanslagen van 11 september zat. De Taliban waren binnen enkele weken verslagen, maar de Westerse invalstroepen bleven. Ze wilden het land stabiliseren en een Westerse democratie installeren. Hoewel de Westerse landen propageerden hoge morele waarden te hebben, maakten ze zich nooit eerder druk om de mensenrechten in Afghanistan. Ze bleven vooral rondhangen voor eigen gewin om olie en handel veilig te stellen. Sommigen zien deze interventie daarom als een voorbeeld van modern imperialisme.

Het is dus niet zo dat Afghanistan de afgelopen twintig jaar een paradijs op aarde was. In veel landelijke gebieden hadden de Taliban al veel eerder de macht teruggegrepen. Dat hebben de Amerikanen en hun bondgenoten niet kunnen voorkomen. In feite zijn de Taliban nooit weggeweest. ‘Jammer dat dat niet eerder in het nieuws was,’ betreurt Morwarid Hamidy. Zij vluchtte zes jaar geleden met een deel van haar familie van Afghanistan naar Nederland en zet zich nu regelmatig in voor mensenrechten. ‘Helaas werd Afghanistan als een veilig land gezien, terwijl er al vier decennia oorlog was. Er waren altijd aanslagen.’

Desalniettemin is het niet zo dat er niets verandert met de komst van de Taliban of dat vrouwen in de afgelopen twintig jaar niets bereikt hebben. ‘Ondanks de oorlog was er vooruitgang voor vrouwen,’ legt Morwarid uit. ‘Ondanks alle omstandigheden konden ze zichzelf een beetje ontwikkelen.’ En dat klopt. Afghaanse vrouwen hebben grote stappen gemaakt om hun land weer op te bouwen. Vrouwen zijn kunstenaars, journalisten, advocaten, politici, rechters, activisten en ga zo maar door. Dat was tijdens het Talibanregime in de jaren negentig niet denkbaar. Bovendien was tot twee maanden geleden zo’n 40% van alle studenten in het hoger onderwijs vrouw. De overname van de Taliban heeft dus wel degelijk enorme consequenties voor deze generatie vrouwen die nu alles lijkt kwijt te raken.

De geschiedenis herhaalt zich
Vrijwel direct na de val van Kabul op 15 augustus probeerden de Taliban de Afghaanse inwoners en de internationale gemeenschap gerust te stellen met de woorden: ‘Wij zijn veranderd.’ De fundamentalistische Taliban claimen niet meer diezelfde meedogenloze groep te zijn als twintig jaar geleden die vrouwen geen enkel recht verstrekten. Vrouwen mochten toen niet werken of naar school gaan. Het liefst moesten ze binnenblijven, maar als ze dan toch naar buiten gingen, kon dat alleen gehuld in een boerka vergezeld door een mannelijk familielid. Voldeed je niet aan deze regels en droeg je te strakke kleding of begaf je je in het verkeerde gezelschap, bekocht je dat als vrouw met publiekelijke zweep- en stokslagen.

Als we de Taliban nu moeten geloven, zal de geschiedenis zich niet herhalen. Het nieuwe regime zal vrouwenrechten waarborgen zolang het binnen het kader van de islamitische leer past. Wat dat concreet betekent en hoe smal of breed dat kader is, hebben de Taliban nog niet publiekelijk aangekondigd. Niet in woorden althans. Als we kijken naar de daden van de Taliban in de afgelopen tijd, geeft dat ons aanwijzingen dat ze helemaal niet veranderd zijn. Net als de meeste vrouwenrechtenorganisaties gelooft ook Morwarid helemaal niets van dit statement. Sterker nog, volgens haar zijn de Taliban alleen maar gevaarlijker geworden, omdat ze nu betere technologie hebben en ook sociale media gebruiken om hun tegenstanders op te sporen. Massouda Jalal, de Afghaanse oud-minister van vrouwenzaken, geeft aan dat ze vermoedt dat de Taliban nog harder zullen optreden dan in het verleden. ‘Dit keer komen ze niet langs om je in de gevangenis te stoppen. Ze vermoorden nu hun tegenstanders op straat en in huizen.’

Ook de nieuwsberichten liegen er niet om. Afgelopen maand werd bekend dat vrouwen niet welkom zijn in de nieuwe regering. Bovendien heffen de Taliban het ministerie voor vrouwenzaken op. In plaats daarvan blazen ze nieuw leven in het ministerie ter bevordering van deugd, dat ook in de jaren negentig berucht was vanwege de handhaving van de strikte religieuze wetten, zoals kledingvoorschriften en segregatie van mannen en vrouwen. Vrouwen mogen daarnaast niet meer werken, tenzij mannen hun werkzaamheden niet kunnen overnemen. Vrouwelijke rechters zitten ondergedoken en ook kunnen vrouwen en meisjes niet meer naar de universiteit of de middelbare school. De lijst gaat nog verder. Vrouwen mogen niet sporten. Vrouwen worden geslagen op straat. Vrouwelijke studentes en docentes moeten verplicht een hijab dragen. Vrouwen geven aan dat de Taliban ze willen uithuwelijken aan hun strijders. Elke dag komt er wel een bericht naar buiten waarmee de Taliban onomwonden aangeven: nee, wij zijn niet veranderd. Niet in de positieve zin althans.

Angst bij de LHBTI+-gemeenschap
Vrouwen zijn natuurlijk niet de enige groep die lijdt onder de overheersing van de Taliban. De overname heeft ook rampzalige gevlogen voor de LHBTI+-gemeenschap. Hoewel de Taliban nog geen officieel statement gegeven hebben over het lot dat de Afghaanse LHBTI+-personen te wachten staat, is er gezien de strikte en conservatieve handhaving van de islamitische wetten weinig hoop voor deze mensen.

LHBTI+- rechten en -acceptatie waren ook al ver te zoeken in de afgelopen twintig jaar. Het was niet mogelijk voor mensen uit de LHBTI+-gemeenschap om open te zijn over hun seksualiteit, omdat ze daarvoor veroordeeld konden worden. Toch geven ze aan dat ze nu extra bang zijn. Vroeger was de straf vaak een veroordeling, maar nu worden ze hoogstwaarschijnlijk direct vermoord als ze ontdekt worden. De meesten willen daarom zo snel mogelijk weg uit Afghanistan en zijn vooral bang voor de huisbezoeken en de sociale-mediacontroles die de Taliban geregeld uitvoeren. Ze blijven binnen, duiken onder en durven hun vrienden of partners niet meer te ontmoeten uit angst verraden te worden.

De straat op
Het moge duidelijk zijn dat veel Afghanen hun leven in sneltreinvaart de afgrond in zien storten door de overname van de Taliban. Het leven en de minimale rechten die zij de afgelopen jaren moeizaam voor zichzelf hebben opgebouwd, worden in een klap weggevaagd. Het is daarom belangrijk volgens Morwarid dat we ons blijven inzetten voor de rechten van deze mensen. En niet alleen voor deze mensen. Morwarid vecht voor mensenrechten voor over de hele wereld. ‘Ik voel me een wereldburger. Het maakt niet uit of er iets in Nederland, Afrikaanse landen of Afghanistan gebeurt. Ik spreek me uit voor alle mensen, niet alleen Afghaanse.’ Wel stond de afgelopen tijd natuurlijk vooral in het teken van de gebeurtenissen in Afghanistan. Morwarid was dan ook aanwezig bij de protesten van afgelopen zomer, bijvoorbeeld bij die in Amsterdam. Ze hield ook speeches over Afghanistan. ‘Het is niet leuk om zo een speech te houden. Dat kost heel veel energie en het is gewoon teleurstellend dat de situatie niet verandert.’ Toch doet ze het. Ze wil een stem zijn voor de mensen wiens stem hun is afgenomen.

Net als Morwarid gaan ook vrouwen in Afghanistan de straat op om te protesteren. De vrouwen willen een rol in de regering en zijn bang dat hun verworven vrijheden hun worden afgenomen. ‘Lang leve de vrouwen van Afghanistan!’ staat er onverschrokken op hun spandoeken. Het zijn dappere vrouwen die demonstreren met gevaar voor eigen leven. Dat blijkt wel uit nieuwsberichten dat de Taliban inslaan met stokken op demonstrerende vrouwen. Andere protesten werden neergeslagen door het rondschieten van kogels of door traangas te gebruiken. Helaas wordt het protesteren steeds onveiliger. De Taliban hebben demonstraties verboden en het neerslaan ervan wordt alsmaar gewelddadiger. Morwarid is trots op de moed van deze vrouwen, maar ze is ook pessimistisch. ‘Die vrouwen daar kunnen niet heel veel invloed uitoefenen.’ Wij in Nederland, echter, kunnen dat wel, meent ze.

Wat kunnen wij doen?
Zolang andere landen zich alleen voor eigen gewin met Afghanistan bemoeien, ziet Morwarid de toekomst somber in. Toch is het belangrijk om Afghanistan niet te vergeten. ‘Vrouwen hebben zo veel moeite gedaan in de afgelopen jaren en nu hebben ze helemaal niets,’ zegt de activiste. Wij hier in Nederland moeten daarom onze stem laten horen. Niet alleen nu, maar ook nog over een aantal maanden. Want dat Afghanistan misschien niet meer trending topic is, betekent nog niet dat de situatie daar is verbeterd.

Hoe kunnen we dat het beste doen? ‘Door samen acties te organiseren,’ zegt Morwarid. ‘Activiteiten organiseren om verhalen van de mensen daar naar voren te brengen en het Europees parlement en de Verenigde Naties op te roepen hun probleem als ons probleem te beschouwen.’ Dat kunnen we doen door te blijven protesteren, maar ook door sociale media te gebruiken. Dat zijn immers krachtige platformen om een boodschap op te verspreiden. ‘Ik beschouw het als een humanitaire ramp en ik verbaas me dat mensen het niet als hun eigen probleem voelen.’ Het belangrijkste is dus dat we laten zien dat we Afghanistan niet vergeten. ‘Laten we als vrouwen bij elkaar komen en laten we ons verenigen. Als wij ons samen verenigen, dan kunnen we tot nieuwe initiatieven komen.’

Organisaties om te steunen
Wil je meer informatie over organisaties die zich inzetten voor het welzijn van de mensen in Afghanistan en eventueel ook financieel bijdragen? Sahar, de Afghan Women’s Educational Center en Malala Fund zetten zich in voor onderwijs voor vrouwen. Women for Afghan Women zet zich in voor veiligheid, ontwikkeling en rechten van Afghaanse vrouwen. Ook kan je doneren aan Stichting Vluchteling, UNHCR, het Rode Kruis en Cordaid, organisaties die zich wereldwijd inzetten voor mensen in conflictsituaties. Neem tot slot ook even een kijkje op deze website, waar verschillende (lokale) goede doelen vermeld staan en volg Morwarid op Instagram en Facebook.

Steun LOVER!
LOVER draait uitsluitend op vrijwilligers en donaties. Wil je dat Nederlands oudste feministische tijdschrift blijft bestaan? Help ons door een (eenmalige) donatie. Elke euro is welkom en wordt gewaardeerd. Meer informatie vind je hier.
Meer LOVER? Volg ons op Twitter, Instagram, Linkedin en Facebook