De invloed van het nieuwe kabinet op transgender personen
Foto: Eva Polders
Dat Den Haag hevige veranderingen doormaakt is geen geheim. De verrechtsing van de Nederlandse politiek komt na de verkiezingen tot uiting in de Tweede Kamer. Voor sommige groepen is dit slecht nieuws, zo vragen veel transgenderpersonen zich af wat deze ontwikkelingen voor hen betekenen.
In het hoofdlijnenakkoord wordt de gemeenschap kort benoemd: de coalitie zal “maatregelen nemen tegen geweld gericht op lhbti+’ers en kwetsbare jongeren die hun seksuele gerichtheid moeten onderdrukken helpen.” Ook staat er dat geweld en overlast door asielzoekers tegen lhbt-asielzoekers streng zal worden aangepakt.
Het is de vraag in hoeverre de partijen deze standpunten zullen waarmaken. Van de vier coalitiepartijen heeft alleen de VVD het Regenboog Stembusakkoord van COC Nederland ondertekend. De partijen die dit akkoord ondertekenen willen “de gure wind keren die richting de regenbooggemeenschap waait”. De PVV heeft dit akkoord nooit ondertekend, maar nu ook de twee nieuwste partijen, BBB en NSC, hun handtekening niet zetten, vragen velen zich af wat dit kabinet voor hen zal doen.
Transgenderwet
Dat de positie van transgender personen mogelijk in het geding komt is al gebleken. Bijvoorbeeld door de poging van Kamerleden van de NSC en SGP om de herziene transgenderwet van tafel te vegen.
Sinds 2014 kunnen transgender personen dankzij de transgenderwet hun identiteit legaal aanpassen, van een v’tje naar een m of andersom. De enige voorwaarden hieraan zijn dat de aanvrager een deskundigenverklaring heeft en 16 jaar of ouder is. Op advies van een aangesteld onderzoeksteam zouden ook deze voorwaarden in de herziene wet komen te vervallen. Het wetsvoorstel werd in 2023 echter controversieel verklaard, waardoor het pas verder behandeld kon worden door een nieuw kabinet.
NSC: bestuurskwaliteit?
Dat nieuwe kabinet is er nu, maar enthousiasme voor dit wetsvoorstel is ver te zoeken. Vrijwel direct dienden Kamerleden Vroonhoven (NSC) en Diederik van Dijk (SGP) een motie in om de aanpassingen te blokkeren, nog voordat hier überhaupt Kamervragen over zijn beantwoord of een open debat over is gevoerd. Toch stemde de meerderheid van de Kamer vóór verwerping van het wetsvoorstel.
De wet wordt uiteindelijk niet ingetrokken: minister Franc Weerwind (Rechtsbescherming, D66) weigerde de wet terug te trekken voor een debat en het kabinet steunt hem in dit besluit. Op de handelswijze van NSC kwam later veel kritiek: voor een partij die de “bestuurskwaliteit” wil verbeteren, was dit volgens sommigen geen logische zet. Zo zei Transgender Netwerk beleidsadviseur Sophie Schers: “Dat NSC het lot van de wet in een vluchtig plenair debatje wil beslechten is niet bepaald een toonbeeld van goed bestuur.”
Populisme
Politieke partijen die zich negatief uitlaten over transgender personen doen dit vaker en luider, en ze krijgen er een groter podium voor terug. Dit ziet Niels Spierings, psycholoog en hoogleraar aan de Radboud Universiteit, al geruime tijd met lede ogen aan. Hij noemt dit een grote reden voor de politieke verandering die nu plaatsvindt.
Volgens Spierings spelen des- en misinformatie daar een belangrijke rol bij, net als de verspreiding van deze informatie via sociale media en nieuwszenders. “Sommige partijen zijn bang stemmen te verliezen aan hun conservatieve evenknie, anderen zijn misschien gewoon slecht geïnformeerd.” De kern van deze verandering ligt volgens hem bij populistische partijen.
Zelfstigmatisering en geïnternaliseerde transfobie
Zo wijst hij naar PVV en BBB: “Die hadden eerst weinig tegen transseksualiteit, maar zagen met het mobiliseren van non-binariteit wel de kern van hun populistische wereldbeeld geraakt worden: de Nederlanders doen het gewoon goed en hoeven geen ‘rare voornaamwoorden’ te leren.” Spierings legt uit dat dit niet zo zeer over gender gaat, maar wel ideaal voor de populistische agenda uitkomt. Hij denkt dat deze weerstand tegen non-binariteit zich langzaam heeft uitgebreid naar de transgender gemeenschap, met alle gevolgen van dien.
Want behalve bestuurlijke verandering, kan de politiek ook andere vlakken beïnvloeden. “Hoewel familie en vrienden veel impact hebben, denk ik dat de politiek nog meer invloed kan hebben op je zelfbeeld.” Mark Hommes is universitair docent en ervaringsdeskundige, en doet onderzoek naar zelfstigmatisering bij transgender personen.
Een stigma is een heersende negatieve opvatting over een bepaalde groep mensen in de maatschappij. Bij zelfstigmatisering worden die negatieve denkbeelden geïnternaliseerd: je past ze op jezelf toe. Een term die vaak voorbijkomt is dan ook ‘geïnternaliseerde transfobie’.
Essi (18, zij/haar) is pas een paar maanden uit de kast als transgender, maar herkent dit gevoel direct: “Alle haatberichten die ik voorbij zie komen bijten zich vast. Dat heeft een raar effect; ik krijg bepaalde standaarden waar ik zelf aan moet voldoen omdat ik anders ‘geen echte vrouw’ ben, terwijl ik dat nooit bij een andere transvrouw zou denken. Het is niet mijn mening, maar ík moet er wel aan voldoen.”
Slechter zelfbeeld
Geïnternaliseerde negatieve opvattingen kunnen volgens Hommes op verschillende gebieden schadelijk zijn. Als voorbeeld noemt hij een domino-effect: “Wanneer iemands zelfvertrouwen daalt en diegene een slechter zelfbeeld krijgt, zal die zich sneller terugtrekken en introverter worden. Dan kan zo iemand veel mooie kansen, zoals een nieuwe baan of leuke partner, mislopen.”
Politici spelen bij dit proces volgens Hommes een grote rol: “Die zijn heel wijdverbreid te horen en bereiken onwijs veel mensen. Dan kan het gebeuren dat mensen in je omgeving ook ineens achter hun oren gaan krabben.’
Hommes ziet de laatste tijd steeds meer vraagtekens rondom de transgenderdiscussie ontstaan. “Vroeger was er helemaal geen ‘transgenderdiscussie’. Weinig mensen wisten wat het precies inhield, wat dat betreft is het nu beter. Maar de laatste jaren is het een politiek onderwerp geworden, alsof transgenderisme een ideologie is.”
Paspoort aanpassen
In de herziene transgenderwet zou er geen deskundigenverklaring meer nodig zijn om je legale gender te kunnen aanpassen. Hommes ziet deze verklaring dan ook als overbodig: “Waarom zou iemand zijn paspoort veranderen zonder die gevoelens? Dat kan ik mij gewoon niet voorstellen.” Ook benoemt hij het limiet dat staat op het aanpassen van een paspoort: men kan niet eindeloos van een v naar een m of andersom gaan.
“Sommige mensen noemen als argument dat mannen het vrouwentoilet in zouden kunnen, met een v’tje in hun paspoort. Gelukkig zien we dat dit ook niet in andere landen gebeurt, waar de wet wél is versoepeld. Daarnaast is het een vrij onlogisch argument: bij welk toilet wordt immers je ID gecontroleerd?”
Hommes, die in 2007 begon met de transitie naar man, heeft zijn paspoort wél laten aanpassen. Dit was echter niet makkelijk: tot voor kort was de lijst met voorwaarden veel uitgebreider. Hieronder viel ook een sterilisatieplicht. “Voor mij was de keuze makkelijk gemaakt, ik was toch al 50. Voor anderen is dat echter een onmogelijke keuze.” Hij is blij dat zijn gender nu wettelijk gezien past bij zijn uiterlijk. “Toen dit nog niet zo was leverde het nare situaties op. Bij de dokter of het stembureau riepen ze dan mijn vrouwennaam om, en dan moest ik daar naartoe lopen. Op zo’n moment ben je heel kwetsbaar: iedereen weet ineens dat je transgender bent.”
50 jaar LOVER!
LOVER draait sinds de start in 1974 volledig op vrijwilligers en donaties. Dit jaar bestaat LOVER 50 jaar. Voor de jubileumactiviteiten zijn extra middelen nodig. Informatie over (eenmalig) doneren vind je hier.
Potentiële subsidieverstrekkers zijn van harte uitgenodigd om contact op te nemen met het bestuur via .