De noodzaak van Internationale Vrouwendag

Beeld door Isabelle Zumbrink1

Precies een week geleden was het Internationale Vrouwendag. Op Internationale Vrouwendag kijken we terug naar hoe ver we zijn gekomen, waar we vandaag staan en wat er in de toekomst moet veranderen.  

Dit artikel is een terugblik op de lezing ‘Vechten voor vrouwenrechten: Internationale Vrouwendag’ die op 8 maart werd gegeven bij FLOOR op de HvA. De gasten waren Dunya Verwey, Madelijn van den Nieuwenhuizen, Nieloefaar, Milou Deelen, Daan Heerma van Voss en Jopie Nooren met als moderatoren Dzifa Kusenuh en Lola Bessa. De besproken thema’s worden in dit artikel behandeld.

Waarom vieren we Internationale Vrouwendag?
Elk jaar worden er op Internationale Vrouwendag lezingen, demonstraties en protesten gehouden om aandacht te vragen voor belangrijke, actuele thema’s omtrent gender ongelijkheid. Zoals de lange wachttijden voor transgender personen voor behandelingen, de loonkloof, de forse toename van psychische problemen bij meisjes, dat abortus nog in het strafrechtboek staat en femicide. Het is belangrijk om Internationale Vrouwendag te vieren voor bewustwording, een oproep doen tot verandering en het vieren van prestaties van vrouwen.

De Dolle Mina beweging en abortus
Door de terugdraaiing van de jurisprudentie Roe vs. Wade  in de VS ontstond er ook onrust in Nederland rondom de abortus discussie. Verwey en van den Nieuwehuizen worden als eerste sprekers aangehaald om abortus te bespreken. In Nederland staat abortus nog in het wetboek van strafrecht, waar het niet meer thuishoort omdat het omringd is door voorwaarden. Volgens Verwey is dit “altijd al zo geweest, en dit wekt de indruk dat de vrouw niet bekwaam genoeg is om hier zelf over te beslissen. Het is onvoorstelbaar dat we het daar nu nog over moeten hebben.”

Dunya voerde in 1969 met de actiegroep Dolle Mina actie voor het legaliseren van abortus met de bekende kreet Baas in Eigen Buik. Reflecterend op de hedendaagse actievoering zegt ze dat “de strijdmiddelen tegenwoordig anders zijn dan toen. Social media neemt de plaats in van straatprotesten.” Madelijn van den Nieuwehuizen schreef het boek Leven en Laten Leven:Een gedachtewisseling over abortus en zelfbeschikking. Het overwaaien van de situatie vanuit de Verenigde Staten naar Nederland lijkt van den Nieuwenhuizen onwaarschijnlijk omdat de Nederlandse politiek anders wordt vormgegeven. Het grootste probleem met abortus anno nu volgens haar is een probleem wat je vaker ziet lang behaalde rechten, namelijk: “naarmate de tijd verstrijkt en het recht behaald is, vergeten we te beargumenteren waarom het recht belangrijk is”. Om rechten te beschermen, moeten we weten waarom we vinden dat ze belangrijk zijn.

Maar er zijn ook positieve ontwikkelingen in Nederland, zoals de afschaffing van de verplichte bedenktijd per 1 januari 2023 en het initiatiefvoorstel om de abortuspil via de huisarts te verstrekken.

‘Vrouw, leven, vrijheid!’
Na de dood van Mahsa Amini op 16 september 2022 zijn er dagelijks demonstraties in Iran voor vrijheid en gelijke rechten. Deze protesten worden voornamelijk geleid door vrouwen tegen de beperking van hun rechten door het regime. Zangeres en actrice Nieloefaar zet zich door middel van muziek en social media in voor vrouwen in Iran. Tijdens de lezing vertelt ze over de situatie in Iran en hoe de internationale gemeenschap ondersteuning kan bieden.  

Volgens Nieloefaar is het probleem dat er niet op een menselijke manier naar de situatie in Iran wordt gekeken, Iran “wordt gezien als een land in het Midden-Oosten waar altijd iets aan de hand is. Het is nodig om op een menselijke manier naar het probleem te kijken”. In Nederland weten volgens Nieloefaar veel mensen niet af van de situatie omdat de media daar te weinig aandacht aan schenkt. Op social media is er meer aandacht voor de situatie, maar in het echte leven is deze aandacht niet terug te zien; weerspiegeld in bijvoorbeeld de opkomst bij protesten. Op de vraag hoe mensen op een afstand kunnen helpen antwoordt Nieloefaar dat “je al kunt bijdragen door aanwezig te zijn bij protesten en demonstraties”. Ook helpt praten en een podium bieden, zoals bij deze lezing. Óók kun je je inlezen over de situatie in Iran en solidariteit tonen door dingen te delen op social media. Beelden spelen heel erg mee in mensen hun verbeelding.” Na afloop zong Nieloefaar de Perzische versie van Bella Ciao, wat een strijdlied is geworden voor Iraanse vrouwen in hun strijd voor vrijheid.

Vrouwen aan de top
Vrouwen worden op verschillende manieren nog benadeeld op de arbeidsmarkt. Zoals door de loonkloof, ongelijke vertegenwoordiging in leidende functies en discriminatie op basis van geslacht. Hoe is het om als vrouw een functie te bekleden die voornamelijk wordt gedomineerd door mannen? Wat is het effect op de relatie tussen vrouwen onderling? Nooren, voorzitter college van bestuur bij de Hogeschool van Amsterdam en Deelen, schrijfster van Krabben: Van Vrouw tegen tot Vrouw  geven een inkijk.

Nooren vertelt dat er duidelijk een ondervertegenwoordiging is bij leidinggevende functies. Bij een vergadering bijvoorbeeld, als daar maar één man aanwezig is dan wordt er wat van gezegd, is er maar één vrouw aanwezig dan valt het niet eens op. Binnen haar eigen carrière werd haar vertelt dat ze zich niet te vrouwelijk moest gedragen. Omdat zij een inherent zorgzaam persoon is en dit vaak met vrouwelijkheid wordt geassocieerd, moest ze soms tegen haar natuurlijke aard vechten om serieus te worden genomen. Zelf heeft ze zich vaak aangepast aan situaties om dit haalbaar te maken, waarbij ze zich altijd afvroeg wanneer je bepaald gedrag op de werkvloer agendeert en wanneer je het aan je voorbij laat gaan. Deelen beschrijft hoe dit effect heeft op de relatie van vrouwen onderling. In haar boek gebruikt ze de metafoor van de krabbenmand: als er één krab in een mand zit dan kan hij eruit, als er meerdere krabben in diezelfde mand zitten dan krabben ze de andere krabben omlaag. In deze metafoor stellen vrouwen de krabben voor, en het patriarchaat de mand: probeer je uit de mand te klimmen, dan word je door anderen naar beneden gehaald. Volgens Deelen wordt dit op de volgende manier weerspiegeld op de arbeidsmarkt: “Er zijn functies die voornamelijk bekleed worden door mannen, waardoor er minder plek is voor vrouwen. Als er binnen een organisatie een functie vrijkomt waarbinnen de meerderheid een man is, dan moeten vrouwen onderling vechten voor die functie en worden ze concurrentie van elkaar.” Deze onderlinge concurrentie wordt dus gecreëerd door de manier waarop de maatschappij is ingedeeld.

Hoe kunnen we de situatie veranderen? Volgens Deelen begint het bij erkennen dat je meedoet aan het krabben, dat is de enige manier om het te bespreken en je gedrag te veranderen. Daarnaast is het belangrijk dat je, als je de kans krijgt, vrouwen naar voren duwt. Nooren geeft twee tips mee aan vrouwen, ten eerste: geloof in jezelf, reageer op vacatures zelfs als je niet voldoet aan de eisen. Vraag jezelf af of je de functie leuk vindt, en als het antwoord ja is, reageer en laat je niet ontmoedigen door eisen waar je niet aan voldoet. Ten tweede dat het belangrijk is om binnen een relatie afspraken te maken over wat gelijkwaardig is en om financieel onafhankelijk te zijn als vrouw.

De participatie van mannen
Heerma van Voss, romanschrijver en historicus, wordt uitgenodigd om te praten over het gebrek aan participatie van mannen in het gevecht voor gelijkwaardigheid. Ooit schreef Heerma van Voss “te weinig mannen spreken zich uit over het feminisme en te weinig vrouwen spreken zich kritisch uit over het feminisme” wat volgens hem een lompe samenvatting is van het feit dat interne kritiek altijd moet plaatsvinden, ook als je tot dezelfde groep behoort. Hoe dit effect heeft op mannen participatie komt volgens Heerma van Voss omdat “er kan gezegd worden dat mannen een stap terug moeten doen en dat wordt dan toegejuicht. Later wordt er gezegd dat mannen moeten participeren en dat wordt even hard toegejuicht.” Nu zijn die twee statements volgens Heerma van Voss onafhankelijk verklaarbaar maar niet allebei even waar.  Als we zulke gesprekken voeren moet er een gesprek volgen over wat er met de inhoud wordt bedoelt. Omdat het anders kan resulteren in onduidelijkheid en ongemak, bijvoorbeeld bij mannen die willen participeren in feminisme, waardoor ze het zekere voor het onzekere nemen en zwijgen. Heerma van Voss denkt dat mannen naast dit ongemak ook niet participeren door “lafheid of het niet willen aan horen van de problemen. Ze moeten aangesproken worden op de gedeelde verantwoordelijkheid, want het is een collectieve strijd.”

Als reactie hierop sluit Verwey mooi af met de vraag : “Wat is een bevrijde vrouw zonder een bevrijde man?”

Meer weten of verder lezen?
Lees het artikel Mannen ga het gesprek aan door Daan Heerma van Voss.

Kijk de documentaireserie van Dzifa Kusenuh Abortus is geen misdaad.

Lees het artikel Waarom vrouwen elkaar naar beneden halen door Milou Deelen.

Om meer te weten over de situatie in Iran kun je zangeres Nieloefaar volgen op Instagram, Tiktok of artikelen lezen zoals bijvoorbeeld: ‘Als vrouwen vrij zijn, is iedereen vrij’ – Iraanse vrouwen over hun opstand in Wordt Vervolgd.

Met dank aan de HVA voor het organiseren van het evenement Vechten voor Vrouwenrechten.

Steun LOVER!

LOVER draait uitsluitend op vrijwilligers en donaties. Wil je dat Nederlands oudste feministische tijdschrift blijft bestaan? Help ons door een (eenmalige) donatie. Elke euro is welkom en wordt gewaardeerd. Meer informatie vind je hier.

Meer LOVER? Volg ons op Twitter, Instagram, LinkedIn en Facebook.