De studentes van Riyad

In Saoedi-Arabië dragen mannen een witte thawb en vrouwen een zwarte abaya. Beide gewaden bedekken het gehele lichaam maar waar je bij mannen nog het gezicht kan zien, zijn bij veel Saoedi-Arabische vrouwen alleen de ogen zichtbaar en soms zelfs dat niet. Op het eerste gezicht kan het verschil tussen de twee seksen in dit land niet groter zijn. Mannen mogen stemmen, vrouwen niet. Mannen mogen autorijden, vrouwen niet. Vrouwen mogen studeren, maar als ze gaan werken dan is het gebruikelijk dat ze het geld zelf houden. Mannen werken daarentegen voor het gezin. Deze weetjes geven geen goed beeld van hoe het er in praktijk aan toe gaat. Dit jaar zal ik het van dichtbij gaan meemaken. Samen met een vier andere Nederlanders in mijn team woon en werk ik sinds kort in Saoedi-Arabië. We zetten een nieuwe, Engelstalige bachelor klinische psychologie op aan de Princess Nora bint abdulrahman Universiteit. Deze universiteit is de grootste vrouwenuniversiteit ter wereld en staat in de hoofdstad Riyad. Vanuit Saoedi-Arabië zal ik verslag doen van wat we als werkende Nederlanders hier zoal meemaken.

De campus

Afgelopen februari ben ik ter voorbereiding rondgeleid over de campus, die toen werd afgebouwd. Uit mijn autoraampje zag ik de grote luxe gebouwen. De architect legde me uit dat het hele campusterrein twee jaar geleden nog dorre woestijn was. Het antwoord op mijn vraag waarom de universiteit met zo’n haast is gebouwd, is net zo verhelderend als verwarrend: “Omdat de koning het wilde.” Hoewel je in Nederland niet de beste verhalen hoort over de positie van vrouwen in Saoedi-Arabië, is de koning kennelijk wél een voorstander van goed onderwijs voor vrouwen. Tijdens mijn verblijf kwam ik erachter dat slechts weinig van de zaken zo zwart-wit zijn als ze van tevoren leken.

In alle openbare ruimtes is het hier verplicht voor vrouwen om een abaya aan te hebben en vaak ook om hun haar en gezicht bedekken. Op de universiteit is ervoor gezorgd dat vrouwen op grote delen van de campus zonder abaya kunnen rondlopen. Hiervoor zijn hoge muren opgetrokken rond de gedeeltes waar les wordt gegeven. Mannen mogen niet achter deze muren komen. En hoewel ik als coördinator verantwoordelijk ben voor het opzetten van de bachelor, mag ook ik de studentes niet zien. Gelukkig is er Saskia, één van de twee Nederlandse vrouwen in het team. Zij verzorgt de eerste serie colleges en leert de studentes tijdens de eerste lessen veel beter kennen.

De studentes

Nadat Saskia een week aan de universiteit heeft gewerkt, ben ik benieuwd naar haar eerste indrukken. Ze vertelt dat de studentes niet zo heel veel verschillen van de Nederlandse studenten. Het zijn meiden van een jaar of 19 met interesses als winkelen, make-up en lezen. Ze hebben gewone hobby’s en sommigen doen ook aan een sport. Enkelen hebben al een eigen gezin met kind, iets wat hier heel gebruikelijk is op die leeftijd. Het Engels als voertaal is voor hen nieuw, maar tijdens de lessen wordt alsnog goed meegedaan. De ene student zegt wat meer dan de ander, maar eigenlijk gaat het tijdens de les er net zo aan toe als op een Nederlandse universiteit. Het zijn de kleinere dingen die juist opvallen. Zo werd er flink gegiecheld toen foto’s van de mannelijke stafleden getoond werden tijdens het introductiecollege. De kans dat de studentes deze mannen ook echt tegen zullen komen is door het gescheiden bestaan heel klein.

Eén student vraagt tijdens een onderwijsbijeenkomst wat Saskia nu zelf vindt van Saoedi-Arabië. Als ze vertelt dat haar vrienden in Nederland dachten dat ze een boerka aan zou moeten en dat de vrouwen hier ongelukkig waren door hun beperkingen, beginnen de studentes heel hard te lachen. “Nee hoor, wij zijn echt niet ongelukkig en u, moet een boerka aan?” De meisjes leggen uit dat ze het eigenlijk wel fijn vinden om rondgereden worden, want het verkeer is hier immers een chaos. Wel blijkt dat over het onderwerp vrouwenrechten nog voldoende te bespreken valt. Het belangrijkste dat dan genoemd wordt, is niet het autorijden of stemmen maar de rechten van een vrouw na een scheiding. Hier zijn dan de meeste rechten voor de man en moet de vrouw vaak speciaal toestemming vragen om met haar kind weg te kunnen.

Tussen mythe en realiteit

Aan de ene kant worden we gerustgesteld dat de vrouwen het zo slecht niet hebben, aan de andere kant blijkt dat vrouwen hier wel degelijk worden beperkt en zich daarvan bewust zijn. Het zijn alleen geen zaken, waar we in Nederland over praten als we het hebben over vrouwen in Islamitische landen. Vaak als ik hier geconfronteerd wordt met dergelijke misvattingen is de werkelijkheid alleen maar vreemder dan de mythes. Ik heb nog een heleboel vragen: “Als men zo gescheiden leeft, hoe vind je dan een partner?”, “Als vrouwen vaak niet gaan werken, wat gaan al onze studentes dan doen als ze klaar zijn?” en “Wat zit er toch onder die abaya?”. De komende tijd zal ik proberen antwoorden te vinden.