Delfts Blauw meets Hijab

interview met regisseur Janina Pigaht

Het Islamdebat is niet meer weg te denken uit onze maatschappij. Uit verwachte en onverwachte hoeken klinkt steeds hetzelfde argument: wij, Nederlanders, zijn zeer geëmancipeerd en vrijgevochten en zij, de Islamitische gemeenschap, zijn dat vooral niet. Hierdoor is het idee ontstaan dat de Nederlandse identiteit – wat dat dan ook moge zijn – per definitie niet verenigbaar is met het Islamitisch geloof. In haar documentaire Delfts Blauw meets Hijab spreekt Janina Pigaht met Laura, Marion, Anne-Marie en Elsa, vier jonge Nederlandse vrouwen die zich hebben bekeerd tot de Islam, over de volgende vraag: kun je zowel Nederlands als Moslim zijn?

Pigaht
Janina Pigaht is geboren in Duitsland en heeft tijdens haar jeugd in Engeland, Noorwegen en Egypte gewoond. Negen jaar geleden verhuisde ze naar Nederland, leerde de taal, en begon aan de opleiding Theater-, Film-, en Televisiewetenschappen aan de Universiteit van Utrecht. ‘Ik weet al vanaf jongs af aan dat ik iets met film wil doen. Eerst als actrice, toen als regisseur, om uiteindelijk in de wetenschap terecht te komen.’ In 2006 richtte ze met twee studiegenoten haar eigen productiebedrijf op. Om haar eigen stem en stijl te vinden vertrok Pigaht in 2007 naar Zuid-Afrika om stage te lopen bij een bedrijf dat Wildlife documentaires produceert. Ze merkte echter al snel dat zij die hier niet ging vinden. ‘Mijn echte passie bleek toch human interest te zijn. Dat was voor mij ook één van de redenen om eind 2009 uit mijn bedrijf te stappen. Ik miste het gender- en etniciteitaspect, de koppeling naar theorie. Bij thuiskomst in Nederland heb ik me toen ingeschreven voor de master Comparative Women’s Studies in Culture and Politics aan de Universiteit van Utrecht.’

Hoofddoek
Het is tijdens deze master dat Pigaht op het idee komt om Delfst Blauw meets Hijab te maken. ‘Ik wist al dat ik bij wijze van stage een documentaire wilde maken. Het Islamdebat was toen al in volle gang en het viel mij op dat er over het Islamitisch geloof werd gesproken alsof het totaal in strijd is met de zogenoemde Nederlandse normen en waarden.’ Toen Pigaht op straat een meisje zag lopen met blauwe ogen, een hele lichte huid én een hoofddoek, ging het balletje aan het rollen. ‘Het hele Islamdebat is opgehangen aan emancipatie. Volgens de rechtse retoriek zijn Nederlanders geëmancipeerd en daar hoort het dragen van een hoofddoek niet bij. Dat een Nederlands meisje zich bekeert tot de Islam lijkt dus heel tegenstrijdig.’ Het toeval wil dat een Nederlandse klasgenoot van Pigaht in diezelfde periode opeens een hoofddoek droeg. Na een gesprek met haar stond het onderwerp voor de documentaire voor Pigaht vast.

Respectvol
Het vinden van vrouwen die mee wilde werken aan Delfts Blauw meets Hijab was voor Pigaht niet de enige uitdaging. ‘Hoe kan ik als feminist een documentaire maken die feministisch is, inhoudelijk klopt, maar ook een breed publiek aanspreekt? Met die vraag heb ik lang geworsteld. Het moet entertainen, maar je moet tegelijkertijd ook respectvol en evenwichtig met je geïnterviewden omgaan.’ Vanuit de Islamitische wereld is er veel wantrouwen tegen het medium tv omdat zij vaak het gevoel hebben in een verkeerd licht te worden gezet. ‘Ik heb veel energie gestoken in het opbouwen van vertrouwen. Het was voor mij erg belangrijk dat zij niks tegen hun zin deden en dat zij genoeg vertrouwen hadden om samen met mij een goede documentaire te maken.’ Voor Pigaht is dat wat Delfts Blauw meets Hijab een feministische productie maakt. ‘De vrouwen mochten bijvoorbeeld zelf bepalen waar zij gefilmd zouden worden. Ook heb ik mijzelf als maker en regisseur bewust in beeld gebracht en gesitueerd. Ik vertel bijvoorbeeld over mijn jeugd in Egypte, waar mensen anders leefden en andere kleren droegen dan ik gewend was. Ook vertel ik hoe ik het Islamdebat in Nederland ervaar.’

Veel gezichten
Op 6 november gaat Delfts Blauw meets Hijab in première tijdens het vijfde SCENECS, The International Debut Film Festival in Amersfoort. ‘De documentaire heeft geen conclusie. Dat heb ik bewust gedaan, al kan ik me indenken dat niet iedereen daar even blij mee is. Hoe kun je een conclusie binden aan iets wat zo veel gezichten kent? Hoe kan ik daar een oordeel over vellen? Dat was ook niet het doel wat ik voor ogen had toen ik begon.’ Ik vraag haar wat zij dan wel met haar documentaire hoopt te bereiken. ‘Ik hoop natuurlijk dat mensen na het zien van Delfts Blauw meets Hijab iets meenemen waar ze voorheen niet aan hebben gedacht. Als je bijvoorbeeld een heel conservatief beeld over de Islam hebt, waarin vrouwen niets mogen en alleen maar thuis zitten, dan biedt mijn documentaire een heel ander perspectief. Ook heb ik vaak dezelfde vragen aan de verschillende vrouwen gesteld. Hierdoor worden de verschillen in de Islamitische samenleving benadrukt en kan men zien dat de beleving van de Islam, en de beleving van de Islam binnen de Nederlandse grenzen, voor iedere vrouw anders is en dus niet zo zwart-wit is als sommigen ons willen doen geloven.’

Film what you know
Voor haar volgende project is Pigaht het dagboek van haar Duitse grootvader aan het lezen, wat hij na zijn dood in 2005 aan haar en haar broer naliet. ‘Hij werd geboren in 1920 en zijn reflectie op onder andere de immigratieproblematiek in die tijd komt erg overheen met wat er nu om ons heen aan het gebeuren is. Door middel van zijn dagboek wil ik laten zien hoe bepaalde problemen binnen de maatschappij zich blijven herhalen.’ Pigaht is dus duidelijk nog niet klaar met het onderwerp. ‘“Film what you know” zei Martin Scorsese ooit. Tijdens mijn jeugd heb ik op veel verschillende plekken gewoond en ben ik dus veel in aanraking gekomen met mensen met verschillende achtergronden. Ik heb dit echter nooit als een probleem ervaren. De discussie rondom immigratie is voor mij dan ook niet te vatten. Het fascineert me dat sommigen zich zo negatief kunnen opstellen tegenover iemand die “anders” is. Of het nu gaat om religie, cultuur, seksualiteit, of iets anders. Voorlopig wil ik daar onderzoek naar blijven doen.’

Delfts Blauw meets Hijab gaat zaterdag 6 november om 12:00 in première.

Meer informatie over de documentaire vind je hier. 

Voor meer informatie over het festival en kaartverkoop: www.scenecs.com.