Een ander knuffelbeleid

Onze reguliere lezers hoeven we Lewis' Law waarschijnlijk niet uit te leggen. Voor degenen die nieuw zijn op onze site: Lewis’ Law wil zeggen dat elk feministisch artikel commentaren ontlokt die de noodzaak van het feminisme bewijzen. Vorige week, toen ons laatste artikel over Keulen onverwachts viral ging, kregen we te maken met een variant op Lewis’ Law. De commentaren onder dat antiracistische artikel bewijzen namelijk de noodzaak van het antiracisme.

Sinds er honderden vrouwen werden aangerand en overvallen op het Keulse stationsplein op oudjaarsavond is de berichtgeving van Nederlandse media tegenstrijdig. De overheersende teneur was dat we het probleem eindelijk eens moesten benoemen. En dat probleem is – zo werd al snel gezegd – dat oorlogsvluchtelingen in buitensporige mate vrouwenhatende verkrachters zijn. Al snel werd er opgeroepen om vluchtelingen op te sluiten en terug te sturen, en desnoods in elkaar te slaan. In de weken daarna kwamen er honderden berichten in omloop over seksueel geweld door vluchtelingen, waarvan vele later racistischepropaganda bleken.

Omdat wij bij LOVER niet geloven dat racistische vooroordelen bescherming bieden tegen seksueel geweld, staken wij onze afkeer van dit discours niet onder stoelen of banken. Toen Officier van Justitie Ulrich Bremer de afkomst van de verdachten bekend maakte, viel ons op dat slechts drie van hen uit een actief oorlogsgebied komt, met name Syrië en Irak. Als men het heeft over vluchtelingen wordt meestal deze groep uit een officieel oorlogsgebied bedoeld. De Duitse pers stelde dan ook terecht dat er zich onder de verdachten ‘asielzoekers en ongedocumenteerde immigranten zijn uit Marokko en Algerije.

Voor de nieuwe reageerders op onze site was het allemaal één pot nat: vluchteling, asielzoeker, illegaal, Noord-Afrikaan. Een grove oversimplificatie die getuigt van racisme. Veel reacties zijn woedend over onze weigering om deze groepen over één kam te scheren. Wij zouden semantische excuses zoeken om de daders te ontzien, concluderen ze. De oorzaak van seksueel geweld in Keulen en elders is het zogenaamde ‘allochtonenknuffelbeleid’ dat Europa de afgelopen decennia gevoerd zou hebben, stellen ze. En natuurlijk de cultuur van de aanranders.

Met dat laatste zijn wij het volmondig eens. De cultuur van aanranders is rape culture, een cultuur waarin seksuele intimidatie en geweld altijd aanwezig zijn zonder dat daar iets tegen wordt gedaan. Seksueel geweld wordt niet gezien als een oplosbaar probleem, maar als een voldongen feit. Ondertussen worden slachtoffers niet serieus genomen en wordt er nauwelijks opgetreden tegen grensoverschrijdend gedrag. overal ter wereld aanwezig. Het wordt niet geïmporteerd uit exotische culturen. In Nederland groeien we ook op met de opvatting dat mannen onder sommige omstandigheden het recht hebben op affectie en seks, en dat het niet sexy of romantisch is om er beleefd om te vragen. Dat slachtoffers verantwoordelijk zijn voor hun eigen veiligheid als het om verkrachting gaat. En dat vrouwen niet zeggen wat ze bedoelen, dat hun nee vaak eigenlijk een ja is, en dat ze vaak valse beschuldigingen uiten als ze achteraf spijt van de seks hebben.

Het mondiale karakter van rape culture aansnijden wordt echter maar al te vaak gevolgd door het verwijt van de ‘tu quoque’-drogredenering: de jij-bak. Ook in de reacties onder ons laatste Keulen-artikel. Wij zetten er graag de balk in eigen ogen tegenover. Ten diepste gaat deze discussie immers over de vraag waarom sommige mannen vrouwen aanranden, en anderen niet. Als we de meest fanatieke critici moeten geloven, zijn wij ‘allochtonenknuffelaars’ die de slachtoffers van seksueel geweld groot onrecht aandoen uit een misplaatst antiracistisch sentiment.

Als er al zoiets is al een ‘allochtonenknuffelbeleid’ moet ik dat nog zien. Van het bewijs. Er gaat geen dag voorbij of een politicus of opiniemaker schuift ze collectief de schuld in de schoenen van een wereldwijd sociaal probleem. Discriminatie op de arbeidsmarkt en in het uitgaansleven is eveneens een voldongen feit. Politiegeweld wordt buitenproportioneel gebruikt tegen Nederlanders van kleur. Er is niets zo politiek correct als het betuttelen en beschimpen van moslims en immigranten. De snelst groeiende politieke partij in Nederland heeft er haar hele verkiezingsstrategie omheen gebouwd. Daar is weinig knuffeligs aan.

Wat er in Nederland wel heerst, is een mannenknuffelbeleid – al mag dat natuurlijk niet op die manier worden benoemd. Maar het mag geen verrassing heten dat een samenleving waarin mannen zo oververtegenwoordigd zijn in de top van de media, de politiek en het bedrijfsleven vooral de belangen van mannen dient. Ter nuancering: niet die van alle mannen natuurlijk. Privilege is een complex systeem waarin niet alleen gender en ras een rol spelen, maar ook economische en sociale klasse. En de laatste decennia maken vrouwen inderdaad een enorme inhaalslag. Mannelijke dominantie is niet meer vanzelfsprekend. En dat maakt veel mannen onzeker omdat sociale status in onze samenleving afhankelijk is van overwicht. Daarom voelen ‘echte mannen’ zich bedreigd.

En hoe bewijs je traditioneel dat je een echte man bent? Door agressie en geweld. Door dominantie te claimen over vrouwen. En dat is precies wat er gebeurt in álle samenlevingen waar mannen de controle verliezen over hun sociale positie. Mannen proberen de controle over hun levens terug te pakken door vrouwen te intimideren. Dat speelt in PVV-sympathisanten in Spijkenisse en elders het nodig om te laten weten dat antiracistische feministen in hun ogen verkracht willen worden, of zelfs moeten worden om ze een lesje te leren.

Overal ter wereld leidt sociale en persoonlijke onzekerheid tot pogingen om vrouwen te controleren. Marginalisatie draagt daar ook aan bij. Daarom wordt misogynie vooral gezien als een probleem van armere sociale klassen uit de globale periferie. Maar onze samenleving is systematisch vervreemdend: ook rijke, succesvolle witte mannen compenseren voor hun angsten door macht uit te oefenen over vrouwen. Misogynie zalft het gewonde mannelijke ego. Onze samenleving heeft weinig ruimte voor kwetsbaarheid en solidariteit, en dus voelen mannen de behoefte om anderen te domineren.

Het idee dat dit een specifiek islamitisch fenomeen is, is schadelijk. Dat is in feite namelijk een afleidingsmanoeuvre die feminisme als dekmantel gebruikt voor islamofobie. Het komt maar al te vaak voor dat vrouwen in Europa wordt verteld dat ze niet zo moeten zeuren over de loonkloof of ongewenste intimiteiten, omdat vrouwen in Saoedi-Arabië pas echt worden onderdrukt. Seksisme wordt alleen serieus genomen als de dader uit het buitenland komt. Tegelijkertijd halen Saoedische vrouwenhaters een vergelijkbare truc uit: ‘In het Westen worden vrouwen behandeld als lustobject, kijk eens hoe respectloos er met vrouwen wordt omgesprongen.’ Er is altijd wel iemand anders die zijn vrouw slechter behandelt. Door het probleem te externaliseren hoeft geen van de partijen de eigen verantwoordelijkheid te nemen. Sterker nog, daarmee rechtvaardigen zij hun eigen paternalisme.

Maar als het probleem werkelijk bij islamitische culturen zou liggen, welke oplossing zouden de nieuwe reageerders op onze site dan graag zien, als we afgaan op wat ze impliceren in hun reacties? Een vorm van gedwongen assimilatie misschien? Grootschalige kolonisatie of zelfs genocide? Een opheffing van de scheiding tussen kerk en staat? Dichte grenzen zijn evenwel geen oplossing: dat zou een humanitaire en economische ramp veroorzaken die zijn gelijke niet kent. Migrantenvrouwen zouden daar als eerste de dupe van worden. Het zegt veel dat hun onderdrukking alleen wordt ingezet om hun echtgenoten, vaders en religie te demoniseren en geweld en discriminatie te rechtvaardigen. De bescherming tegen seksueel geweld die nu door extreemrechts wordt geëist, is alleen bedoeld voor witte vrouwen die gehoorzaam en braaf zijn. Deze golf van rechtse toewijding aan de veiligheid van vrouwen is voorwaardelijk en tijdelijk.

De oplossing die ik zie is moeilijker. We leren onze kinderen dat hun eigenwaarde niet afhankelijk is van macht of seks. We leren zorg te dragen voor onszelf en anderen. Als gemeenschap corrigeren we vooroordelen, ongelijkheid en grensoverschrijdend gedrag. We behandelen seksueel geweld als een misdaad die in een rechtsstaat wordt bestraft, ongeacht wie de dader is. We geloven en steunen slachtoffers van geweld en misbruik. We breken de systemen af die ons aanmoedigen om anderen te zien als tegenstander of object. In plaats daarvan moedigen we die zorgende houding bij mannen aan, stimuleren we gezonde relaties op basis van gelijkwaardigheid en verheffen we compassie tot de eerste deugd. Het is een andere kijk op een mannenknuffelbeleid, die in feite veel gezonder is. Een ambitieuze kijk? Zeker. Het aanwijzen van een zondebok is gemakkelijker. Het lost het probleem alleen niet op.