EERBETOON AAN EEN ZACHTE KRACHT

Raden Ajeng Kartini – Raden wil zeggen dat je van Javaanse adel bent – was Indonesie’s belangrijkste voorvechtster van vrouwenonderwijs. De mooie negentiende-eeuwse aristocrate wordt elk jaar op haar verjaardag nog bezongen op de Indonesische scholen, met het lied ‘Ibu Kita Kartini’ (onze moeder Kartini), omdat zonder haar er geen vrouwenonderwijs in het land zou hebben bestaan. Kartini was een zachte rebel – ondanks haar gedurfde gedachtengoed gaf ze de liefde voor haar familie voorrang – die al op haar vijfentwintigste overleed. Niettemin werd ze in die tragisch korte levenspanne de grootste motor van de Indonesische strijd voor vrouwenrechten.

Kartini ging zelf tot haar twaalfde naar school, wat in die tijd hoogst ongebruikelijk was voor hooggeplaatste Javaanse dames. Daardoor sprak en schreef ze vloeiend Nederlands. Na haar schooltijd leefde ze lang in afzondering in haar ouderlijk huis, in afwachting van het huwelijk dat voor haar gearrangeerd was (wat dan wel weer hoogst gebruikelijk was voor die tijd), een periode die ze vulde met een intensieve briefwisseling met haar Nederlandse vriendinnen. Via dat kanaal ging ze Nederland zien als het land van de vrijheid, waar vrouwen zelf hun keuzes konden maken over hun opleiding, huwelijk en carrière. Uit haar brieven stijgt het beeld op van een vrouw die haar tijd ver vooruit was op het gebied van gendergelijkheid en nationale onafhankelijkheid van het toenmalige Nederlands-Indië. In haar dromen over een betere samenleving was Kartini bovendien bijzonder onzelfzuchtig, haar eigen vrijheid vond ze minder belangrijk dan het belang dat emancipatie zou hebben voor de hele Indonesische samenleving.

Kartini’s brieven zijn nu gebundeld onder de titel Habis Gelap Terbitlah Terang – inderdaad, ze zijn daarvoor in het Bahasa vertaald. De oorspronkelijke brieven zijn ongetwijfeld in het Nederlands, maar hier helaas nog niet verkrijgbaar. Het wachten is op die ene uitgever met visie die haar brieven ook voor de Nederlandse markt durft te publiceren. Tot die tijd moeten we het doen met de (Engelstalige) recensie van Habis Gelap Terbitlah Terang door Najwa Abdullah van Aquila Style, die daarin tevens een fraai eerbetoon brengt aan de vrouw die ervoor zorgde dat ook zij een opleiding kreeg. ‘Raden Ajeng Kartini, Indonesia’s champion of education for women’ staat vandaag centraal bij LOVER.

‘I realise that Kartini is not only a heroine for our women’s struggle, but for everybody in Indonesia. She was more than a feminist who believed women and men should work side by side; she was also a nationalist who thought education would help unite the diverse groups of people in her country. Deeply spiritual, she saw the connection between God and humankind as deeply personal and regretted how society misinterprets religion and forces humans apart.’ – Najwa Abdullah