eMANcipator Jens van Tricht over feminisme
"Ik begon in te zien dat mijn eigen kwetsbaarheid en onzekerheid te maken hadden met het geweld, de uitsluiting en vernedering die ik van andere mannen had meegemaakt."
Wie zich heeft ingezet voor meer vaderschapsverlof in Nederland zal ongetwijfeld de naam Jens van Tricht hebben gehoord. Als mede-oprichter van Emancipator heeft Jens zich al jarenlang ingezet voor de emancipatie van mannen, vrouwen, en non-binaire mensen. Hoe is dat zo gekomen? Hoe is het leven als radicaal-feministisch vader, en is hij de gendergevangenis succesvol ontsnapt? Tim de Visser vroeg het hem tijdens een interview in café de Ysbreeker te Amsterdam.
Het is lastig om mannelijkheid te duiden. Zelfs als biologische categorie is het niet eenvoudig. Genitaliën, chromosomen of hormonen maken immers niet per sé de man, en ook per cultuur en historische context verschilt de invulling enorm. Jens beaamt dit: "Er is niet één man, in algemene zin. Er zijn verschillende mannen". Hij vertelt dat de dominante Westerse visie op gender niet universeel is, maar zich tot op de dag van vandaag aan iedereen opdringt. "De wereldgeschiedenis is vanuit een koloniaal perspectief geschreven. Het is hele volkeren onmogelijk gemaakt hun eigen visie op gender voor te stellen of te behouden."
Het is ook niet zijn bedoeling om mannen te redden. "Mannen zijn geen bedreigde soort", geeft hij aan."Radicaal gezegd is het hele denken in termen van dominantie en onderschikking patriarchaal. Ik bedoel daarmee niet dat mannen dat per sé doen, maar het wordt mannen wereldwijd wel aangeleerd om zich meer te spiegelen aan dominante rollen. Dat impliceert ook een complementaire, ondergeschikte rol voor vrouwen. Ik zie het als mijn taak om daar enige twijfel in aan te brengen."
Hij denkt overigens niet dat we het systeem in één keer kunnen omtoveren. "Dat is te groot. We kunnen wel druk opbouwen om dat systeem stukje bij beetje te transformeren. Daar is de MenEngage Alliance een goed voorbeeld van: meer dan 700 organisaties over de hele wereld die met jongens en mannen samenwerken om rechtvaardige genderverhoudingen te bevorderen, van Amerika tot het Midden-Oosten. Emancipator wil dat netwerk in Nederland uitbreiden."
Tegenwoordig houdt Jens zich via Emancipator ook bezig met de internetcampagne Vader Zoekt Verlof , een pleidooi voor uitbreiding van de Nederlandse ouderschapsverlofregelingen. Op de site laten mannen weten waarom zij graag verlof zouden opnemen om meer tijd met hun kinderen door te brengen.
Volgens Jens is het ook belangrijk om strategisch na te denken over de aanpak. "Ik druk me meestal voorzichtig uit. Je wilt niet dat negatieve, aanvallende aspect reproduceren. Een macho vader kan nog steeds willen dat zijn dochter met respect wordt behandeld en carrière kan maken. Dat is een veilige ingang, een goeie manier om hem te benaderen. Ik heb me strategisch gericht op de vraag: Wat kunnen mannen bijdragen aan de oplossing, en wat hebben we erbij te winnen?"
Die vraag speelt natuurlijk ook een rol in Jens’ privéleven. Als uitwonende vader van een éénjarige dochter en stiefvader van de zestienjarige zoon van zijn vriendin is zijn vaderschap allesbehalve traditioneel. "Ik ben een lastige co-ouder, denk ik. Ik wil op alle slakken zout leggen. Of dat nou gaat over de naam of de kleding van de baby, of de bredere opvoeding. Het gevaar bestaat dat mijn kinderen mijn project worden. Ik moet ze daarin ook vrijlaten. Je kunt je hart vasthouden voor hun reactie op mijn aanpak. Wat ik ze leer is natuurlijk wel in spanning met de rest van de samenleving."
Het blijft een uitdaging om een mannelijke feminist te zijn. Niet vanwege zijn vrouwelijke collega’s overigens. "Ik herken niet het beeld van de mannenhatende feminist. Sommige vrouwen in de feministische beweging staan heel positief ten opzichte van ons werk, of hebben het zelfs geïnitieerd. Anderen staan er heel kritisch tegenover. Ineens gaat er veel geld en aandacht naar mannen toe. Wij worden als mannen ook serieuzer genomen terwijl we hetzelfde zeggen. Waar blijft dan de aandacht voor vrouwen? Aan de andere kant is het werken met mannen echt onmisbaar in het bereiken van gendergelijkheid. We zijn een wezenlijk deel van het probleem op allerlei vlakken en moeten dus ook deel van de oplossing worden."
Zelf staat Jens zeer kritisch ten opzichte van dominante mannelijkheid, omdat die ook schadelijk is geweest voor hemzelf. "Ik begon in te zien dat mijn eigen kwetsbaarheid en onzekerheid te maken hadden met het geweld, de uitsluiting en vernedering die ik van andere mannen had meegemaakt. Ik heb mezelf lang de grootste mannenhater gevonden die er bij vrouwenstudies rondliep. Ik begon aan die studie met een negatief oordeel over mijn eigen mannelijkheid. Het duurde ook heel lang voordat ik het gevoel had dat ik überhaupt recht van spreken had in die ruimte."
Buiten de studie was het in eerste instantie moeilijk om gelijkgestemden te vinden. "Ik ging vrouwenstudies studeren toen ik onderdeel was van de kraakbeweging, maar dat was een wereld van mannetjesputters. Je hoorde jezelf 'te vermannen' om op de barricades te gaan staan. Zorgzaamheid en gendergelijkheid werden gezien als een afleiding van het revolutionaire verzet. Ik kreeg daar geen voet aan de grond met mijn mannenfeminisme." Gelukkig komt daar de laatste jaren steeds meer verandering in, volgens Jens. "Ik ben 26 jaar geleden aan dit thema begonnen, en ik heb me lange tijd een roepende in de woestijn gevoeld die af en toe andere roependen tegenkwam. Nu lijken er oases te ontstaan."
Jens staat nog steeds op de barricades om destructieve mannelijkheid te bestrijden, maar dat betekent ook dat hij zijn eigen geïnternaliseerde denkpatronen moet confronteren, en dat vindt hij niet eenvoudig. "Ik probeer in mijn werk zorgzaam te zijn voor mezelf, wat een lastige uitdaging is. Ik ben namelijk nog steeds een workaholic. Ik heb een stemmetje dat zegt dat ik niet de echt de moeite waard ben als ik niet presteer. Dat meet ik niet af aan mijn bankrekening, maar aan het aantal interviews, of de hoeveelheid mails die ik krijg. Dus dat is nog steeds een worsteling, ja. Het zou niet om mij moeten gaan, maar om de verandering in de wereld. Toch is zelfs dat uitgangspunt traditioneel mannelijk. Alsof het persoonlijke domein en 'de wereld' van elkaar gescheiden zijn."
Ten slotte roept Jens alle mannen op om zich in te zetten voor rechtvaardige genderverhoudingen. "Ik geloof dat de meeste mannen willen leven in een samenleving waarin mensen hun menselijkheid kunnen ontplooien ongeacht hun gender, en ik wil ze vooral uitnodigen om daar openlijk voor uit te komen. Veel mannen denken ten onrechte dat ze daarbij veel te verliezen hebben, maar de vrijheid die ook zij ervoor terug krijgen is de moeite waard. De wereld gaat kantelen, goedschiks of kwaadschiks, en mannen kunnen daar een positieve bijdrage aan leveren. Spreek je uit tegenover je vrienden, zeg ook eens dat je niet kan vergaderen omdat je eerder thuis moet zijn voor de kinderen. Sluit je aan bij Emancipator, like ons op Facebook. Het is echt alle hands aan dek nu. Wat zeiden we vroeger ook alweer? Blijf daar niet zo lullig staan, kom erbij en sluit je aan!"