Feministische theologie: van de tweede naar de derde golf

Zijn de onderwerpen van de 'tweede feministische golf' achterhaald, of juist verrassend actueel? Voor de 7e blog van de serie ‘Van Dolle Mina tot Twitterfeminist’ las Marie Christine van der Gronde twee teksten over feministische theologie.

Als klein meisje al werd ik vaak grappend “moeder overste” genoemd. Dat gebeurde vooral als ik zomaar zelf een plan maakte, en mensen om mij heen (meestal mijn kleine broertjes) aanspoorde om daaraan mee te werken.  Soms was het naar bedoeld, een katholieke equivalent van “bossy”. Maar vaak werd ik ook geprezen om mijn jonge tekenen van leiderschap: verantwoordelijkheid en autonoom denken. Daarmee kon ik wel bankdirecteur worden, of wetenschapper, of minister-president, of wat ik maar wilde. Nou, en ik wilde dus wel priester worden!

Helaas: zelfs na twee golven feminisme, waren er dus nog steeds dingen die meisjes niet mogen. Ik vond dat onbegrijpelijk en oneerlijk. Ik werd er ook wantrouwig van. Het scheen me toe dat het voor de mannen, met hun monopolie op kerkelijk leiderschap, wel heel handig is om te doen alsof God ook een man is, net als zij.  

Om dit monopolie op leiderschap te doorbreken, probeerde ik eens uit of God niet ook een vrouw kon zijn, door te bidden: “Onze Moeder, in de hemel…”, en ik merkte dat het mannelijke godsbeeld ook in mijn hart gegrift stond. Het zette me aan het denken: hoe kan het dat ik God zie als een man, en niet als een vrouw? Met die ene vraag doorkruiste ik alle hoeken van het feminisme. Mijn overzichtelijke conclusie: “man” is hoog, “vrouw” is laag. En God is hoog, dus God is “man”. Kennelijk vinden vrouwen zo laag, dat we de woorden die we gebruiken om over hen te spreken, niet zomaar durven gebruiken voor God.

In één van de bundels die ik las voor dit blog, schreven Denise van Dijk c.s. daarover:

“Als mensen vinden dat het gewaagd, degraderend of vervreemdend is om over God te spreken met behulp van vrouwelijke voornaamwoorden, dan zegt dat misschien iets over de manier waarop vrouwen en het vrouwelijke worden gewaardeerd.” (Feministische theologische teksten, p. 88)

En precies daarom is het zo belangrijk om de woorden die we gebruiken om te spreken over God, te heroverwegen. In mijn eigen geloofsleven heb ik altijd veel behoefte gehad aan een Bijbelvertaling waarin God niet steeds een man is, maar ook soms een vrouw. Hetzelfde geldt voor de lezer: die is soms ook een vrouw. Maar het lijkt wel of de Bijbel geschreven (en vertaald) is door mannen,  over mannen en voor mannen.

Daarom ben ik gestart met het online initiatief “BijbelVrouwen”. BijbelVrouwen hertaalt en verspreidt Bijbelteksten via Facebook, Twitter en Blogspot. De teksten zijn precies die van de Nieuwe Bijbelvertaling, met één verschil: God wordt beschreven met vrouwelijke woorden. En de mensen waarop de teksten betrekking hebben, ook. Zo hertaalde BijbelVrouwen:

“Het licht van God beschijnt de geest van de mens, het dringt door tot in haar diepste gedachten.” (Spreuken 20:27) 

 “Zij moge je helpen, zij moge je zegenen, met zegeningen van de hemel daar boven, en van de oervloed in de diepte, met zegeningen van borsten en moederschoot.” (Genesis 49:25)

Het werk van feministischte theologen uit de jaren tachtig is nog altijd onverminderd relevant. Zonder de sterke denkers en doeners van de tweede feministische golf had ik me geen raad geweten met de geloofstraditie waarin ik ben opgegroeid. Doordat er al een beweging was waarmee ik mij kon identificeren, en waarbij ik mij kon aansluiten, durfde ik te geloven dat het zinvol was om te blijven, en meer ruimte te maken voor genderkritisch denken. We komen van heel ver, en is nog vreselijk veel te doen. Maar het vuur brandt!

Marie Christine van der Gronde is 29 jaar, jurist bij de overheid, en woont in Den Haag. In haar vrije tijd leest ze feministisch erfgoed en onderhoud t ze BijbelVrouwen op blogspot, facebook en twitter.

Met de blogserie ‘Van Dolle Mina tot Twitterfeminist’ verkennen we wat we nu nog kunnen met de thema's van de ‘tweede golf’. Aanleiding is de digitalisering van publicaties uit de ‘tweede feministische golf’ bij Atria. Het digitaliseringsproject is op 8 maart 2016 gepresenteerd in de Tolhuistuin (met medewerking van Stichting Literaire Activiteiten Amsterdam).

Deze blog verscheen ook bij AtriaOntmoet.