Gender in de klas

Zijn de onderwerpen van de 'tweede feministische golf' achterhaald, of juist verrassend actueel?  Voor de tweede blog van de serie ‘Van Dolle Mina tot Twitterfeminst’ dook Esther Vis in twee proefschriften uit 1982 over gender-stereotypen in het onderwijs. Deze zijn nog akelig actueel, stelt ze vast.

Tijdens het lezen van twee proefschriften uit begin jaren tachtig met als thema onderwijs in relatie tot meisjes en jongens, denk ik aan de schoolboeken voor het voortgezet onderwijs die ik in mijn eigen kast heb staan. Stereotypebeelden van mannen en - als je ze kunt vinden - vrouwen, vliegen je nog steeds om de oren en onderstrepen dat de publicaties 35 jaar later nog akelig actueel zijn.

In Sekse-ongelijkheid op school: Eigenschappen en leerprestaties van meisjes op school uit 1982 presenteren Hetty Dekkers en Maria Smeets een rapport over eigenschappen en leerprestaties van jongens en meisjes en geven zij verklaringen voor de gevonden verschillen. Op basis van van een uitgebreid en kritisch literatuuronderzoek, komt een belangrijke conclusie naar voren: jongens en meisjes zijn helemaal niet zo verschillend van elkaar! Sterker nog, ze hebben meer met elkaar gemeen dan dat er verschillen aan te wijzen zijn. Bovendien zijn deze verschillen de ene keer in het voordeel van jongens en de andere keer in het voordeel van meisjes. De mythe van de superieure piemel en de ondergeschikte baarmoeder valt dus in gruzelementen als het aankomt op leerprestaties. Ha!

Toch zijn de gevolgen van een jongen of meisje-zijn groot. Er zijn namelijk grote verschillen te constateren in de schoolkeuzes, het eindniveau en latere beroepsloopbanen van mannen en vrouwen, in het nadeel voor vrouwen. Dekkers en Smeets verklaren dit door te wijzen naar aangeleerde verschillen tussen jongens en meisjes. Geen nature, maar nurture is de pestkop, waarin het onderwijs ook een dikke vinger in de pap heeft.

Vormend onderwijs
In Docenten over onderwijs aan meisjes: Positieve discriminatie met een dubbele bodem uit 1982 heeft Paul Jongbluth onderzocht of er een verband bestaat tussen onderwijs en sociale ongelijkheid. Kort door de bocht gezegd nemen docenten normen en waarden van buiten de school, mee de school in, waaronder ideeën rondom mannelijkheid en vrouwelijkheid en hoe je jongens en meisjes moet benaderen. Zelfs al voelen docenten veel voor roldoorbrekend onderwijs, uiteindelijk wordt dit maar weinig actief als doel nagestreefd. Mede omdat het onderwijsveld zichzelf niet ziet als een sekserolbevestigend instituut. Hiermee wil Jungbluth niet zeggen dat scholen bewust stereotype jongens en meisjes creëren. Het is gecompliceerder, maar daarom niet minder belangrijk dat het hele onderwijsveld – pressiegroepen, beleidsfunctionarissen, docentenopleidingen, begeleidende instellingen, enz. – hun verantwoordelijkheid nemen en hun steentje bijdragen aan een gelijkwaardige wereld.

Docenten, geef het goede voorbeeld!
Ja, er is al veel bereikt op het gebied van emancipatie en toch krijg ik nog vaak kippenvel van boeken en artikelen uit de Tweede Feministische Golf, omdat ze nog steeds enorm actueel zijn. Ik struikel herhaaldelijk over de roze en blauw ingerichte kinderkamers die ik tegenkom op Funda en daarmee besef ik het hoe lastig het is om het idee van ‘natuurlijke’ mannelijkheid en vrouwelijkheid los te laten. Kinderen in Nederland zijn leerplichtig tussen 5 en 16 jaar en brengen in deze leeftijd heel veel uren door op school. Scholen en docenten hebben dus bij uitstek invloed die ze kunnen toepassen om een verschil te kunnen maken, zoals bovenstaande publicaties in de jaren tachtig al hebben aangetoond. Seksisme, racisme en andere vormen van ongelijkheid kunnen worden getransformeerd door het goede voorbeeld te geven, stereotypes tegen te gaan en kinderen te stimuleren te doen wat ze leuk vinden en waar ze goed in zijn. En dan niet vanuit de rollen die de boze grote mensen wereld buiten het onderwijs, van ons verwacht.

Esther Vis (24) heeft voor haar masterscriptie onderzoek gedaan naar representaties van mannen en mannelijkheid in recente geschiedenismethodes voor het voorgezet onderwijs. Ze werkt als vrijwilliger bij Doetank PEER en schrijft blogs voor haar website: www.visopreis.nl.

Met de blogserie ‘Van Dolle mina tot Twitterfeminist’ verkennen we wat we nu nog kunnen met de thema's van de ‘tweede golf’. Aanleiding is de realisatie van een digitale bibliotheek met materiaal uit de ‘tweede feministische golf’ bij Atria. Het digitaliseringsproject wordt met medewerking van SLAA op 8 maart 2016 gepresenteerd in de Tolhuistuin.

Deze blog verscheen ook bij AtriaOntmoet.

Foto: Wikimedia Commons.