Goed voor jezelf zorgen kan ook een goed voornemen zijn

Jonathan Borba via Unsplash

In januari willen we allemaal van onze decemberkilo’s af. Tijdens de feestdagen hebben we ons weer helemaal laten gaan met veel eten en weinig sporten, dus nu is het tijd om deze misstap te compenseren. Januari is hét moment om te beginnen met een nieuwe, gezonde levensstijl. Nieuw jaar, nieuwe kansen, dus ook een nieuw lichaam en een nieuw ik.  

We voelen ons enorm schuldig over ons eetgedrag in december. De schade die al die pepernoten, kerstdiners en oliebollen hebben aangericht, dient zo snel mogelijk te worden hersteld. Dus gaan we in januari massaal op dieet, doen we mee aan fit-in-30-dagen challenges, of nemen we toch maar weer een abonnement op de sportschool.

Dit schuldgevoel over ons eet- en sportgedrag wordt aangewakkerd door het kapitalisme: er is immers bakken met geld mee te verdienen. Dus komt de sportschool met speciale januari-aanbiedingen en gaat de eerste editie van de Allerhande elk jaar over het maken van een gezonde nieuwe start. Hoe meer wij het gevoel krijgen dat we ons gedrag moeten aanpassen, hoe meer tijd, energie én geld we erin stoppen om dit te bereiken. Dus schrijven we ons in voor een dieetplan, kopen we een nieuw sporthorloge of gaan we toch dat eiwitpoeder maar eens bestellen.

Blue Monday

Niet alleen in januari, maar het hele jaar door wordt ons door reclames en media het beeld voorgeschoteld dat we er alles aan zouden moeten doen om slank en fit te worden (of te blijven). Eerder moesten we al van onze coronakilo’s af en straks, als het weer zomer wordt, moeten we er allemaal weer afgetraind uitzien in onze zwemkleding. In januari voelen we, dankzij het concept van goede voornemens, nóg meer druk om aan onszelf te werken. Dat komt ook omdat we in januari toch al niet zo lekker in ons vel zitten.

De gezellige feestdagen zijn weer voorbij en er staan nog een paar koude, donkere wintermaanden voor de boeg. Bovendien is het dit jaar door de lockdown nog moeilijker om er iets leuks van te maken. We hebben weinig energie en voelen ons vaak somber: het is niet voor niets dat de derde maandag van januari bekend staat als ‘Blue Monday’, de meest deprimerende dag van het jaar. Deze term is niet gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek (hij werd verzonnen door een psycholoog in opdracht van een reisbureau), maar toch wordt er elk jaar weer aandacht aan besteed in de media. Waarschijnlijk omdat mensen zich erin herkennen. Er is namelijk wél een wetenschappelijke verklaring gevonden voor het fenomeen winterdepressie. Door een gebrek aan daglicht in de wintermaanden maken we minder serotonine aan, een neurotransmitter die een rol speelt bij stemmingswisselingen. Hoeveel last je hiervan hebt, verschilt per persoon: van een licht winterdipje tot zware depressieve klachten die elke winter terugkeren.  

Dat we ons in januari vaak futloos en somber voelen, zorgt ervoor dat we extra graag weer fit willen worden. Tegelijkertijd hebben we minder energie om dit te bereiken. De kans is dus groot dat het niet lukt om onze goede voornemens vol te houden, wat weer zorgt voor teleurstelling en demotivering. In deze donkere, deprimerende maand zouden we niet extra streng voor onszelf moeten zijn, maar juist extra lief.

66 dagen

Dat goede voornemens vaak zorgen voor teleurstellingen, komt omdat we teveel van onszelf verwachten: we willen te veel en vooral te snel. Nieuwe gewoontes aanleren kost tijd. In de media wordt vaak beweerd dat dit 21 dagen zou duren, maar waar dit getal vandaan komt is niet helemaal duidelijk. De Britse psycholoog Jeremy Dean onderzocht hoeveel tijd het aanleren van gewoontes echt kost. Hij vroeg zijn proefpersonen om met een nieuwe, zelfgekozen gewoonte te beginnen, waarbij ze dagelijks vragen beantwoordden over hoe automatisch deze handeling aanvoelde. Gemiddeld duurde het 66 dagen voordat de handeling een gewoonte was geworden, maar de variatie was groot: sommige proefpersonen hadden wel 250 dagen nodig. Van jezelf verwachten dat je van de ene op de andere dag een andere levensstijl kan aannemen, is dus een onhaalbaar doel.

Gedragskundige James Clear beweert bovendien dat het stellen van doelen helemaal niet werkt. Tenminste, niet op de lange termijn. Als jouw doel is om vijf kilo af te vallen, dan is de kans groot dat zodra dat eenmaal gelukt is, je weer terugvalt in oude gewoontes. Het werkt veel beter om een nieuwe gewoonte aan te leren in kleine stapjes. Dus niet: ik ga gezonder eten, maar: ik neem elke dag een stuk fruit bij mijn ontbijt.

Wat is goed voor mij?

Nog belangrijker dan bedenken hoe je je goede voornemens wilt aanpakken, is om kritisch na te denken over wat je precies wilt veranderen in je leven, en waarom. Het kapitalistische systeem laat ons geloven dat goede voornemens gelijk staan aan vooruitgang, of beter gezegd: met dingen die we beschouwen als vooruitgang. We willen sportiever en slanker worden, omdat die eigenschappen in onze samenleving als goed worden beschouwd, als ‘beter dan’. De dieetcultuur presenteert aankomen als doodzonde en afvallen als het hoogst haalbare voor iedereen. Maar wat goed of gezond is voor iemand, verschilt per persoon. Stel jezelf daarom de vraag: wat is goed voor mij? Wat heb ik nodig? Misschien is het voor jou juist beter om een stapje terug te doen. Om iets meer te gaan eten, of om jezelf wat vaker rust te gunnen.

Laten we onze goede voornemens dit jaar dus eens omdraaien. In plaats van diëten en onze honger onderdrukken, gaan we deze maand extra goed luisteren naar wat ons lichaam nodig heeft. Als dat wat meer is dan normaal, dan is dat oké. In plaats van fanatiek sporten, mogen we van onszelf lekker op de bank kruipen na een vermoeiende werk- of studiedag en gaan we ons daar niet schuldig over voelen. En in plaats van nieuwe doelen stellen voor het komende jaar en hard werken om daar stappen in te zetten, mogen we deze maand rustig opstarten. We hebben tenslotte nog een heel jaar voor de boeg.

Steun LOVER!
LOVER draait uitsluitend op vrijwilligers en donaties. Wil je dat Nederlands oudste feministische tijdschrift blijft bestaan? Help ons door een (eenmalige) donatie. Elke euro is welkom en wordt gewaardeerd. Meer informatie vind je hier.