Het excuus van Klink

Sinds 2004 worden borstconstructies voor transgender vrouwen niet meer vergoed door de zorgverzekering. Al geruime tijd roepen oppositiepartijen als Groenlinks en D’66 het kabinet op om deze bezuiniging door voormalig minister Hoogervorst terug te draaien en ook aanpassingen van andere secundaire geslachtskenmerken te vergoeden. Transgenders hebben immers recht op deze behandelingen, zo staat elders in de wet. Ook minister Ab Klink erkent dit recht in een recente brief naar de Tweede Kamer, waarin hij reageert op de in december door Alexander Pechtold ingediende motie. Om dit recht vervolgens met wat flauwe excuses weer van tafel te vegen. Sophie Schers toont aan welke retorische trucjes Klink gebruikt om een conservatief CDA-standpunt te verkopen als sympathieke meelevendheid.

Transgender mannen en vrouwen hebben “recht op behandelingen die nodig zijn om hen om te vormen van man naar vrouw en van vrouw naar man”, volgens de recente brief van Minister Klink. Zijn brief zelf bewijst echter dat dit zogenaamde recht een farce is.

Minister Ab Klink, van het ministerie van VWS, heeft meerdere maanden de tijd gekregen om een excuus te verzinnen voor de tegenstand die hij al in 2009 aan de dag legde. Zijn ambtenaren gingen niet al te voortvarend te werk, maar na wat respijt kwam vorige week eindelijk een door de minister ondertekende brief in de openbaarheid. Deze brief is een reactie op de destijds door een kamermeerderheid gesteunde motie van Alexander Pechtold. Deze motie riep op tot vergoeding van operatieve aanpassing van zogenaamde secundaire geslachtskenmerken.

Klink’s erkenning van dit recht voor transgender personen blijkt plots grenzen te hebben wanneer het belang wordt aangestipt onderscheid te maken tussen primaire en secundaire geslachtskenmerken. Dit onderscheid is volgens hem van belang bij het “ombouwen” van transgender personen. Punt! Maar voor wie is het belangrijk? Gaat het om de transgender persoon of om de zorgverzekeraars die in navolging van de minister moeten beslissen wat wel en niet vergoed wordt?

Volgens Klink zijn secundaire geslachtskenmerken cosmetisch, en levert gebrek eraan geen functiestoornis noch een verminking op voor transgender mannen en vrouwen. Gebrek aan borsten belemmeren je niet in je functioneren, redeneert hij. Men schrikt ook niet van je als je ze niet hebt, want je kan externe protheses dragen als je de deur uit gaat. Wat duidelijk wordt is dat de rechten van de transgender mens worden gemeten langs een productiviteitsmeetlat en een zolang-u-uw-medeburger-niet-afschriktmeetlat. Zo kennen we onze overheid weer: het transgender individu wordt teruggebracht tot wat de maatschappij minimaal vereist van een mens. Klink stelt:

“De geslachtsverandering, ook die van de secundaire geslachtskenmerken, draagt sterk bij aan de sociale acceptatie door de samenleving van transgenders.”

Dat klopt als een bus, maar waar blijft de transgender persoon zelf met haar of zijn lichaam en lichaamsbeleving, alsof ze enkel omwille van de maatschappij behoefte heeft aan die geslachtskenmerken.

Vergoeding van secundaire geslachtkenmerken bij transgender vrouwen vallen op één punt slinks te ondermijnen. Klink toont zich namelijk een ware borstenman, en laat iedereen geloven dat borstconstructie het meest heikele punt is. Tenminste ik meende dat het om borstconstructie ging. Ik citeer wat Klink zijn ambtenaren hebben neergepend:

“Het probleem met de vergoeding van de inwendige borstprothese is ontstaan, omdat in het kader van de noodzakelijke bezuinigingen in 2004 het recht op borstvergrotingen beperkt is”.

Had Klink het eerst over borstconstructie, nu heet het al borstvergroting, en men vervolgt:

“Voor vrouwen die geen of nauwelijks borstaanleg hebben is het recht op vergoeding van een borstcorrectie sinds die tijd uitgesloten. Dat geldt dus voor transgenders, maar ook voor vrouwen die vanwege een gedraaide wervelkolom of andere medische redenen ook geen borstontwikkeling hebben.”

En inmiddels willen transgender vrouwen een borstcorrectie. Drie verschillende termen op één hoop. Dit om maar te zeggen dat transgender vrouwen niet zo egoïstisch zouden moeten zijn, want er zijn ook andere vrouwen die dankzij de bezuiniging van Hoogervorst in 2004 benadeeld zijn.

“[Uitvoering van de wens van de kamer betekent dat transgender personen] bevoordeeld worden boven vrouwen met vergelijkbare problemen, bijvoorbeeld vrouwen die vanwege een gedraaide wervelkolom of andere medische redenen ook geen of een zeer beperkte borstontwikkeling hebben. Ook zij kunnen grote psychische problemen hebben als gevolg van hun uiterlijk. Een dergelijke ongelijkheid is moeilijk uit te leggen.”

Voeg u tot de gemarginaliseerden in de zorg, is de boodschap. Ik zou bijna geloven in deze zeer sympathieke oproep tot solidariteit, en mij spontaan schikken in de farce waartoe mijn recht op zorg is verworden.

Klink is de kwaadste niet en geeft zichzelf vervolgens een schouderklopje door te stellen:

“Gelet op het feit dat de transgenders een in de regelgeving af te bakenen en te onderscheiden groep zijn en de uitbreiding van het verzekerde pakket met de borstreconstructie voor transgenders leidt tot beperkte meerkosten (een bedrag van €125.000-250.000 op jaarbasis), zou ik kunnen besluiten aan de wens van de Kamer tegemoet te komen.”

Ten slotte valt de brief dan eindelijk terug op het argument van Hoogervorst: we bezuinigen, nu vanwege “de heroverwegingen”, en dan zijn geringe meerkosten dus al problematisch. Hoor je het de ambtenaren bij VWS al denken? ‘Die anderhalf miljard euro begrotingsoverschrijding is toch zoveel lichter zonder die borsten van transgender vrouwen’. En er wordt ons nog aan herinnerd dat het kabinet demissionair is, ook dat nog.

De brief, ondertekend door Klink en opgesteld door zijn ambtenaren is niets meer dan een poging om met een sympathiek air een keihard nee te verkopen. Dat het een nee zou worden was te verwachten, maar Klink snijdt zichzelf dit keer wel in de vingers door toe te geven dat vergoeding wel mogelijk is. Zijn ambtenaren zullen het echter niet kunnen verkopen zolang ze geen onderscheid kunnen maken tussen borstconstructie, borstvergroting, borstcorrectie en borstreconstructie. Transgender personen zullen minister Klink danken voor zijn sympathie en zijn vaderlijke advies om solidair te zijn met andere vrouwen die in 2004 door Hoogervorst gemangeld zijn. Het gebruik van de dehumaniserende term ombouwen is ook zeer creatief. Oprecht dank voor dit alles.

“[Het] recht op behandelingen die nodig zijn om [transgender personen] om te vormen van man naar vrouw en van vrouw naar man” is en blijft een farce met het excuus van Klink. De ethiek achter dit alles gaat verloren, het lichaam van transgender personen blijft een speelbal van de overheid, daar bestaat geen excuus voor.

De brief van demissionair minister Ab Klink aan de Tweed Kamer is hier te downloaden.