Het Naakt

Toen deze zomer op haar heetst was schreef Oog, het tijdschrift van het Rijksmuseum te Amsterdam, een publieksverkiezing uit: Oog voor naakt. Op een speciaal voor dit doel ontworpen website waren 69 ‘naakten’ van Nederlandse kunstenaars bijeengebracht, waaruit gekozen kon worden. De rol die man/vrouwverhoudingen hierbij speelden gaven uw webredacteur stof tot nadenken.

Met de verkiezing van het mooiste Nederlandse naakt wilde Oog niet alleen haar publiek stimuleren op een andere manier naar kunst te kijken. Het blad koos hiermee tevens nadrukkelijk positie in de discussie over de wenselijkheid van al dat bloot in de openbare ruimte. „In fundamentalistische kringen, en dan bedoel ik niet alleen de islam maar ook het christendom, is er de roep om naakt te verbieden in de openbare ruimte. Maar tegelijkertijd is het ook een verworvenheid van de jaren zestig dat we veel vrijer met naakt omgaan,” zegt hoofdredacteur Xandra van Gelder in Trouw.

Dat er in de zestiger jaren ook feministen waren die een andere kijk op de seksuele revolutie hadden, lijkt te zijn vergeten. Zij waren het die ons de ogen openden voor de betekenis van de “male gaze” en die de verbeelding van machtsverschillen tussen mannen en vrouwen in porno aan de kaak stelden. Dat de jongere generatie feministen deze discussie op een heel andere manier oppakt, laat ik hier even rusten.

Ik zoek naar een andere invalshoek en daarvoor kijk ik over de grenzen naar een groep feministische activisten, die zich Guerrilla Girls noemt. Ontstaan in New York in 1985 maken zij al jaren met scherpe, humorvolle acties de flagrante ongelijkheid op het vlak van gender en ethniciteit binnen de kunstwereld zichtbaar. Zij zijn vooral bekend geworden door een poster met de tekst Do women have to be naked to get into the Metropolitan Museum?, die in 1989 op de New Yorkse stadsbussen prijkte.

Deze tekst was geïnspireerd op het onvoorstelbare feit dat van alle werk dat in de afdeling moderne kunst tentoongesteld werd minder dan 3% van vrouwelijke kunstenaars afkomstig was, terwijl voor 83% van alle ‘naakten’ een vrouwen model had gestaan.

De organisatie van Oog voor naakt blijkt zich goed bewust te zijn van deze asymmetrie: in Trouw verontschuldigt men zich voor het magere aanbod aan mannelijk naakt. Slechts 15 van de 69 ‘naakten’ zijn van het mannelijk geslacht. Daarbij komt een verrassend aapje uit de mouw van de kunstkenners: het is aan twee conservatoren die ‘van de herenliefde’ zijn te danken dat er überhaupt nog zoveel blote mannen in de collectie figureerden. Over de vraag hoeveel vrouwen zitting hadden in de selectiecommissie heb ik op dit moment nog geen uitsluitsel. De vrouwelijke kunstschilders wier werk in de collectie voorkwam heb ik met gemak op de vingers van één hand kunnen tellen.

Verder is het tekenend dat het on-line evenement geafficheerd werd als ging het om een Miss-verkiezing: Miss Holland - Kies nu het mooiste naakt. Als om de goede wil te tonen heeft het menu van de website een doorklikmogelijkheid naar ‘mannen’. Het lijdt geen twijfel dat de ‘male gaze’ - maar vermoedelijk ook die van vrouwen - daar weinig mee kon. Pas op de 14de plaats eindigt het eerste mannelijk naakt, de Krijgsman met getrokken zwaard van Joannes Alberti. Dat was ook één van mijn favorieten, al was het alleen maar vanwege de bizarre symboliek die ik waarnam in het camoufleren van zijn geslacht. En de vergissingen waartoe dat aanleiding gaf: de website van het Rijksmuseum spreekt van “een krijgsman met zwaard voor zijn edele delen”. Maar kijk nou goed: daar hangt toch écht een schede ter vervanging van het traditionele vijgenblad. Wat zou Freud daarvan hebben gezegd?

De 'naakten'zijn hier te bekijken.

Bezoek vooral de website van de Guerrilla Girls