HOE COVID-19 GENDERONGELIJKHEID BEVORDERT

Azra Raap

Kunnen we de Covid-19 pandemie vergelijken met andere wereldwijde conflictsituaties? Op het eerste gezicht lijkt het misschien een gekke vergelijking, maar veel gevolgen van de pandemie komen overeen met die van bijvoorbeeld het Israëlisch-Palestijns conflict. Bestrijden van het virus is belangrijk, maar laten we andere problemen niet vergeten. Net als andere conflictsituaties verslechtert de pandemie namelijk de situatie van vrouwen.

Covid-19 heeft ons leven veranderd. Het virus is zenuwslopend voor alle mensen ter wereld, ongeacht leeftijd, religie, nationaliteit of sekse. Je zou verwachten dat dit een gevoel van solidariteit teweegbrengt onder de wereldbevolking. Het gebeurt immers niet vaak dat we allemaal hetzelfde probleem ervaren. Wie echter het nieuws een beetje volgt, zie dat deze manier van denken te naïef is.

Zo is wereldwijd het aantal meldingen van huiselijk geweld schrikbarend toegenomen. Gezinnen zitten tijdens een quarantaine op elkaars lip en iedereen ervaart meer stress. Hierdoor ontstaan sneller spanningen die kunnen escaleren. In Nederland nam het aantal meldingen tijdens de eerste lockdown in maart niet toe. Dit zegt overigens niets over het aantal incidenten. Dat aantal is waarschijnlijk toegenomen: doordat hulpverleners thuis moesten werken, hadden ze minder contact met gezinnen. Bovendien maken vrouwen minder vaak of minder makkelijk melding van geweld vanuit de gedachte dat er in deze tijd minder ruimte is voor hulp. Het gebrek aan hulpkanalen door de pandemie is wereldwijd ook zichtbaar op het gebied van anticonceptie en abortussen. Door beperkte toegang tot hulp is de verwachting dat het aantal tienerzwangerschappen en onveilige abortussen verder zal stijgen.

Covid-19 legt nog een ander voorbeeld van genderongelijkheid bloot. Sinds het begin van de pandemie hebben vrouwen 1,8 keer vaker hun baan verloren dan mannen. Dit komt niet alleen door genderdiscriminatie op de arbeidsmarkt, maar ook doordat het nog steeds als de taak van de vrouwen wordt gezien om voor de kinderen te zorgen die nu vaker thuis zijn.

Palestina
Door Covid-19 wordt de genderongelijkheid groter, mede doordat de pandemie zorgt voor minder aandacht voor bestaande problemen. Dit is vergelijkbaar met andere wereldwijde conflictsituaties. In het Israëlisch-Palestijnse conflict bijvoorbeeld geeft het bestuur van de Palestijnse gebieden, de Palestijnse Autoriteit, aan dat genderongelijkheid niet bovenaan het lijstje staat vanwege het slopende conflict met Israël. Er wordt daarom bijvoorbeeld geen geld vrijgemaakt om iets aan genderongelijkheid te doen. Regeringen beweren in dit soort situaties dus al snel dat ze belangrijkere dingen aan het hoofd hebben. Voor vrouwen zelf is het vanwege het gebrek aan hulpkanalen ook moeilijker om actie te ondernemen. Zij hebben twee fronten om op te strijden, want ze zijn actief in het algehele conflict met Israël, terwijl ze daarnaast nog hun eigen strijd voeren tegen genderongelijkheid.

Koerden
Een ander voorbeeld om te illustreren dat conflictsituaties in het bijzonder nadelig zijn voor vrouwen, is te vinden bij de Koerden. Ook daar heeft het aanhoudende conflict met Turkije en Irak ervoor gezorgd dat er geen ruimte was voor de promotie van gendergelijkheid. Net zoals de Palestijnse vrouwen blijven Koerdische vrouwen vaak thuis uit angst voor geweld op straat. Op het eerste gezicht lijkt thuisblijven misschien veiliger, maar dat is schijn: net als in de huidige pandemie neemt de kans op huiselijk geweld toe. Een ander gevolg is dat thuisblijvende vrouwen minder toegang hebben tot onderwijs en minder kans op betaald werk, waardoor vrouwen sneller uitgehuwelijkt worden en kinderen krijgen. Bovendien kunnen ze de al beperkte hulpkanalen bij (huiselijk) geweld of voor informatie over anticonceptie en abortussen nog moeilijker bereiken. Dit blijkt opnieuw aangezien ook de Koerdische vrouwen slechts sporadisch melding maken van geweldsincidenten. Geweld tegen vrouwen wordt als onbelangrijk gezien in vergelijking met het conflict met Turkije.

Venezuela
Een laatste vanuit de vele mogelijke voorbeelden is te vinden in Venezuela. Venezuela bevindt zich ook al een lange tijd in een politieke en economische crisis, die heeft geleid tot hongersnood, inflatie en onderdrukking van de bevolking. Ook hier blijkt dat alle bovengenoemde gevolgen van toepassing zijn: sinds de start van het conflict is geweld tegen vrouwen zowel binnenshuis als buitenshuis toegenomen, er is in grotere mate sprake van genderdiscriminatie op de arbeidsmarkt en veel van de vrouwen werken niet buitenshuis. Hulpkanalen zijn beperkt of niet aanwezig, waardoor vrouwen gelimiteerd toegang hebben tot hulp bij huiselijk geweld, tot educatie en tot seksuele voorlichting. Onder de Venezolaanse vrouwen is hierdoor een trend te zien in toename van tienerzwangerschappen, seksueel overdraagbare aandoeningen en onveilige abortussen.

Strijden op drie fronten
In Nederland is geen sprake van grote conflictsituaties zoals bij de Palestijnen, Koerden en Venezolanen, maar ook hier zien we dat ‘iets groters’ een negatief effect heeft op de veiligheid van vrouwen: huiselijk geweld neemt toe en toegang tot hulpkanalen neemt af. Landen die kampen met binnenlandse of buitenlandse conflicten, krijgen er met de huidige pandemie dus nog een extra probleem bij. Met het virus erbij strijden vrouwen daar nu niet op twee, maar op drie fronten. Het is namelijk niet zo dat Palestijnse vrouwen minder actief zijn in het conflict tegen Israël of dat Koerdische vrouwen minder actief zijn in het conflict met Turkije en Irak. Vrouwen doen mee in de demonstraties, verkondigen actief hun meningen op sociale media platformen en vechten in het geval van de Koerden zelfs mee in de gewapende strijd. Ook in de wereldwijde Covid-19 crisis staan vrouwen aan de frontlinie, al is het op een andere manier. Doordat het voornamelijk vrouwen zijn die in de zorg werken en voor het huishouden zorgen, lopen zij tegelijkertijd ook nog het meeste risico om besmet te raken. Het is voor de vrouwen daarom niet makkelijk om hiernaast ruimte vrij te maken om op te komen voor meer gelijkheid voor hun eigen positie.   

Ja, het bestrijden van het virus is van belang, net zoals het bestrijden van andere conflicten in de wereld. Daar moeten we ons met onze volle aandacht op focussen, maar laten we de andere toenemende problemen die daarmee gepaard gaan niet vergeten. Op het eerste gezicht ligt het misschien niet voor de hand om de pandemie te vergelijken met bijvoorbeeld het Israëlisch-Palestijnse conflict, met het conflict tussen de Koerden met Turkije en Irak of met het binnenlandse conflict in Venezuela. Echter, duidelijk is dat gendergelijkheid steevast van de politieke agenda valt wanneer er een andere crisis is. Bovendien zorgen crises op hun beurt voor toename van huiselijk geweld en arbeidsdiscriminatie. Genderongelijkheid blijkt hand in hand te gaan met Covid-19, dus we moeten ze ook gelijktijdig bevechten.

Azra Raap is een Utrechtse illustrator en kunstenaar. In haar kleurrijke en gedetailleerde illustraties en schilderijen komen allerlei thema's aan bod, zoals feminisme, seksualiteit en mode. In de komende weken zal je haar werk vaker langs zien komen bij LOVER. Verder is ze te vinden op www.azraraap.nl of op Instagram onder @azraraap.

Steun LOVER!
Vond je dit een goed artikel? Wil je dat Nederlands oudste feministische tijdschrift blijft bestaan? Laat je waardering blijken door een (eenmalige) donatie en help ons. LOVER draait uitsluitend op vrijwilligers en donaties. Elke euro is welkom en wordt gewaardeerd. Meer informatie vind je hier.