Intersectionaliteit en antisemitisme
Intersectionaliteit en antisemitisme
Antisemitische uitlatingen door Forum voor Democratie, molotovcocktails bij een synagoge in London, de schorsing van oud-Labourleider Jeremy Corbyn, en de veelvoorkomende leus ‘Hamas, Hamas, joden aan het gas’ op voetbalvelden: het zijn slechts enkele voorbeelden van Jodenhaat, oftewel antisemitisme, van de laatste paar maanden. Het aantal uitingen van antisemitisme steeg de afgelopen jaren wereldwijd volgens het CIDI, het Centrum Informatie en Documentatie Israël. In sommige landen, zoals de Verenigde Staten, verdubbelde in 2019 het aantal incidenten en in Frankrijk steeg het aantal meldingen met maar liefst 74 procent. Ook het merendeel van de Joodse mensen in Nederland voelt zich niet veilig en vermijdt bijvoorbeeld het dragen van Joodse uitingen.
Jodenhaat komt niet alleen voor bij extreemrechtse en radicaalislamitische partijen, maar ook in de extreemlinkse hoek, de hoek die intersectionaliteit omarmt. Intersectionaliteit impliceert dat discriminerende factoren elkaar versterken. Antisemitisme is een van die discriminerende factoren en is daarom al per definitie opgenomen binnen het intersectionele denken. Dat maakt van intersectionele bewegingen dus bewegingen die antisemitisme tegengaan, zou je denken, maar toch is het vaak akelig stil binnen dergelijke groepen als het gaat om Jodenhaat. Sterker nog, soms lijken ze Jodenhaat zelfs te bevorderen. Hoe zit deze paradox in elkaar? Antisemitisme is complex en kent verschillende vormen. Dat blijkt alleen al uit het feit dat academici sinds kort op zoek zijn naar een nieuwe definitie van antisemitisme. Juist vanwege zijn complexiteit nemen intersectionele groepen antisemitisme niet nadrukkelijk mee en dat kan leiden tot uitsluiting.
Meer dan een religie
Het Jodendom is niet slechts een religie, maar ook een cultuur. Je hoeft bijvoorbeeld niet in God te geloven om Joods te zijn, in tegenstelling tot bij bijvoorbeeld het Christendom. Het enige criterium is dat je een Joodse moeder hebt of dat je je hebt bekeerd. Daarnaast staat het land van Israël centraal, waardoor het Jodendom ook een etnische component heeft. Sinds de Romeinen 2000 jaar geleden de vroege Joden wegjoegen uit het Bijbelse land van Israël, hebben de Joodse voorouders zich langzaam verspreid over de hele wereld. De Joodse bevolking is dus divers. Alle verschillende klassen, genders en huidskleuren zijn vertegenwoordigd.
Bij de meeste discriminerende factoren binnen intersectionaliteit kun je onderdrukten tegenover onderdrukkers neerzetten. Zwarte mensen worden onderdrukt door witte mensen, vrouwen worden onderdrukt door mannen, LGBTQ+-mensen worden onderdrukt door hetero-mensen, enzovoort. Bij Joodse mensen bestaat er geen dergelijke tweedeling. Dat maakt antisemitisme moeilijk te plaatsen en zorgt voor misverstanden.
Valse aanname
Vanwege de etnische component van het Jodendom zet een deel van de aanhangers van het extreemlinkse gedachtegoed Joodse mensen op één lijn met Israël-supporters. Dat is een valse aanname, want niet alle Joodse mensen steunen het beleid van Israël. En hoewel er zowel witte als zwarte Joodse mensen zijn, noemen deze extreemlinkse aanhangers Israël-supporters witte overheersers. Dit ontkent de etnische component van witte Joodse mensen, omdat hun voorouders uit het Bijbelse land van Israël niet wit waren. Daarnaast sluit deze bewering Joodse mensen van kleur buiten.
Boycot, Desinvesteren en Sancties
De internationale protestbeweging Boycot, Desinvesteren en Sancties (BDS) spreekt vaak van witte overheersers en geniet steun van organisaties binnen de Women’s March en Black Lives Matter. BDS roept overheden, universiteiten, andere organisaties en ook individuen op om niet samen te werken met Israël. Op deze manier wil BDS Israël isoleren en een einde maken aan de Palestijnse onderdrukking.
BDS claimt zelf tegen antisemitisme te zijn en zich niet tegen Joodse mensen te richten, maar toch trekt de beweging wel degelijk antisemitisme aan. Volgens het CIDI zorgt BDS voor een grote toename van Jodenhaat, vooral daar waar BDS het meest actief is: op universiteiten: ‘Volgens sommigen is BDS inherent antisemitisch, omdat de beweging wegkijkt bij mensenrechtenschendingen wereldwijd en alleen de Joodse staat wil straffen. Het hanteren van deze dubbele standaarden, in combinatie met de demonisatie en delegitimatie van Israël, zou BDS antisemitisch maken.’
Antisemitisme binnen anti-racisme-bewegingen
Dat organisaties binnen de grotere Black Lives Matter-beweging BDS steunen, is dus problematisch. Tijdens de Black Lives Matter-protesten in Frankrijk hadden de protesteerders het over ‘vuile Joden’ toen ze hun ongenoegen over de staat van Israël wilden uitdragen. Afgelopen zomer werd de Joodse wijk Fairfax in Los Angeles vernield tijdens de protesten. Aanhangers krabbelden de teksten ‘free Palestine’ en ‘fuck Israel’ op de muur van een synagoge en kalkten antisemitische leuzen op het standbeeld van Raoul Wallenberg, een Zweedse diplomaat die in de Tweede Wereldoorlog duizenden Joodse mensen in Hongarije redde.
Black Lives Matter staat uiteraard niet achter deze acties van aanhangers. Het laat wel zien wat er vaak fout gaat, namelijk dat alle Joodse mensen in verband worden gebracht met Israël. Kick Out Zwarte Piet-activist en tevens BDS-supporter Jerry Afriyie maakt dit nog eens pijnlijk duidelijk met zijn volgende uitspraak gericht aan Joodse mensen: ‘Je kunt niet langer wegkijken terwijl Israël in naam van jouw geloof of geschiedenis een heel land koloniseert en internationale rechten schendt.’ Het Jodendom mag dan wel complex zijn, maar Joodse mensen zijn niet allemaal wit, niet allemaal onderdrukkers en niet allemaal Israël-aanhangers.
Het politieke aspect van antisemitisme
Kritiek op het politieke beleid van Israël is een belangrijke oorzaak van antisemitisme. De LGBTQ-parade in Chicago in 2017 was gericht op inclusiviteit. Toch moesten drie vrouwen de parade verlaten, omdat zij regenboogvlaggen droegen met een davidster in het midden. Volgens de organisatoren van de parade gaven de vlaggen de andere deelnemers een onveilig en ongemakkelijk gevoel. Hier doelden de organisatoren op het problematische Israëlisch-Palestijns conflict. Vanuit de linkse hoek is er veel steun voor de Palestijnse kant, omdat Israël de mensenrechten van de Palestijnen schendt. Israël steunen wordt daarom veroordeeld. Een fout die tijdens deze parade gemaakt werd, is dat de davidster niet alleen een Israëlisch symbool is, maar ook een religieus en Joods symbool. De vrouwen die de vlaggen droegen, gaven aan dat zij hun queer-identiteit en hun Joodse identiteit met elkaar wilden verenigen. Omdat ze die Joodse identiteit niet mochten uitdragen, betichtten ze de organisatie van antisemitisme.
Antizionisme en antisemitisme: de misvatting
Tijdens de parade gingen de organisatoren een grens over. Hun antizionisme veranderde in antisemitisme. Antizionisten keren zich volledig tegen de staat van Israël en bevinden zich voornamelijk onder aanhangers van intersectionele organisaties zoals de LGBTQ-parade in Chicago, maar ook de Women’s March en de Black Lives Matter-bewegingen. Zionisten pleiten juist voor een autonome Joodse staat. Vanwege de eeuwenlange Jodenhaat, die zijn piek kende in de Tweede Wereldoorlog, wilde de Joodse bevolking een eigen staat, vrij van antisemitisme en vervolgingen. Een grote groep zionisten zag deze staat het liefst in het Bijbelse thuisland van Israël, maar voor velen was de plek van de nieuwe staat onbelangrijk.
Zionisten steunen de staat van Israël, maar menig zionist is voorstander van een tweestatenoplossing, waarbij de huidige Palestijnse gebieden een autonome Palestijnse staat vormen. Veel zionisten veroordelen de mensenrechtenschending van de Palestijnen door Israël. Binnen het zionisme is er ook een groep binnen het zionisme die wél de Palestijnse gebieden wil annexeren.
Voor een toenemend aantal Joodse mensen is Israël een thuisland, omdat de rest van de wereld doordrenkt is van antisemitisme. Omdat zionisme in de definitie niets meer betekent dan een wens voor een autonome staat, is een antizionistisch standpunt binnen intersectionele organisaties problematisch: het ontkent de zelfbeschikking van de Joodse bevolking en sluit Joodse groepen buiten. Antizionisme en antisemitisme liggen dus gevaarlijk dichtbij elkaar. Uiteraard is kritiek op de staat van Israël niet verkeerd en zelfs noodzakelijk wat betreft het Israëlisch-Palestijns conflict, maar het gaat erg ver om het zelfbeschikkingsrecht van de Joodse bevolking te ontkennen. Daar staat het zorgwekkende beleid van Israël los van.
Een terugkomend stereotype
De Women’s March in Washington werd voor het eerst beschuldigd van antisemitisme in 2017, toen organisator Linda Sarsour meende dat feminisme en zionisme onverenigbaar zijn. Een jaar later deden zich nog twee incidenten voor. De Joodse Vanessa Wurble werd buitengesloten als bestuurslid, omdat volgens haar Joodse vrouwen geen centrale rol mochten spelen binnen de organisatie. Het zou groepen als Black Lives Matter afschrikken. Daarnaast bleek de organisatie van de Women’s March nauwe banden te hebben met Louis Farrakhan, de leider van Nation of Islam, die zich meer dan eens antisemitisch had uitgesproken. Een van de organisatoren, Tamika Mallory, was in 2018 aanwezig bij een evenement van Farrakhan waarin hij antisemitische uitspraken deed en machtige Joden een grote vijand noemde. Farrakhan baseerde dit op het eeuwenoude stereotype dat alle Joodse mensen rijk en machtig zijn en volgens sommigen zelfs de wereld beheersen.
Joodse mensen worden onder invloed van dat eeuwenoude stereotype veeleer als machtige mensen gezien dan als een onderdrukte groep. Dit stereotype wordt versterkt wanneer Joodse mensen en de staat van Israël beschouwd worden als witte onderdrukkers. Feit is dat antisemitisme toeneemt. De complexiteit is geen reden om Jodenhaat met alle bijbehorende oorzaken niet aan te pakken.
De genoemde voorbeelden impliceren niet dat bewegingen als de LGBTQ-parade, Kick Out Zwarte Piet, de Women’s March en Black Lives Matter antisemitisme willen promoten. Deze bewegingen zijn hard nodig en zetten zich in voor gelijkwaardigheid en inclusiviteit. Echter, door gebrek aan kennis en bewustzijn over de complexiteit van antisemitisme sluiten de bewegingen een groep mensen buiten en dat is niet waar intersectionaliteit om gaat. Door Joodse mensen op één lijn te plaatsen met Israël en ze te zien als onderdrukkers in plaats van onderdrukten, voelen zij zich aangevallen door deze linkse, intersectionele, antizionistische bewegingen. Als we de definitie van intersectionaliteit in acht nemen en bereid zijn te blijven leren, dan zien we dat intersectionele bewegingen juist geschikt zijn om antisemitisme te bestrijden. Laten we dat dan ook proberen.
Steun LOVER!
LOVER draait uitsluitend op vrijwilligers en donaties. Wil je dat Nederlands oudste feministische tijdschrift blijft bestaan? Help ons door een (eenmalige) donatie. Elke euro is welkom en wordt gewaardeerd. Meer informatie vind je hier.