Interview met Anja Meulenbelt

anja 1

Rehab Chaker ging in gesprek met de Nederlandse activiste Anja Meulenbelt.

Je bent een van de vooraanstaandste symbolen van de tweede feministische golf op wereldniveau. Graag wil ik weten wat je aandacht heeft getrokken voor het feminisme en het werk met vrouwen!

Ik wist niet dat ik het feminisme nodig had, totdat het er was. Pas toen ik voor het eerst het artikel las met als titel ‘Chapter Six May Change Your Life’ van de Amerikaanse schrijfster Shulamith Firestone, gingen mijn ogen open. Het ging over feminisme en liefde; en over het feit dat machtsongelijkheid ook thuis plaatsvindt tussen mannen en vrouwen. Ook las ik in dezelfde brochure een artikel over consciousness raising groups, wat wij later praatgroepen noemden. Toen dacht ik: ik wil ook! Ik heb een paar vriendinnen opgezocht en wij zijn gewoon begonnen met praten over onze eigen ervaringen.  

Je roem is ontstaan met de publicatie van je autobiografie “De schaamte voorbij” in 1976. De meeste feministes zijn het eens met het belang van het motto: “het persoonlijke is politiek”. Wat betekent dat nu eigenlijk? 

De splitsing tussen dat wat we politiek noemen en dat wat privé wordt genoemd is geen natuurlijke splitsing. Eens liep dat door elkaar heen. Vroeger woonden we samen op de boerderij, mannen deden werk, vrouwen deden werk, misschien niet hetzelfde werk, maar ze werkten alle twee voor zowel het gezin als om dingen te verkopen op de markt. Door de industrialisatie en het kapitalisme werd al het betaald werk uit het huis gehaald. Wat thuis overbleef was het huishouden, de zorg voor de kinderen. En zo ontstond een scheiding tussen de privésfeer en het werk.

De manier waarop het werk is verdeeld is van politieke aard: het onbetaalde werk voor de vrouwen en het betaalde voor de mannen, waardoor mannen altijd meer overwicht en beslissingsmacht hebben.

Wat is er zo politiek aan het schrijven van een autobiografie? 

Wat er politiek aan was: dat ik alle ervaringen van vrouwen openbaar maakte, ook over geweld tegen vrouwen bijvoorbeeld. Ik maakte van een individueel probleem een maatschappelijk probleem. 

Wat voor invloed had het schrijven van het boek op je leven? 

Ik vond het helemaal niet leuk om bekend te zijn. Het was wel fijn dat ik geld kreeg, want ik kreeg voor het eerst grote-mensen-geld op mijn bankrekening. Maar ik vond het niet fijn om gezien te worden als het boegbeeld van het feminisme. Ik dacht: het feminisme, dat zijn we met elkaar. 

Als we het soms over de rechten van de vrouw hebben, wordt er weleens gezegd: Maar het gaat om de rechten van de mens, om de algehele mensheid en niet om de vrouw alleen. Wat vind je hiervan?

Als je toe wilt naar het moment dat we allemaal mensen zijn, dan moet je er eerst voor zorgen dat de omstandigheden en de kansen gelijk zijn gemaakt. Dat zijn ze nu niet. 

Praatgroepen bloeiden op in de jaren zeventig en tachtig van de twintigste eeuw. Wat kun je vertellen over deze groepen en hoe is je persoonlijke ervaring ermee van binnenuit?

Het delen van ervaringen, maakte dat wij erover begonnen na te denken. Dus aan de ene kant hadden we: we zijn niet gek, we zijn niet alleen, we hoeven niet geïsoleerd te zijn, dus dat gaf een groot gevoel van zelfbewustzijn en zelfvertrouwen, en dat hadden we erg nodig. Aan de andere kant was het zo dat het ons op allerlei ideeën bracht. Want we wilden dingen veranderen. 

Maar waarom waren de praatgroepen zo populair in die tijd, maar kun je ze nu nergens meer vinden?  

De praatgroepen waren zo populair omdat daar een enorme behoefte aan was. Al die dingen waarover we het toen hadden, over seksualiteit en uiterlijk, die kun je nu in elke vrouwenblad vinden. Je zou kunnen zeggen dat het feminisme van toen is verdwenen door het succes ervan. Het leek een tijdlang niet meer nodig om ons als vrouwen te organiseren. Ik denk dat dat nu weer terugkomt, want er is nog geen werkelijke gelijkwaardigheid. 

Hebben activiteiten van uitsluitend vrouwen ook daadwerkelijk nut? Wat zijn de voorwaarden voor deelname van mannen eraan?

Als vrouwen niet met vrouwengroepen waren begonnen, was er nooit feminisme geweest en hadden we het nooit gehad over die thema´s die belangrijk zijn voor ons. De reden waarom daar geen mannen bij zijn, is dat vrouwen nooit eerlijk zullen praten over wat zij met mannen meemaken als er mannen bij zitten.

Ik vind dat er zeker een moment komt dat je met mannen samen zou kunnen werken. Het moet dan duidelijk zijn aan welk project je samenwerkt, want dat lukt alleen als mannen bereid zijn naar zichzelf te kijken, zoals vrouwen bereid zijn naar zichzelf te kijken en na durven te denken over hun eigen rol in het in stand houden van de ongelijkheid. Als ze dat niet willen doen, dan zijn ze niet geschikt om met feministen samen te werken. 

Mannen die zich erg beklagen dat ze niet mee mogen doen met vrouwen, die mogen er eerst weleens over nadenken waarom ze niet zelf aan het werk gaan, over zichzelf nadenken, waarom ze denken dat vrouwen het niet zonder hen kunnen. Het is leerzaam om tot je door te laten dringen, als man, hoe afhankelijk je altijd geweest bent van vrouwen. 

Heb je wel het gevoel dat je serieus wordt genomen als intellectuele vrouw in een wereld waar de intellectuele man heerst?

Nee, maar daar maak ik me niet druk over. Ik deed wat ik moest doen. Ik doe dat nog steeds. Ik zie mezelf ook veel meer als een activist dan als een intellectueel. En ik heb zeker niet te klagen over de hoeveelheid waardering die ik krijg. 

Waar haalde je die kracht vandaan?

Van andere vrouwen, van het feminisme, van het idee dat wij iets aan het zeggen zijn wat belangrijk is. Ik maak deel uit van een grote en belangrijke beweging. Dat geeft kracht. 

Dus gewoon doorgaan?

Ja, want ik ben ervan overtuigd dat wat wij doen heel belangrijk is. We hebben de geschiedenis aan onze kant.