It’s your own fault: een indringende fotoserie over victim blaming

Victim blaming - Kayley van Rossum

‘Had je maar niet zo’n kort rokje moeten dragen. Had je maar niet zoveel gedronken. Was je maar niet alleen naar huis gelopen midden in de nacht.’ Dit zijn typische voorbeelden van victim blaming ofwel slachtofferbeschuldiging. Het is een vaak onbewuste manier om naar verklaringen van seksueel misbruik te zoeken, maar het doet meer kwaad dan je lief is. Victim blamingis een groot probleem na seksueel misbruik en geeft het slachtoffer een gevoel niet geloofd of erkend te worden. Fotografe Kayley van Rossum maakte er een indringende fotoreportage over en redacteur Willemijn interviewde haar. 

Ongewenst aangesproken worden tijdens het uitgaan, opmerkingen naar je hoofd geslingerd krijgen en ongevraagd aangeraakt worden. Vrijwel elk meisje maakt het mee. Naast deze ongewenste intimiteiten hebben in Nederland maar liefst één op de vijf vrouwen en één op de zestien mannen te maken met seksueel geweld. Dit gaat van verkrachting tot jarenlang misbruik. Slachtoffers kunnen bijna altijd rekenen op beschuldigingen aan hun eigen adres: victim blaming. Dat is een groot probleem en geeft blijk van ongeloof en gebrek aan erkenning. Door victim blaming is de kans zelfs groter dat een slachtoffer nogmaals te maken krijgt met seksueel misbruik (secundaire victimisatie) en het zorgt voor een lastiger herstel.

De just world-theorie
Victim blaming komt voort uit de just world-theorie. Dit houdt in dat wij als mensen over het algemeen een rotsvast vertrouwen hebben in een rechtvaardige wereld (‘just world’), waarin alles met een reden gebeurt. Bij seksueel misbruik zullen slachtoffers dus wel ‘iets’ gedaan hebben om het over zichzelf af te roepen, bijvoorbeeld te dronken zijn, te sexy gekleed of ze hebben te uitdagend geflirt. Daarnaast geeft victim blaming voor iemand een gevoel van een ‘veilige’ wereld: “Het slachtoffer deed iets heel doms, zoiets zou ik nooit doen, dus het zal mij niet overkomen.” Victim blaming zorgt voor onbegrip, maar ook het zelfbeeld van het slachtoffer zal nog meer worden verwoest, omdat het slachtoffer de schuld op zich zal nemen en zichzelf verwijten zal maken.

Kayley van Rossum
Fotografe Kayley van Rossum (22) woont in Ewijk, een klein dorpje in de buurt van Nijmegen. Ze wijdde een serie aan victim blaming voor haar studie aan de Nederlandse Academie voor Beeldcreatie in Apeldoorn. Ze zit nu in haar afstudeerjaar. De inspiratie haalde ze uit haar eigen ervaringen. We spraken Kayley woensdag 1 september 2021 over haar motieven en inspiratie.

Waar kwam de inspiratie voor deze fotoserie vandaan?
“Ik heb zelf meermaals last gehad van ongewenste intimidatie. Als ik daarover vertel tegen mensen in mijn omgeving krijg ik vaak meteen de vraag: “Maar wat droeg je dan en had je dat dan beter niet kunnen dragen?” Toen is het balletje bij mij gaan rollen, want het is nooit de schuld van het slachtoffer, dus waarom krijg ik dat dan steeds te horen? Ik praatte erover met anderen en ontdekte dat deze reacties vaker voorkomen. Ik voelde me erg onbegrepen. Tijdens carnaval bijvoorbeeld ben ik meerdere keren ongewenst aangeraakt en heb ik meerdere keren seksuele opmerkingen naar mijn hoofd gekregen. Toen ik er wat van zei, kreeg ik altijd te horen dat ik degene was die het uitlokte en dat ik erom had gevraagd. Het is de maatschappij waarin we leven waardoor we ons onveilig gaan voelen om als vrouw alleen over straat te gaan. De enige oplossing is om het gewoon te doen en juist niet uit de weg te gaan.”

De fotoserie It’s your own fault kwam tot stand na een eerste versie met quotes in het Nederlands. Om een groter publiek te bereiken heeft Kayley de tweede serie gemaakt met de quotes in het Engels. De serie bestaat uit zeven zwart-wit foto’s met lichaamsdelen en daarop een tekst geschreven. De foto’s zijn expres vrij duister en er is gewerkt met een groot licht-donker contrast. Er is voor elke foto een bewuste keuze van locatie geweest en deze spelen dan ook een grote rol.

Wat is je doel van deze fotoserie?
“Mijn doel is om bekendheid te geven aan het fenomeen victim blaming en mensen wakker te schudden die het onbewust doen of denken. Uiteindelijk wil ik graag een publicatie van de serie, maar ik wil eerst nog veel meer mensen die te maken hebben gehad met victim blaming gaan vastleggen. Ik weet nog niet of ik de serie ga publiceren in een fotoboek of in een expositie met de foto’s op ware grootte.”

Wie zijn de mensen op de foto’s?
“Het zijn allemaal mensen die zelf seksueel misbruik hebben meegemaakt of het van dichtbij hebben meegekregen. Het was voor mij ook heel belangrijk om dit platform te bieden aan deze mensen en niet aan modellen. Ik heb nauw contact gehad met de slachtoffers door met hen over hun eigen ervaringen te praten en die ervaringen probeer ik over te brengen via beeld. Het verhaal moet kloppend zijn met de juiste locatie, de juiste quote en de persoon die erbij hoort. Aanvankelijk werkte ik alleen met bekenden of met mensen via via. Maar ik heb echt nog heel veel onbekende mensen die aan deze serie mee willen werken en dat laat ook weer zien hoe belangrijk dit onderwerp is.”

Wat vind jij een goede reactie wanneer een vriend(in) of familielid vertelt over seksueel misbruik?
“Ik denk vooral dat mensen moeten gaan nadenken over wat de woorden kunnen betekenen die ze uitspreken. Eerlijk gezegd denk ik dat ik me ook wel eens schuldig heb gemaakt aan victim blaming en dat iedereen dat onbewust wel eens doet. Ik wil niet per se dat mensen zich schuldig gaan voelen, maar wel dat ze de volgende keer twee keer nadenken voordat ze iets zeggen en het misschien gewoon voor zich houden. Mensen moeten meer luisteren in plaats van de drang hebben om het te willen verklaren en ze moeten vooral het slachtoffer niet te schuld geven. Dat is een heel raar denkbeeld dat we hebben in deze maatschappij. Ik merkte dat de foto’s zorgden voor veel herkenning en dat mensen over hun eigen ervaringen gingen praten. We moeten met elkaar het gesprek aangaan en ons vooral niet meer schamen over deze ervaringen.”

Benieuwd geworden naar het werk van Kayley? Klik hier.

Steun LOVER!
LOVER draait uitsluitend op vrijwilligers en donaties. Wil je dat Nederlands oudste feministische tijdschrift blijft bestaan? Help ons door een (eenmalige) donatie. Elke euro is welkom en wordt gewaardeerd. Meer informatie vind je hier. 
Meer LOVER? Volg ons op Twitter, Instagram, LinkedIn en Facebook.