Knokken tegen de gevestigde orde
Verslag van het Gelijk=Anders-festival
In Pakhuis de Zwijger te Amsterdam vond op zaterdag 27 juni 2015 voor de eerste keer het festival Gelijk=Anders plaats, voor de agenda van de toekomst. Want twee decennia na de VN-(vrouwen)conferentie in Bejing 1995 is het hoogste tijd om te vragen: waar staan we twintig jaar later, en waar willen we zijn over twintig jaar van nu? Wat zijn de actuele cijfers over huiselijk of seksueel geweld? Is gender justice mogelijk? Hoe staat het met de leus ‘women rights are human rights’?
Nicky McIntyre van Mama Cash wierp een aantal doelstellingen op voor ‘the world we want’. Voorop staat keuzevrijheid: vaders moeten ook de mogelijkheid hebben om thuis te blijven en voor hun kinderen te zorgen, iedereen mag de eigen genderidentiteit uitdragen zoals men dat wil, en tot slot moet je kunnen trouwen met wie je wilt, als je dat wilt.
Mo Samuel verwoordde de doelstellingen in een geëngageerd gedicht over zijn recente ervaringen. Mo omschrijft zichzelf als A he-woman with a she-weakness, en maakte indruk met een persoonlijke pleidooi voor de acceptatie van fluïde genderexpressies: Noem mij maar Mo niet man niet vrouw maar mens.
Na de inleiding werden de agendapunten in een rijk programma onder de loep genomen, waarbij de voertaal zowel Nederlands als Engels was. Een divers publiek was afgekomen op dit internationaal samengestelde festival met sprekers uit verschillende werelddelen. Hoewel er in het programma uiteraard aandacht was voor belangen van LGBTQI en mannen – met name vaders – lag het zwaartepunt van de doelstelling voor 2025 bij de cis-heterovrouw. Vrouwen vertegenwoordigen iedereen die wordt gemarginaliseerd.
Een van de sprekers, vader Orville van de stichting Vitamine V(ader), legde uit dat hij 'het best wel moeilijk had' tijdens de sessie 'Voor mannen & emancipatie'. Het was voor hem haast niet mogelijk om aan de vrouwelijke deelnemers uit te leggen dat vaders in Nederland een kwetsbare juridische positie hebben. Orville vond dat hij 'van alle kanten klappen kreeg' toen hij benadrukte dat vaders van verschillende culturele achtergronden wel degelijk betrokken vaders willen zijn, maar daar niet altijd de gelegenheid voor krijgen. Zeker niet na een scheiding. Vooroordelen over andere culturen en conventionele ideeën over mannelijkheid staken de kop op, en dat verstrekte een ouderwets wij-zij denken. Uiteindelijk waren alle deelnemers het er over eens dat er meer maatschappelijke aandacht moet komen voor de rol van vaders binnen het gezin, en dus kon Orville weer 'veilig gaan zitten'.
De organisatoren wisten zich ook te verzekeren van de deelname van Memory Banda voor het onderdeel ‘Next generation feminists’. Memory, gevlucht voor haar initiatiekamp in Malawi en de eerste vrouw uit haar dorp die mocht studeren, is dichter en performancekunstenaar. Samen met twee Nederlandse en een Keniaanse activiste voerde ze een gedicht op waaruit niet alleen naar voren kwam wat haar persoonlijke ervaringen zijn maar ook wat zij als feministe wil waarmaken: ‘Opportunities are there but not everyone gets to choose them - the world has to be shaped in such a way that everyone does have a choice’.
De afsluitende ‘Talkshow Gelijk=Anders’ bracht verschillende sprekers nog eens samen, die aan tafel aanschoven bij minister Ploumen en presentatrice Zarayda Groenhart. Door de vele sprekers en de korte tijd voor het onderdeel waren diepgaande interviews niet mogelijk; het publiek kreeg in sneltreinvaart verschillende ideeën voor de toekomst te horen. Minister Ploumen nodigde de sprekers uit om ‘niet zozeer aan te geven wat er anders zou moeten, maar vooral hoe veranderingen gerealiseerd kunnen worden’. Shirin Musa greep haar kans om minister Ploumen erop te wijzen dat emancipatiewerk hard lobbyen is. ‘Het is een strijd in meerdere dimensies: recht, religie, cultuur. Het is knokken tegen de gevestigde orde.’ Ze wees naar de minister en zei dat ze zich alleen voelde. ‘Ik krijg morele steun op de achtergrond maar niet op de voorgrond. Er is geen structurele financiering voor de strijd tegen gedwongen kind-huwelijken en huwelijkse gevangenschap.’ Shirin Musa verwoordde hier een algemeen probleem mee: de steun voor verandering is er, maar hoe wordt die omgezet naar daden als de financiering ontbreekt? Het Gelijk=Anders festival bracht hiervoor geen oplossing, wel vele ideeën, wensen en idealen.
Foto’s: CB Berghouwer