Kom op voor een écht groene en rechtvaardige samenleving
Over groen kapitalisme, valse duurzaamheidsclaims en de beperkte invloed van individuele consumenten
Earth Day beeld door Ilse Groot Nuelend
Vandaag is het Earth Day ofwel de Dag van de Aarde. De Verenigde Naties hebben deze dag in 2009 uitgeroepen om wereldwijd uit te dragen dat we zuinig moeten zijn op Moeder Aarde. Te vaak en ten onrechte wordt de oorzaak van vervuiling en klimaatverandering – en de oplossing ervoor – bij individuele consumenten gelegd. Dat leidt de aandacht af van de werkelijke klimaatvernietigers.
Klimaatverandering treft meisjes en vrouwen het hardst
De opwarming van de aarde treft kwetsbare bevolkingsgroepen het hardst, vooral in niet-westerse landen. In de nasleep van natuurrampen, die door de klimaatverandering steeds vaker voorkomen, lopen vrouwen en meisjes de grootste risico’s. Zo bericht Amnesty dat zij worden blootgesteld aan seksueel geweld en uitbuiting, wanneer ze voedsel en andere basisbenodigdheden proberen te bemachtigen. Een ander voorbeeld is de toename van het aantal kindhuwelijken: door groeiende armoede onder klimaatvluchtelingen worden dochters steeds vaker en steeds jonger uitgehuwelijkt. Ook onderzoek van Plan International toont aan dat meisjes en vrouwen ernstiger lijden door de gevolgen van klimaatverandering dan jongens en mannen.
‘Groene’ grondstoffen zorgen voor vervuiling
Door de energietransitie stijgt de vraag naar bepaalde grondstoffen explosief. Denk aan koper en aan mineralen als kobalt, nikkel, lithium en mangaan. Deze zijn onder meer nodig voor windmolens, zonnepanelen, elektrische auto’s en mobiele telefoons. Naar verwachting zal de behoefte aan die grondstoffen in 2040 vier keer groter zijn dan in 2020. Om te voldoen aan de vraag naar batterijen zijn er de komende tien jaar wereldwijd honderden nieuwe mijnen nodig, voornamelijk in niet-westerse landen. De winning van grondstoffen voor duurzame energie is allesbehalve ‘groen’ en heeft serieuze gevolgen voor de gezondheid van mijnwerkers en omwonenden.
De ecologische impact van internet en de cloud
Een serie bingen op Netflix, muziek luisteren via Spotify, je foto’s uploaden naar de cloud… het lijkt allemaal niets méér te kosten dan een abonnement van een paar euro per maand. Echter, dataverbruik heeft een grote impact op het milieu. Voor dataopslag (zoals de cloud) en datatransmissie (denk aan whatsapp, e-mail, webshoptransacties en online vergaderen) zijn energie en water nodig: energie om alle datacenters, servers en netwerkapparatuur te laten draaien, en water om al die systemen te koelen. Het verwarmde koelwater wordt in de natuur geloosd, waardoor de temperatuur ook daar stijgt, met alle milieugevolgen van dien. En door de toenemende digitalisering loopt het dataverbruik alleen maar op.
‘Duurzaam’ is een verdienmodel geworden
Wanneer je plastic rietjes inruilt voor bamboe- of metalen varianten, denk je wellicht goed bezig te zijn. Maar om de planeet te redden is meer nodig. In zijn boek Voorbij duurzaamheid pleit Shivant Jhagroe voor een ecorechtvaardige samenleving die verder gaat dan het kopen van biologisch fruit en een warmtepomp. ‘Groen kapitalisme’ staat systeemverandering in de weg, en dat laatste is juist nodig in de strijd tegen klimaatonrecht. Heb je geen tijd of zin om Jhagroes boek te lezen, lees dan in ieder geval dit artikel.
Consumenten hebben maar beperkte invloed
Economen bezigen graag de mantra ‘de vraag bepaalt het aanbod’. Zo simpel is het helaas niet. Onze samenleving is onlosmakelijk verbonden met grote vervuilers. Een voorbeeld: ons spaargeld en pensioen zitten in financiële instellingen die op hun beurt afhankelijk zijn van investeringen door de fossiele industrie. Zo zijn er allerlei infrastructurele vervlechtingen die een eenvoudige oplossing bemoeilijken.
Via greenwashing en valse duurzaamheidsclaims proberen vervuilende bedrijven hun imago op te poetsen. Ook worden de oorzaak van - en oplossing voor - klimaatverandering en verlies van biodiversiteit bij individuele consumenten gelegd, hetgeen de aandacht afleidt van de werkelijke klimaatvernietigers. Willen we de uitstoot van CO2 terugdringen, dan zijn rigoureuze stappen en politieke keuzes nodig die verder gaan dan havermelk en recyclebare verpakkingen.
Met dit alles in het achterhoofd lijkt het nietszeggend om groene producten te promoten. Maar niet iedereen heeft politieke invloed of voelt zich senang om te participeren in protestacties van bijvoorbeeld Extinction Rebellion. Moedeloosheid en ‘de boel de boel laten’ helpen in elk geval niet.
Dus, hoewel we als individuen de planeet niet kunnen redden, kan het geen kwaad om bewuster te consumeren. De beste manier om de groei van de afvalberg en plastic soep te remmen is niets nieuws meer te kopen. Maar ja, soms heb je toch iets nodig. Kies dan voor zero waste en plasticvrije producten. Ze zijn niet de oplossing voor alle ellende in de wereld, maar maken die in elk geval niet onnodig erger. In vervolg op de artikelen Shoppen voor een gelijkwaardige wereld, Shoppen voor een groene wereld en Shoppen voor een goed gevoel heb ik hieronder weer een aantal recent ontdekte producten verzameld.
Verantwoorde tips
Dat sigaretten slecht zijn voor je gezondheid, weet iedereen. Minder bekend is het feit dat de tabaksindustrie enorm vervuilend is. Dus zoek je nóg een motivatie om te stoppen met roken, lees dan dit artikel.
Aan goedkope kleding kleeft bloed van vrouwen. Zij maken lange dagen voor weinig geld, vaak onder dreiging van (seksueel) geweld, en kunnen om de minste of geringste reden ontslagen worden. De app Good On You helpt om te zien welke kledingmerken eerlijk zijn.
Om voedselverspilling tegen te gaan zijn er allerlei initiatieven. Een recent ontdekte mogelijkheid is die van crowdfarming. Je kunt er onder meer biologisch geteeld fruit kopen of een boom adopteren.
De organisatie achter Superwaste laat afval verwerken tot bruikbare artikelen. Er zijn diverse online verkooppunten voor deze fair trade producten.
Bamboe groeit snel en blijkt een grote inspiratiebron voor groene producten. Bamboi maakt er duurzaam geproduceerd toiletpapier van, dat wordt geleverd in een plasticvrije verpakking.
In pannen zit vaak een anti-aanbaklaag van een fluorpolymeer ofwel plastic. Greenpan levert PFAS-vrije pannen met een keramische anti-aanbaklaag.
Ben je op zoek naar verzorgingsproducten? Kijk dan eens op de website van Unwaste. Deze organisatie levert vegan producten, gemaakt van natuurlijke ingrediënten en circulaire grondstoffen, en geproduceerd in Nederland. Een tweede tip is We Love The Planet, die belooft in het hele productieproces te kiezen voor de meest natuurlijke, duurzame en verantwoorde weg. Een derde optie is Ecco Verde.
Leven zonder afval is een van mijn favoriete webshops met een groot assortiment aan duurzame producten, variërend van schoonmaakmiddelen en verzorgingsproducten tot kaarsen en kantoorartikelen. Kies bijvoorbeeld eens voor The Good Brand allesreiniger pods of de Ecopods badkamer.
Dat plantaardige voeding het minst belastend is voor de natuur, behoeft allang geen betoog meer. Recent ontdekte ik de kant-en-klare diepvriesmaaltijden van Vood, Lazy Vegan en Shicken. Deze producten zijn online te bestellen, maar ook verkrijgbaar bij een aantal Nederlandse supermarkten.
Meer tips voor milieubewust en verantwoord shoppen? Check de website Het Kan Wel, de app My Little Plastic Footprint en de vele tips in vorige artikelen:
Shoppen voor een gelijkwaardige wereld (2022)
Shoppen voor een groene wereld (2023)
Shoppen voor een goed gevoel (2024)
Jubileumuitgave
Tere van het vijftigjarige bestaan van LOVER is in november 2024 een speciaal, papieren jubileumnummer uitgebracht. Wil je een exemplaar ontvangen? Klik hier voor meer informatie.
Steun LOVER!
LOVER draait sinds de start in 1974 volledig op vrijwilligers en donaties. Wil je dat een van Nederlands oudste feministische tijdschriften blijft bestaan? Help ons door een (eenmalige) donatie. Elke euro is welkom en wordt gewaardeerd. Meer informatie vind je hier.