Nederland weet het beter (als het om seksuele vrijheid gaat, toch?)

Een beetje overweldigd waren we wel, toen afgelopen week Natasja’s [1] Nederland hiermee omgaan. De fantastische avond Seks Zonder Grenzen in De Balie op zondag 14 februari gaf daar ook stof tot nadenken voor.

[1] Als je nu nog geen sarcasme hebt geroken is deze voetnoot ervoor om je daarop te wijzen. 

Het onderzoek in Keulen loopt nog, niemand is nog veroordeeld, de verblijfsstatussen van de verdachten zijn nog niet bekend. Maar in Nederland werd er door de media de suggestie gewekt dat Duitse vrouwen tijdens nieuwjaarsnacht massaal aangerand en verkracht waren door asielzoekers en vluchtelingen. Afgelopen week werd de beerput van het door angst gevoede racistische klimaat in Nederland opnieuw opengetrokken. Asielzoeker, vluchteling, islamiet, Noord-Afrikaan, het leek allemaal om dezelfde mythische persoon te gaan: de vreemdeling. De Westerse-vrouwen-verkrachtende-Arabier. 

Maar wat is het precies dat zoveel haat oproept als het om Keulen gaat? Want het is inmiddels een discussie geworden waarin wij-tegen-hen de boventoon voert en waarbij Nederland de poorten voor hen – de barbaren – zou moeten sluiten. Say What?! Binnen Nederland hebben we het allemaal goed voor elkaar als het om seksueel geweld gaat?

Nederland als seksueel progressief land waar anderen van kunnen leren: die stelling werd vorige week zondag in De Balie in Amsterdam besproken. De avond, die medegeorganiseerd was door het Nederlandse kenniscentrum op het gebied van seksualiteit Rutgers, was fantastisch. Een voorbeeld van hoe Nederland in al haar diversiteit kan spreken over seks en seksualiteit, en hoe we hiermee omgaan in relatie tot mensen uit de vele verschillende culturen binnen en buiten dit land. “We mogen trots zijn. We zijn van ver gekomen en dat mogen we uitdragen, maar we moeten niet denken dat we het altijd al wisten, en dat de rest te dom is om het te begrijpen,” stelde Stientje van Veldhoven van D66.

En inderdaad, Nederland is waar het seksuele en reproductieve rechten betreft eigenlijk wel een voorbeeldland. Kinderen leren al vroeg op school geslachtsdelen en seksuele handelingen bij naam noemen, de pil werd vlot geaccepteerd, wij waren de eersten ter wereld die het homohuwelijk legaliseerden, er wordt over seks gesproken in onze talkshows, abortus is legaal, condooms kun je overal kopen (dildo’s, vibrators en tuigjes trouwens ook) - onder andere in het over de hele wereld bekende Red Light District. De seksuele revolutie werd massaal omarmd en ‘onze’ geëmancipeerde vrouwen tonen initiatief tot seks wanneer zij dat willen. Op het gebied van seksuele vrijheid zijn we een voorbeeldland.

Toch? Of was het stiekem evenmin al een feestje in de jaren 60, toen in experimentele kringen seks ook iets werd wat mannen van vrouwen begonnen te eisen (Sla De Schaamte Voorbij er maar op na voor een prachtige illustratie). Is homofobie niet nog steeds een kwestie die onder de oppervlakte (of soms ver daarboven) sluimert? Is echt praten over genot, vooral vrouwelijk genot, niet nog steeds heel moeilijk? Om maar niet te spreken over de dubbele standaard, die nog steeds volledig van kracht is.

Nederland kan met gepaste trots spreken over haar open klimaat rondom seksualiteit. Maar voor een groot deel is dit ook een culturele mythe. Een beeld van onszelf dat we onszelf voorhouden terwijl de realiteit er voor velen anders uitziet. Die mythe betekent helaas ook dat Nederland op seksueel geweld geen uitzondering is. En dat geweld komt vaak juist niét van de vreemdeling die we zo graag als de boeman zien. Ton Coenen, de nieuwe directeur van Rutgers, vertelt dat dit hem ook opviel aan de Keulen-discussie. Die discussie gaat heel erg over wat de rol is van de vrouw en de man. De focus ligt op wie het heeft gedaan.  “Maar als je dan bedenkt dat vier van de tien vrouwen in Nederland te maken heeft gehad met seksueel geweld, en een op de tien mannen,” vervolgt Coenen. “En dat heeft helemaal niets te maken met vluchtelingen. Het heeft helemaal niets te maken met asielzoekers. Het zijn gewoon meestal familieleden of vrienden, dus heel dichtbij.”

Coenen doet deze uitspraak tijdens een panelgesprek waar hij met Babah Tarawally (journalist), Brenda Bartelink (seksualiteit-expert) en Mounir Samuel (o.a. journalist) aan deelneemt. Ook zij beamen dat seksueel geweld ook een Nederlands probleem is, en dus niet iets dat in de vorm van asielzoekers naar Nederland komt. “Na Keulen zeggen mannen dat ze vrouwen willen beschermen. Maar dat is niet zo,” begint Tarawally. “Ze willen zich de vrouwen toe-eigenen,” vult Samuel hem aan. Diezelfde morgen nog schreef Babah Een mooie dag voor een testosteronbom, een poëtisch-satirische column naar aanleiding van de uitspraak van Wilders. “Het is een knipoog naar onze rechts-extremistische broeders en zusters. Niet alleen de mannelijke migranten [zijn] een testosteronbom, die [bom] is al in Nederland. Genoeg.”

Samuel - Mounir Samuel gaat nu al man door het leven - bevestigt dit beeld met zijn persoonlijke verhaal. “Ooit zag ik er natuurlijk uit als een heel mooi meisje, en ging ik alleen rondreizen door de wereld. […] Ik ben in elk land waar ik kom aangerand, uitgescholden, en onheus bejegend door mannen.” Maar Samuel was zich er destijds bewust van dat het voor haar maar tijdelijk was, terwijl vrouwen er daar elke dag mee moesten dealen. “En toen kwam er een dag dat ik vijf keer voor hoer werd uitgescholden door blanke mannen, die ik zou schatten tussen de veertig en vijfenvijftig en van wie ik vermoed dat hun naam Willen, Jan, Kees of Piet is. Toen ik dit aankaartte zei iedereen, ‘Jij liegt! Jij wilt gewoon niet zeggen dat het Marokkanen zijn!’ Dat was voor mij het moment dat ik me realiseerde: dit is een universeel probleem.” Samuel richt zich sindsdien op seksueel geweld tegen vrouwen en homoseksuele mannen. “Ik wil aantonen dat het geen kleur kent. Dat het eigenlijk helemaal niets kent behalve geslacht. Dat kent het namelijk wel. Het heeft over het algemeen een penis.”

Presentatrice Petra Stienen nuanceert deze uitspraak heel gepast, door te stellen dat de dader natuurlijk niet alleen een man zou kunnen zijn. Seksuele vormen van geweld zijn een universeel probleem, en komen voor bij mannen en vrouwen. Het is belangrijk stil te staan bij de culturele mythes die wij onszelf voorhouden, die vaak gevoed worden door verhalen in media. Hoeveel klopt daarvan? Rutgers en De Balie vonden een prachtige balans tussen het stellen van vragen, een open gesprek, een beetje trots, en een beetje zelfkritiek. De conclusie aan het eind van de avond was dat cultuurspecifiek beleid en blijven praten over seks en seksualiteit essentieel zijn. Hopelijk kunnen we dan dat idee van hen-tegen-ons ook steeds meer loslaten.

Kijk Seks Zonder Grenzen terug: https://vimeo.com/155316847