Ongelijkwaardigheid in de geboortezorg

Uit de serie: ongelijkwaardigheid in de zorg

Beeld door Mirthe de Haas: geboortezorg

Nederland staat bekend om de manier waarop het geboortezorgsysteem is ingedeeld. In tegenstelling tot andere westerse landen kent Nederland een cultuur waarin zwangeren mogen kiezen waar zij willen bevallen. In Nederland is thuis bevallen meer de norm dan in welk ander westers land dan ook. De ‘cultuur van het thuis bevallen’ is sinds kort zelfs onderdeel van het Nederlands immaterieel erfgoed. Dat thuis bevallen nog altijd veelvuldig gebeurt in ons land, is niet vreemd. Het is namelijk bewezen dat het veilig is om een kind te baren in Nederland, omdat het Nederlandse geboortezorgsysteem goed georganiseerd en professioneel is. Helaas is er echter ook aangetoond dat bevallen in Nederland niet voor iedereen éven veilig is.

Ongunstige zorguitkomsten bij zwangeren met een migratieachtergrond
Een rapport van het RIVM toont aan dat zwangeren met een migratieachtergrond, afhankelijk van hun zwangerschapstermijn, maar liefst 30-50% meer kans hebben om hun baby te verliezen dan zwangeren zonder migratieachtergrond. Daarnaast blijkt het zelfs dat zwangeren met een migratieachtergrond, vergeleken met zwangeren zonder migratieachtergrond, een grotere kans hebben om zélf te sterven of ernstig ziek te worden in de laatste weken van de zwangerschap, tijdens, en vlak na de bevalling. Zwarte vrouwen lopen daarin het grootste risico. Waarom is dat?

De witte zwangere als de norm
Er zijn weinig onderzoeken te vinden die laten zien waaróm Zwarte zwangeren en zwangeren van kleur (en hun kinderen) vaker sterven of ernstig ziek worden rondom de bevalling. Eén onderzoek doet de suggestie dat geboortezorgwerkers simpelweg niet ingesteld zijn op het behandelen van Zwarte patiënten en patiënten van kleur. Dit is iets dat ikzelf herken uit de ervaringen die ik opdeed als verloskundige.
Verpleegkundigen die niet even vaak langsgaan bij een Zwarte barende of een barende van kleur, omdat zij ervan uitgaan dat er toch voor pijnstilling gekozen wordt. Verloskundigen die onvolledige voorlichting geven aan Zwarte zwangeren en zwangeren van kleur, omdat ze het moeilijk vinden te navigeren rondom een taalbarrière. Gynaecologen die geen toestemming vragen alvorens zij medische handelingen verrichten, omdat zij de toegevoegde waarde niet inzien van gezamenlijke besluitvorming met iemand die misschien niet precies weet hoe het Nederlandse geboortezorgsysteem werkt. Kraamverzorgenden die niet aan de bel trekken bij een zieke baby, omdat zij de symptomen alleen herkennen bij een witte huid… En dit is nog maar een fractie van wat ik in de praktijk ben tegengekomen.
Door de witte zwangere als norm te zien, wordt het geboorteproces van een Zwarte zwangere of zwangere van kleur sneller onnodig gemedicaliseerd of anderszins als abnormaal beschouwd. Dat is kwalijk.Op deze manier ontstaan er traumatische ervaringen, onnodige medicalisatie en ongunstige geboorte-uitkomsten voor zowel de barende als het kind.

Institutionele discriminatie binnen de geboortezorg
Discriminatie binnen de geboortezorg komt niet alleen voor in de ziekenhuizen en verloskundigenpraktijken waar ik werkte of stage liep. Het is geen probleem van één regio, etnische afkomst of religie. Het is een probleem dat zo diep in de geboortezorg geworteld zit, dat Zwarte zwangeren en zwangeren van kleur er dagelijks mee te maken krijgen. Alleen al door hun afkomst wordt er onderscheid gemaakt in de zorg die gegeven wordt. Een voorbeeld: iedereen die níet uit Noord-Europa komt wordt geacht een grotere kans te hebben op zwangerschapsdiabetes. Waarom? Vanwege het onderliggende gedachtegoed dat als je ergens anders vandaan komt, je een ongezonde leefstijl hebt. Zonder daar ook maar één vraag over te stellen, is de standaard dat al deze zwangeren extra gemonitord moeten worden op zwangerschapsdiabetes. Ik vind dat absurd.
Hetzelfde geldt voor een hoge bloeddruk tijdens de zwangerschap. Zwangeren met een migratieachtergrond worden automatisch geacht een groter risico te hebben op een hoge bloeddruk, iets dat ontzettend schadelijk kan zijn voor zowel de zwangere als voor het ongeboren kind. Er wordt gedacht dat deze predispositie voor een hoge bloeddruk het gevolg is van afkomst, een biologisch nadeel dat iedereen die niet Noord-Europees is met zich meedraagt. Dit klopt simpelweg niet. Integendeel, het is bekend dat depressie, angststoornissen en stress een negatieve invloed hebben op iemands bloeddruk. We weten inmiddels ook dat ervaren discriminatie precies die effecten hebben op mensen.
Ik vraag me af waarom we ons anno 2022 nog steeds comfortabel voelen in symptoombestrijding en polarisatie, ook binnen de geboortezorg, terwijl we boekwerken aan bewijzen en suggesties hebben over hoe het óók kan.

Betere zorguitkomsten wel mogelijk
Dat het beter kan, is namelijk ook onderzocht. Zo toont een Amerikaans onderzoek aan dat Zwarte baby’s die door Zwarte artsen worden behandeld, een significant kleiner sterfterisico hebben dan Zwarte baby’s die door witte artsen behandeld worden. Ditzelfde onderzoek stelt dat stereotypering en vooroordelen hier een aandeel in kunnen hebben. Ook stelt dit onderzoek dat witte artsen gewoonweg niet helemaal weten wat Zwarte baby’s nodig hebben. Dit sentiment wordt voortgezet in een ander onderzoek, waarin gesteld wordt dat Zwarte geboortezorgwerkers en geboortezorgwerkers van kleur noodzakelijk zijn om de gezondheidsuitkomsten van Zwarte zwangeren en zwangeren van kleur (en hun kinderen) te verbeteren. Dat biedt een sprankje hoop, want dat betekent dat er iets aan de ongelijkwaardigheid in de geboortezorg gedaan kan worden!

Meer diversiteit in de geboortezorg nodig
We weten nu dat gebruikers van geboortezorg met een migratieachtergrond er ongunstig voor staan in Nederland. We weten ook dat zwangeren en baby’s met een migratieachtergrond gebaat zijn bij zorgverleners met een migratieachtergrond. De oplossing lijkt simpel: de geboortezorg moet diverser. Hoe het er nu voorstaat in ons land is namelijk niet in proportie. Terwijl onze samenleving voor ongeveer 25% uit mensen met een migratieachtergrond bestaat, heeft slechts ongeveer 5% van de geboortezorgwerkers ook een migratieachtergrond. Die discrepantie kent een lange geschiedenis, die al begint bij waar je wieg staat. Word je geboren in een wijk met een lage sociaaleconomische status, ga je naar een school met grote klassen waar weinig individuele aandacht is en kom je terecht in een omgeving waar men niet verder kijkt dan je afkomst? Dan is de kans groot dat je wordt aangeleerd dat jij niet zomaar dokter of verloskundige kunt worden. De ongelijkwaardigheid in de geboortezorg wordt versterkt door de kansenongelijkheid, hetgeen in ons land een hardnekkig probleem is. De oplossing? Die is complexer dan in één slotalinea te vangen is. Hoe diverser de geboortezorg wordt, hoe beter iedereens gezondheidsuitkomsten worden. Hoe meer diversiteit er bestaat onder geboortezorgwerkers, hoe meer witte geboortezorgwerkers kunnen leren over hoe ze op de juiste manier voor Zwarte patiënten en patiënten van kleur moeten zorgen. Goede zorguitkomsten voor mensen met een migratieachtergrond is namelijk niet de verantwoordelijkheid van Zwarte mensen en mensen van kleur. Goede zorguitkomsten voor iedereen zijn iedereens verantwoordelijkheid. Als jij dit leest, een migratieachtergrond hebt en de ambitie hebt om in de geboortezorg te werken, richt ik me direct tot jou: je bent harder nodig dan je denkt. Jouw komst zal meer verandering teweeg brengen dan je je nu misschien kunt voorstellen! Hou jezelf niet tegen. We hebben je nodig.

Steun LOVER!
LOVER draait uitsluitend op vrijwilligers en donaties. Wil je dat Nederlands oudste feministische tijdschrift blijft bestaan? Help ons door een (eenmalige) donatie. Elke euro is welkom en wordt gewaardeerd. Meer informatie vind je hier.

Meer LOVER? Volg ons op Twitter, Instagram, LinkedIn en Facebook.