Ongelijkwaardigheid in de zorg: een serie

Beeld door Mirthe de Haas

Er is geen plek zo veilig als onder de hoede van een arts. Nou ja, dat is in ieder geval wat we verwachten. Het is ook wat ons beloofd wordt: net afgestudeerde artsen zweren het beste met hun patiënten voor te hebben en er alles aan te doen om hen de zorg te geven die ze verdienen. Voor hen maakt het niet uit hoe je eruit ziet, hoe je taalvaardigheden zijn en wat er (al dan niet) tussen je benen hangt. Het is een mooie belofte, maar hoeveel ervan is in de praktijk merkbaar? Wanneer je als witte man naar de dokter gaat, voel je vast dat die belofte wordt nagekomen. De ervaringen van een Zwarte, queer vrouw kunnen heel anders zijn. De systemen in Nederland zijn niet zo neutraal als ze lijken. Sterker nog, de ongelijkwaardigheid binnen de zorg is één van de meest schrijnende en gevaarlijke vormen van institutionele discriminatie die ons land kent.

Niet hetzelfde, wel even belangrijk
Om goed te begrijpen waarom ongelijkwaardigheid in de zorg zo gevaarlijk is, leg ik graag uit wat het verschil is tussen ongelijkheid en ongelijkwaardigheid. Waar ongelijkheid doelt op het verschil tussen mensen, belicht ongelijkwaardigheid de waarde die aan die verschillen worden toegekend. Simpel gezegd: we zijn allemaal anders (gelukkig maar!), dat is het probleem niet. Het probleem zit in het waardeoordeel dat we hebben over de dingen waarin we van een ander (of van een groep mensen) verschillen. Het moge duidelijk zijn dat dergelijke waardeoordelen niet zouden mogen bestaan, al helemaal niet bij zorgverleners - waar we allemaal even veilig zouden moeten zijn. En toch zijn ze er, hoewel een deel van de zorgverleners zich daar misschien niet eens helemaal bewust van is. 

De witte man als norm
We weten allang dat witte mannen beter verdienen dan vrouwen én mensen van kleur. Dat kunstmatige intelligentie vooralsnog het voordeligst werkt voor witte mannen komt ook steeds meer aan het licht. Een onderbelicht probleem is dat witte mannen óók de norm zijn in de gezondheidszorg. Wat gebeurt er wanneer je lichamelijke klachten niet herkend worden door je arts, omdat deze enkel gewend is lichamelijke symptomen van witte mannen te herkennen? Wat moet je doen als de ongelijkwaardigheid waarin jij dagelijks (over)leeft de grondslag is voor jouw lichamelijke klachten, maar dit door niemand wordt (h)erkend?

In 2020 kreeg racisme in de zorg aandacht binnen de Nederlandse media. Eind 2021 werd er geschreven over de rol van sekse en gender bij gezondheid en ziekte. Wat ook meespeelt, maar wat onderbelicht blijft, is het effect van sociaaleconomische status op gezondheid. Een onderzoek uit 2019 toont aan dat mensen met een lagere sociaaleconomische status korter leven en ook nog eens in slechtere gezondheid. Hoe minder je lijkt op de standaard witte, modaal verdienende man, hoe minder aandacht je krijgt in de gezondheidszorg. Dat is schrijnend.

Een vierdelige serie
Een intersectionele benadering van ongelijkwaardigheid in de zorg wordt nog niet voldoende onder de aandacht gebracht, terwijl het een probleem is dat letterlijk levens kost. Dit moet veranderen. Komend jaar onderzoek ik daarom hoe ongelijkwaardigheid in de Nederlandse zorg zich uit in verschillende disciplines. 

In maart zoom ik in op de geboortezorg. De enige vorm van zorgverlening waar standaard in één keer minstens twee mensenlevens centraal staan.
In mei deel ik meer over de preventieve zorg. Hoe vanzelfsprekend het maken van een uitstrijkje of het meedoen aan borstonderzoek voor sommige mensen ook is, de mogelijkheden hierin zijn niet voor iedereen gelijk.
In juli schrijf ik over de huisartsenzorg. De huisarts is in ons land de eerste waar je naartoe moet als je een probleem met je gezondheid hebt. Hoe toegankelijk is die vorm van zorg voor iedereen? En welk effect heeft dat?
In september sluit ik af met een artikel over de geestelijke gezondheidszorg (GGZ). Hoe veilig is het om gebruik te maken van de GGZ? En waarom verschilt dat per persoon?

Wensen en hopen
Mijn wens is dat we allemaal met datzelfde zelfverzekerde gevoel naar de dokter kunnen. Dat elke arts onze klachten begrijpt, waar we ook vandaan komen, hoe we er ook uitzien en wat onze klachten ook zijn. Dat iedereen serieus genomen wordt en dat de strijd voor gelijkwaardigheid die nu gevoerd wordt, ooit alleen nog maar een hoofdstuk in geschiedenisboeken is. Ik hoop dat ik daaraan kan bijdragen. Tijdens mijn onderzoek neem ik zowel mijn kennis als ervaringen als verloskundige, als mijn ervaringen als hijab dragende vrouw-die-soms-ook-naar-de-dokter-gaat mee. Met het schrijven van deze serie neem ik deel aan de strijd naar gelijkwaardigheid. Het is nodig dat institutionele ongelijkwaardigheid bij ons stopt. Ik zie het al helemaal voor me!

Steun LOVER!
LOVER draait uitsluitend op vrijwilligers en donaties. Wil je dat Nederlands oudste feministische tijdschrift blijft bestaan? Help ons door een (eenmalige) donatie. Elke euro is welkom en wordt gewaardeerd. Meer informatie vind je hier.

Meer LOVER? Volg ons op Twitter, Instagram, LinkedIn en Facebook.