Ongezien en onderbetaald: De verborgen cijfers van de loonkloof
Beeld door Ilse Groot Nuelend (@ilsegrootnuelend)
Van Equal Pay Day (14 november 2024) tot het einde van het jaar werken vrouwen in Nederland symbolisch voor niets. Gemiddeld verdienen vrouwen namelijk 13% minder dan mannen. Maar wie zijn deze mannen en vrouwen eigenlijk? Het merendeel van de discussies over de loonkloof lijkt gefocust op (cisgender) mannen en vrouwen, terwijl de echte strijd om gelijkheid veel complexer is. De loonkloof is een weerspiegeling van de ongelijkheid op de arbeidsmarkt en de structurele discriminatie die onder andere diverse groepen vrouwen ondervinden. Deze ongelijkheid gaat verder dan alleen het verschil tussen mannen en vrouwen; dit is slechts het topje van de ijsberg.
De echte kloof: intersectionele ongelijkheid
Bij de berekening van de loonkloof wordt vaak enkel gekeken naar het verschil in gemiddeld bruto uurloon tussen vrouwen en mannen. Hierbij wordt geen rekening gehouden met cruciale factoren zoals ras/etniciteit. En dat terwijl vrouwen van kleur, transgender vrouwen, vrouwelijke (arbeids)migranten en vrouwen met een beperking nog zwaarder getroffen worden door de loonkloof dan witte cisgender vrouwen. Hoe groot is die ‘intersectionele’ loonkloof precies in Nederland? We weten het simpelweg niet, omdat we die cijfers niet (willen) verzamelen.
Data zeggen meer dan woorden: de cijfers uit de VS
In de Verenigde Staten zijn de cijfers er wél, en ze laten een schokkend beeld zien. Terwijl een witte vrouw gemiddeld 79 cent verdient voor elke dollar die een witte man verdient, krijgen zwarte vrouwen slechts 63 cent en Latina vrouwen een beschamende 57 cent. Maar in Nederland? Hier blijven vrouwen van kleur onzichtbaar, omdat we niet bereid zijn om de cijfers te verzamelen. Zoals Gloria Wekker scherp stelt in haar boek Witte Onschuld: het is essentieel om data naar ras en etniciteit uit te splitsen, of dat nu gaat om de arbeidsmarkt, onderwijs of huisvesting. Want hoe kun je beleid voeren dat ongelijkheid bestrijdt, als je geen zicht hebt op hoe je samenleving in elkaar zit?
De blinde vlek in ons beleid
Dus, waarom meten we het niet? Nederland heeft een ongemakkelijke relatie met het verzamelen van persoonsgegevens. De angst voor datamisbruik zit diep, mede gevoed door schandalen zoals de Toeslagenaffaire, waarbij mensen met een dubbele nationaliteit onterecht werden weggezet als fraudeurs. Dit toont aan dat de overheid gegevens wel kán verzamelen, maar vaak op een verkeerde, schadelijke manier. De vraag is echter niet of we data kunnen verzamelen, maar hoe we dat op een eerlijke en transparante manier doen.
Het CBS laat zien dat vrouwen in Nederland structureel minder verdienen dan mannen, zelfs als we corrigeren voor leeftijd en opleiding. Deze ongelijke beloning heeft verschillende oorzaken, die samenhangen met sociale normen en traditionele, stereotiepe opvattingen over genderrollen. Zo speelt bijvoorbeeld de ongelijke verdeling van zorgtaken tussen moeders en vaders, evenals de rol van vrouwen als mantelzorger, een belangrijke rol. Maar loongelijkheid gaat verder dan alleen gender. Je salaris wordt ook beïnvloed door andere factoren, waaronder ras/etniciteit. Als we deze factoren niet in kaart brengen, blijven grote groepen vrouwen ongezien in de statistieken en de beleidsmaatregelen.
Tijd om de feiten onder ogen te zien
Het is tijd om deze blinde vlekken in ons beleid te elimineren. Zoals Gloria Wekker benadrukt: het is goed bestuur wanneer de overheid standaard data over ras en etniciteit verzamelt, publiceert en bijhoudt. Dit moet uiteraard gebeuren in samenspraak met betrokkenen, om te voorkomen dat deze gegevens worden misbruikt. Transparantie is cruciaal om raciale of etnische profilering en verdere uitsluiting te voorkomen.
Veel witte Nederlanders claimen ‘geen kleur te zien’ en voelen zich vaak onschuldig in de discussie over racisme. Dit denken draagt bij aan de blinde vlekken in ons beleid en bemoeilijkt de erkenning van structurele ongelijkheid en discriminatie. Deze zelfgenoegzaamheid leidt tot passiviteit en het uitblijven van noodzakelijke veranderingen. Het is cruciaal om deze onschuld te doorbreken en te erkennen dat racisme en uitsluiting wijdverbreid zijn in onze samenleving.
Een oproep tot actie
Als we geen data verzamelen, blijven de grootste ongelijkheden buiten beeld en kunnen we ze niet aanpakken. Het niet verzamelen van gegevens over ras en etniciteit is niets minder dan een uiting van systemisch racisme. Het maakt mensen van kleur onzichtbaar, terwijl ze tegelijkertijd disproportioneel worden blootgesteld aan discriminatie en marginalisatie. Uit onderzoek van het CPB uit 2019 blijkt bijvoorbeeld dat Nederlanders met een Marokkaanse achtergrond 31% minder verdienen, wat aantoont hoe urgent het is om deze ongelijkheden te kwantificeren en te adresseren.
We hebben de technologie en de middelen om de loonkloof in kaart te brengen en aan te pakken. Wat we missen is de politieke wil en moed om de harde feiten onder ogen te zien. Pas wanneer we weten waar de grootste ongelijkheden liggen, kunnen we actie ondernemen om ze te verkleinen. Dit vereist een intersectionele aanpak.
Door al deze factoren mee te nemen in de discussie over loongelijkheid, kunnen we pas écht streven naar eerlijke beloning voor iedereen. Equal Pay Day is niet zomaar een symbolische dag. Het is een oproep om de verborgen ongelijkheden zichtbaar te maken en te bestrijden. Het is tijd om niet alleen genderongelijkheid aan te pakken, maar ook de diepere lagen van raciale en structurele discriminatie bloot te leggen. Pas als we echt iedereen zien, kunnen we de kloof dichten.
Dus laten we de moed hebben om te meten, analyseren en actie te ondernemen. Want zolang we de feiten niet onder ogen zien, houden we onrecht in stand. Dat kunnen we ons niet permitteren.
Help je mee om 50 jaar LOVER te vieren?
Dit jaar bestaat LOVER 50 jaar. Sinds de start in 1974 draait LOVER volledig op vrijwilligers en donaties. Voor de jubileumactiviteiten zijn extra middelen nodig. Informatie over (eenmalig) doneren vind je hier.