Over boerenlummels en moederhaat

• 7 mrt 2016

Er waart een spook door Europa. Sinds in populaire media feminisme weer in is, is seksisme opnieuw een veelbesproken onderwerp. Van mani cam tot Keisha: seksisme is er en het is een ‘hot item’. #seksisme. Nee, wij overdrijven niet! probeert een bijdrage te leveren over de Vlaamse situatie aan het mondiaal uitgebreid gevoerde debat.

Debatten over seksisme zijn geneigd tot simplificatie van de rol van vrouwen en mannen. Vrouwen zijn slachtoffer, mannen zijn daders. Er wordt over het hoofd gezien dat seksisme een structureel maatschappelijk probleem is dat alle seksen betreft. Er komt geen man aan het woord in #seksisme, maar in enkele essays wordt wel aandacht besteed aan de dynamiek van seksisme, zonder mannen aan de schandpaal te nagelen. Ik ervaar dit als een groot pluspunt van deze essaybundel, waarvan ik drie bijzondere bijdragen kort wil uitlichten.

De hierboven beschreven dynamiek wordt besproken in het laatste essay Goed voor vrouwen én mannen door Barbara Ortiz, Liesbet Stevens en Eline Verhoeven: “En omdat mannen zich niet bewust zijn van de privileges of voordelen die met hun geslacht samengaan, ervaren ze de aanspraken van vrouwen als een inbreuk op hun rechten. Of ervaren ze de vragen of eisen van vrouwen als triviaal.” Of, minder abstract: “Vergelijk het ‘recht’ om – letterlijk – een broek te dragen. Vrouwen verwierven dit recht en kunnen nu dus kiezen tussen een rok of een broek, terwijl van mannen nog steeds enkel verwacht wordt dat ze een broek dragen.” Verder wordt er uitgelegd hoeveel baat mannen en maatschappij hebben bij een gelijkwaardigere opvoeding: lagere zelfmoordcijfers bij mannen, ouderschapsverlof voor man én vrouw met winst op lange termijn voor een bedrijf. Kortom; ja, vrouwen lopen nog steeds tegen de oude problemen van seksisme op, maar mannen moeten in de strijd tegen seksisme als bondgenoten worden gezien. Niet enkel als dader of vijand.

Aangrijpend vond ik het essay van Cathérine Ongenae, de redacteur van de essaybundel en wellicht al bekend van Knack of De Morgen. In De slechte poppenmoeder stelt ze zonder omhaal ter discussie dat het vruchtbare vrouwelijke lichaam niet van haarzelf is, maar van de maatschappij: het gaat iedereen aan als je geen kinderen hebt en het gaat iedereen aan als je kinderen krijgt. Zwangerschap en moederschap worden gemonitord. Moederschapsideologie, aldus Ongenae, dwingt de (niet) geworden moeder verantwoordelijkheid af te leggen over haar lichaam en levenskeuzes. Bij haar betrof het haar late moederschap (ze was 39 toen ze haar dochter kreeg), en de manier waarop ze haar rol als moeder vervulde. Ongenae spreekt van moederschap als haar achilleshiel waar iedereen op mikt. Ze laat zien hoe diep moederschap tegenwoordig nog steeds verbonden is aan traditionele rollenbeelden. Ze brengt maternal gatekeeping in beeld: “Vrouwen houden mannen op afstand als het op zorg voor kleine kinderen aankomt, ze beschouwen het als hun exclusieve terrein.” Verder stelt ze ook de opvoeding zelf ter discussie: er al wel eens over nagedacht hoe ideologisch geladen de Halloweenkostuums voor kinderen zijn? Wat als kind begint met de keuze tussen een verkleedpartijtje als prinsesje of als politieman, eindigt in seksistische ideologie over ouderschap.

Jamila Channouf beschrijft in De koningin der bloemen haar ervaringen als ‘moslimmeisje’ met seksisme. Wie hier een verhaal over de onderdrukte moslima verwacht ,wordt bitter teleurgesteld. Als ze ingaat op de wens van haar – graag traditionele gewaden en baard dragende – Saoedi-Arabische vader belandt zij als een van de weinige vrouwen op het De Nayer Instituut voor een opleiding tot ingenieur. Drie andere vrouwen ondergaan net als zij structureel seksisme door docenten en medestudenten, veelal ‘boerenlummels’ volgens haar. Lees: Henk die later met Ingrid gaat trouwen. Channouf ontdekte mede door haar opleiding dat seksisme niets te maken heeft met één cultuur: “Hoe vaak had ik niet gehoord: ‘Jullie worden verschrikkelijk onderdrukt.’ Ik wilde dat niet geloven, omdat ik rondom mij evenzeer ongelukkige getrouwde of samenwonende mensen zag.” Wat Channouf vlijmscherp beschrijft, is seksisme als een Vlaams probleem: “(-) dat ik anders was. Was het niet door de kleur van mijn huid, dan wel door het feit dat ik leed aan de aandoening ‘vrouw zijn’.”

Channouf brengt – net als andere auteurs van #seksisme – onder de aandacht dat een mondiaal fenomeen ook in Vlaanderen speelt. Het persoonlijke is niet alleen politiek maar ook universeel. De bundel bevat uiteindelijk alles waar je op hoopt.

#seksisme. Nee, wij overdrijven niet! Uitgeverij Polis, € 19.95, te bestellen bij www.savannahbay.nl

Inhoud:

Het verhaal van negentig procent – Liesbeth Kennes
De koningin der bloemen – Jamila Channouf
De slechte poppenmoeder – Cathérine Ongenae
Samen zijn we sterker – Elke Jeurissen
A cause de garcons – Bie Vaneraeynest
Seksisme, ironie of empowerment – Sofie van Bauwel
Een taal apart – Emilie Plouvier
Oooh, cheesecake – Eveline Chiau
Seksisme in de ivoren toren – Anya Tpolksi en Nellie Koningendijk
Goed voor vrouwen én mannen – Barbara Ortiz, Liesbet Stevens en Eline Verhoeven

Leestips op LOVER: