Politiegeweld: altijd een excuus

Op het filmpje, gemaakt met een Smartphone, is te zien hoe Alton Sterling door twee mannen besprongen wordt op een parkeerplaats in Baton Rouge, Louisiana. Een aantal seconden later schieten zij hem dood.

Hij had een legaal vuurwapen bij zich, en meer reden dan dat hadden zijn moordenaars niet nodig. Uit respect voor zijn nagedachtenis linken wij niet direct naar deze schokkende beelden. Wel brengen wij graag de analyse van Roxane Gay onder de aandacht. 

'We know what happens now because this brand of tragedy has become routine. The video of Mr. Sterling’s death allows us to bear witness, but it will not necessarily bring justice. There will be protest as his family and community try to find something productive to do with sorrow and rage. Mr. Sterling’s past will be laid bare, every misdeed brought to light and used as justification for police officers choosing to act as judge, jury and executioner — due process in a parking lot.'

Zoals Gay zegt, is deze situatie in de verste verte niet uniek. Afgelopen donderdag nog kwam Philando Castile onder soortgelijke omstandigheden door politiegeweld om het leven. Hij greep naar zijn rijbewijs. Eric Garner werd in 2014 tot stervens toe in de wurggreep gehouden omdat hij zich niet snel genoeg overgaf. Hij verkocht illegaal sigaretten. In hetzelfde jaar kwam de 12-jarige Tamir Rice om het leven toen een politie-agent uit zijn dienstauto sprong en twee seconden later het vuur opende. Tamir zou een speelgoedpistool in zijn broekriem hebben gehad. In een staat waar het legaal is om openlijk een automatisch geweer te dragen.

Dit zijn slechts drie voorbeelden die op film zijn vastgelegd. Het is bijna onmogelijk met zekerheid te zeggen hoe vaak Amerikaanse politie-agenten onnodig dodelijk geweld inzetten tegen zwarte Amerikanen, omdat er geen officiële instantie in de VS is die politiegeweld centraal registreert. In sommige Staten dragen agenten verplicht een 'bodycam' om politiegeweld te registreren. Helaas vallen die camera's vaak zomaar uit. Zo ook in de aanloop naar Sterling's dood. Hiermee is overigens niet gezegd dat videobewijs genoeg is. Zo zijn de agenten in de hierboven genoemde zaken nooit vervolgd of ontslagen voor deze incidenten, ondanks de camerabeelden.

Volgens sommige schattingen zijn er in 2015 gemiddeld 2 ongewapende Afro-Amerikanen per week om het leven gekomen door politiegeweld. Zij maken 5 keer zoveel kans om op deze manier te sterven dan ongewapende witte Amerikanen. Wellicht nog schrijnender is het feit, dat nieuwsmedia en politici altijd een smoesje klaar hebben om het slachtoffer te demoniseren en hun moord te rechtvaardigen.

Vaak wordt beweerd, dat zij niet snel genoeg de bevelen van agenten gehoorzaamden. Of dat ze zich fysiek verzetten, of te onvoorspelbaar bewogen. Als dat excuus niet werkt, wordt er verwezen naar zonden uit hun verleden: ze hebben een strafblad, of hadden dat kunnen hebben. Het zijn immers geen engeltjes. Politie-agenten wordt daarentegen de hand boven het hoofd gehouden door witte Amerikanen, die reflexief vertrouwen op de wet. De aanklagers die officieel beslissen of deze agenten worden vervolgd, hebben een duidelijk belangenconflict; het OM en de politie werken immers nauw met elkaar samen.

Ook in Nederland sluiten de gelederen zich snel als de politie verdacht wordt van discriminatie of geweld. Zo merkt Hasna El Maroudi op dat de verslaggeving door het NOS nieuws met geen woord rept over de raciale context van Sterling's dood. Er is volgens de verslaggever wel veel 'onrust' en weinig 'geduld' onder de zwarte bewoners van Baton Rouge.  Zonder context lijkt het protest van 'Black Lives Matter' eerder een onnodig provocerende ordeverstoring dan een burgerrechtenmanifestatie.

Toen rapper Typhoon onlangs staande werd gehouden door de politie omdat zijn dure bolide 'niet paste bij zijn profiel', was dat niet voor iedereen reden om etnisch profileren consequent af te keuren. Er waren genoeg journalisten, agenten en politici bereid om uit te leggen dat etnisch profileren niet alleen een standaard praktijk van de Nederlandse politiekorpsen is, maar dat ook moet blijven. En dat is dan buitengewoon vervelend, maar niet per definitie discriminatie.

We hebben ook in Nederland gezien wat er gebeurt als er iemand van kleur komt te overlijden door politiegeweld. De protesten naar aanleiding van de dood van Mitch Henriquez werden nog afgedaan als 'achterlijk', veroorzaakt door 'hitte en de Ramadan'. Dat is misschien nog het meest angstaanjagende: het feit dat verantwoordelijke ambtenaren politiegeweld en -discriminatie niet behandelen als een prangend probleem. Sterker nog, sommigen lijken het te zien als een oplossing.

De reactie van Larry Wilmore tijdens the Nightly Show is hier op zijn plaats:

'The Punishment for resisting arrest shouldn't be death.

The Punishment for selling bootleg cd's shouldn't be death.

The Punishment for having a gun in an open carry state shouldn't be death.

The Punishment for  being a black man shouldn't be death!'

 [Update 10:00 uur: op vrijdagochtend zijn 5 politie-agenten doodgeschoten tijdens een anderszins vreedzaam protest tegen politiegeweld in Dallas, Texas. Tenminste zes anderen raakten gewond. Volgens berichten zijn er drie verdachten, waarvan er één is overleden. De verdachte dreigde met meer aanslagen op politie-agenten. Demonstranten distantiëren zich van de daders.]

[Update 15:30 uur: Demonstrant Mark Hughes is onterecht door de politie beschuldigd van de schietpartij. Zijn foto is gecirculeerd, maar hij is inmiddels door de politie vrijgelaten en wordt niet meer verdacht. De politie heeft geen excuses aangeboden voor de onterechte beschuldiging.]