Roots in de herhaling

Column Sjo Velland

Een populaire serie in de zeventiger jaren was Roots. Het maakte diepe indruk op me. De Negers. De slavernij! Niets wist ik ervan. Het werd niet op school behandeld. De hele zilvervloot werd in je hoofd gestampt en het lijden van de Hollanders ten tijde van de Tweede Wereldoorlog, je werd er mee doodgegooid bij geschiedenisles. Nederland massaal in het verzet, leerde ik op school. Er waren destijds anders wel 72.000 geregistreerde NSB-ers.

Anne Frank is niet vrijwillig naar Bergen Belsen vertrokken. Ze werd verraden. En niet door kutmarokkanen, Turks tuig of luie negers. Die waren er nog niet.

Sommige mensen uit de zwarte gemeenschap durven, tot groot afgrijzen van wit Nederland, een link te leggen tussen het onvoorstelbare vernietigen van de Joden ten tijde van de Tweede Wereldoorlog en het duistere slavernijverleden van Europa. Ongehoord vindt men dit. Dat met de Joden was iets héél anders, en de slavernij is al zó lang geleden, als die al bestaan heeft.

Enige wrokkige afgunst speelt misschien wel mee. Waarom mogen, móeten we het jaar in jaar uit tot in den treure over de vervolging van de Joden hebben en is het zo’n taboe om over de slavernij te beginnen?

Ik denk dat de Jodenvervolging wit Nederland de mogelijkheid biedt om enigszins heroïsch tevoorschijn te komen. Immers: Hier was Het Verzet. Denk aan de Februaristaking. Vele Joden werden geholpen en konden onderduiken bij witte Nederlandse niet-Joden. De Duitsers waren beesten. Maar Nederlanders hadden het hart op de juiste plek.

Uit het slavernijverleden valt voor Nederland niet zoveel heroïsche eer te behalen. Sterker nog: Nederland heeft zich zo lang mogelijk en op hartstochtelijke wijze verzet tegen de afschaffing van de slavernij.

Slavernij had je in Afrika tóch al, voordat er hele scheepsladingen zwarte slaven verscheept werden. ‘Kijk maar, ze hebben het zélf notabene bedacht!’ Dat klopt. Het houden van slaven is sinds het begin der tijden een normaal verschijnsel. Ook in Afrika.

Maar het koppelen van een aangeboren slavenbestaan aan een huidskleur is iets typisch wits. En dat het mocht van God. Met God kom je een heel eind als je in Zijn naam handelt. Geniale zet overigens.

Slavernij. In beeld nog wel! Wauw, Roots!
Onmiddellijk vereenzelvigde ik me met die arme zwarte mensen uit de televisieserie. ‘Hé, Kunta Kinte!’ Werd mij al snel op straat nageroepen, verwijzend naar de hoofdpersoon in de serie. Het was geen grappig soort naroepen, het was niet de bedoeling dat ik het leuk zou vinden. Ik werd gezien als een van de negers van de televisie. Ik was verbaasd omdat niemand het blijkbaar erg vond wat er gebeurd was, niemand zich zo voelde, niemand zo onder de indruk was als ik. De slavernij was volkomen vergeten leek het wel. Alsof de serie iets geheel nieuws liet zien. En toch was het best een heftige serie voor kinderen. Er werd nogal in verkracht en gemoord.

Als kind kon ik er geen genoeg van krijgen, maar tegenwoordig kijk ik niet graag meer naar dit soort films.

Amerikaanse negers in films over Amerikaanse negers zijn altijd zo vertrapt, zo zielig en zo goed en braaf en christelijk ook nog. (Dat vind ik nog altijd vreemd, dat je de religie van je onderdrukkers omarmt … dat heftige geloof in de Blanke Blonde Jezus). En ze worden altijd de beste maatjes met zielige, maar dappere witte Amerikaanse kindertjes.

Ben je een wit, Amerikaans kindje, is je pa verdwenen en heeft je hardwerkende moeder geen tijd voor je? Geen nood, daar is Oom neger, uit de achterbuurt aan de andere kant van de stad. Ook al is hij zwart als roet, hij meent het goed, en sleept je door de film heen, al vindt je moeder het maar griezelig dat je zoveel tijd met die zwarte man doorbrengt. Gelukkig is het een grote, grijzende, onaantrekkelijke, beetje dommige en goeiige neger, en geen sensuele soulkikker, dus je hoeft niet bang te zijn dat je witte ma zich aan hem vergrijpt. En aan het eind van de film zorgt hij er ook nog voor dat je vader tot inkeer komt en terugkeert. En dan het eindshot van die films: Grote goeiige neger loopt weg. Draait zich nog een keer om, begint als een slak zo langzaam een zijige glimlach te produceren. Close up van zoet lachend, gered kindje. Dan komt ‘De Laatste Blik’ van oom neger: zijn ogen die nog eens benadrukken dat hij zo slecht nog niet is, met een nauwelijks zichtbaar knikje. Warempel: Er zijn ook goede negers.

Goede witten heb je ook in Amerikaanse films. Die nemen het dan op voor een kansarm, zwart gezin, dat belaagd wordt door de complete Klukluxclan van het land. Dat is leuk voor die kansarme negers, maar zo zielig voor die moedige witten. Want die raken hun baan kwijt, ramen worden vernield, kindjes getreiterd, vrouw gemolesteerd, ze worden uitgekotst door de hele stad, en ze bedoelen het zo goed. Uiteindelijk duikt het moedige witte gezin broederlijk de zwarte kerk binnen en zingt daar vol vertrouwen in god, mee met het gospelkoor. Als je goed bent met de negertjes, maak je god blij.

Voor de liefhebbers: Roots is elke zondagavond te zien op RTL 4 om 20.00 uur.

Nu is het wachten op de eerste witte mens die mij voor de grap weer Kunta Kinte noemt.

Lachen joh.

SjoVelland is columnist en woont in Amsterdam. Ze schrijft regelmatig columns voor LOVER waarin haar eigen beleving van de wereld om haar heen centraal staat.