SHAMING THE SHAME

Tja, daar is het dan, het harde oordeel van onze lezers. Terwijl de Lover-redactie haar eigen gevoelens van schaamte uit over het onvermogen haar te laten staan, vallen de oordelen. Vies. Leuk. Eenzijdig. Geen protestactie. Geen feministische voorbeelden. Überhaupt niet feministisch. Daar ga je dan. De haardagboeken waren nooit bedoeld als protestactie, maar als ervaringsbericht. Zoals een andere LOVER redacteur al op Facebook schreef: de titel ´dagboek` is reeds een hint. (What’s in a name?)

Het is een gangbare verwachting dat feministes zich aan elk aspect van vrouwelijkheid willen, zullen, moeten onttrekken. En het is een aloude wedstrijd onder feministes: Wie mag zich al dan niet feministe noemen? Heb jij je wel genoeg onttrokken aan je vrouwelijke socialisatie? Heb jij je genoeg afgezet van het patriarchaat?

We kunnen het er lang of kort over hebben: elke feministe moet haar vrouwelijkheid vroeg of laat in twijfel trekken. Ik heb dat altijd al gedaan, in groeiend bewustzijn van mijn sociale positie. Schreeuwend als klein kind omdat ik geen rokjes wilde dragen. Hardop vloekend omdat alleen maar jongens ‘scheiße’ mochten zeggen zonder commentaar. Terwijl mijn eerste vriendje rondliep in een rok (gothic-chique), trainde ik mijn bovenarmen zodat bij mijn horecabaantje de mannen (collega’s én klanten) niet in de verleiding kwamen me te helpen bij het dragen van fusten en bierkratten. Ik wilde nooit een jongetje zijn, maar ik wilde wel dezelfde rechten. Voor mij was logisch dat daarmee ook dezelfde plichten gelden. En soms nog belangrijker: ik wilde dat jongens dezelfde rechten en plichten hadden als ik.

Als meisje dat chocolade naar binnen werkte terwijl haar diëtende vriendinnetjes zich opmaakten voor feestjes was ik dan ook bijzonder blij met mijn gothic-chique rokdragend vriendje dat make-up droeg. Hij liever dan ik. Mijn vrouwelijke socialisatie was dermate mislukt dat iedereen in mijn omgeving weleens goed met mij wilde praten over homoseksualiteit. Want hoe kan het dat ik geen huisje, boompje, beestje wil, maar wel feestje, werkje, autootje. Les I: Ik moet wel lesbisch zijn!

Als Amsterdamsche studente is mijn strijd wederom afgekeurd. Inmiddels rokjesdragend beschouwde menig feministe/m/v me liever niet als onafhankelijk en eigenwijs maar als hartenbrekend, kieskeurig meisje met bindingsangst en daddy-issues. Les II: Verkeringen met mannen zijn nooit feministisch!

Een andere autobiografische inspiratiebron: mijn oma zou zichzelf nooit feministe noemen, maar zij is een van de grootste feministische iconen in mijn levens. Ik ken maar weinig mensen wiens intelligentie zonder de bijbehorende scholing zo scherp en frustratieloos is gebleven. (Ze was vanaf haar veertiende en na afronden van de negen jaar schoolplicht huisvrouw. Uiteraard op een bergboerderij.) Het is mijn oma die begrijpt hoe het kapitalisme en de ontbrekende vergoeding voor huishoudelijk werk leiden tot de onderdrukking van de vrouw. Zij kan mijn levenskeuzes absoluut niet waarderen, maar ze begrijpt mijn beweegredenen.

Het laatste is waar het om draait, en waarom de eerder genoemde herinneringen zo frustrerend zijn: als feministe word je in een hok gestopt, vol met vaststaande denkbeelden en vooroordelen. Dat doen anti-feministen, feministen en wie het hele onderwerp niet kan schelen in gelijke mate. Uitgangspunt voor dergelijke oordelen  zijn de verwachtingen van anderen omdat jij een bepaalde houding aanneemt en niet de vraag waarom je een bepaalde houding nastreeft.

Nu kun je me onnodig en oneindig relativisme verwijten. Daarom een laatste voorbeeld. Ik heb Beyonce’s feminisme nooit begrepen. De ironie – of hoe je het ook wilt noemen – van all the single ladies en soortgelijke nummers laat me koud. Haar geblondeerde haar en twerking doen mij weinig. Ik vind het niet bijster feministisch. Maar ik begrijp haar beweegredenen. Beyonce verzet zich sinds jaar en dag tegen iedereen die haar verwijt het popje van Jay-Z (of haar vader) te zijn. Ik kan haar streven naar acceptatie voor haar talent als vrouwelijke onafhankelijke kunstenares niet minder feministisch vinden omdat haar liedjes niet bij mij in de smaak vallen. Haar feministische strijd is een andere dan de mijne.

Feminisme is ook en vooral de vraag naar je bewustzijnservaringen in een door iconische Männerbilder gedomineerde maatschappij. Soms op een spiritueel niveau, soms filosofisch, soms heel concreet. Feministen hebben de grenzen van het bewustzijn van m/v of LGBTQI altijd al opgezocht. En afhankelijk van je socialisering liggen deze grenzen ergens anders. Ons doel was geen activistische ‘zet tegen de (impliciete) normen van het patriarchaat’, zoals in een facebookreactie wordt gesteld, maar concreet te ervaren wat (impliciete) normen van het patriarchaat met ons doen. Of zoals een andere reactie stelde: 'Helemaal in de traditie van de begintijd van het feminisme.'

Lieve lezers, het is natuurlijk beschamend en veelzeggend dat de redactie van Tijdschrift Lover louter anomien verslag durfde te geven over haar falen wat betreft lichaamshaar. Uitgangspunt voor deze reeks was dat wij ons er bewust van waren dat wij collectief falen in dat opzicht. (Let wel: de enige man in de redactie wilde zijn haar níet scheren.) Was het een betere keuze geweest ons haar verder te scheren en/of geen verslag uit te brengen?

Naar aanleiding van de haardagboeken is ons ook een geromantiseerde 'daad van protest' verweten. 'Dit zijn de zielenroerselen van een onzekere 16-jarige puber,' luidde een ander facebookreactie. En: 'Over het hoofd wordt gezien welke zelfbewuste vrouwen, bijvoorbeeld in de feministische porno, al zo veel verder zijn (en niet te vergeten de lezers die al ver voorbij deze schaamte zijn).'  Prima, roep maar: Been there, done that! Maar verwijt ons asjeblieft niet géén feministes te zijn omdat we pas laat één van de vele grenzen van onze socialisatie opzoeken. Dat is voor iedereen persoonlijk. Je kunt ook denken: beter laat dan nooit.

Dat er discussie over het onderwerp ontstond juichen we als redactie overigens uiteraard alleen maar toe, dat was de bedoeling ook. Hoe meer lezers zich uitspreken hoe beter. Daarom willen we jullie graag uitnodigen om júllie ervaringen met lichaamshaar te delen – en dat mag vanzelfsprekend óók anoniem. Onze anonimiteit gaf ons de vrijheid om volledig openhartig te zijn, vrij van de verwachtingen van anderen. Wij zullen de laatsten zijn om jullie dezelfde vrijheid te ontzeggen.